OPINIE - We hebben geen last van terrorisme. Dat stelt niks voor. Wat ons dwars zit, is dat we geen risico’s willen aanvaarden. En daarbij geobsedeerd worden door het idee dat we ten onder gaan. Maar volgens de Britse filosoof Larry Siedentopf biedt Jezus uitkomst.
Hij overleed begin januari: Ulrich Beck. De auteur van Risikogesellschaft (1986), waarin hij beschrijft hoe onze samenleving steeds meer geobsedeerd wordt door risico’s. We zijn geen optimisten meer. Geen enkele ontwikkeling wordt nog met gejuich binnengehaald, iedereen heeft het direct over de daaraan verbonden risico’s. En dat niet alleen, we worden daarbij ook geobsedeerd door het idee van de maakbaarheid. Eenmaal ontdekt, moeten die risico’s ook direct worden weggewerkt. Een zinnige kosten-baten analyse is daarbij nicht im Frage.
Het is alsof elk mensenleven oneindig kostbaar is. We kunnen ons tot in het oneindige druk maken over het kleinste risico. Een irrationele houding die keurig omschreven wordt door de gevleugelde woorden: ‘Pech moet weg’. En het is de wetgever die daarvoor moet zorgen.
Het is natuurlijk een uitloper (zo u wilt: uitwas) van de verzorgingsstaat. Ooit zorgde de regering alleen voor een vangnet; tegenwoordig verwachten we van de overheid op de meest pietluttige terreinen wetgeving en controle, van kinderzitjes tot een picogram pesticiden in het drinkwater. Van hoog tot laag, van de grachtengordel tot Tilburg-Zuid: iedereen eist van de overheid dat ze optreedt tegen wat er ook maar dreigt. En het is deze obsessie met ‘pech moet weg’ die ons nu enorm parten speelt. Nu we geconfronteerd worden met de ‘pech’ van de terroristische aanslag.
Nee, het spijt me. Het klinkt reuze spannend maar we zijn niet in oorlog met de islam. De islam heeft wel wat beters te doen. Zoals socioloog Ruud Koopmans droogjes opmerkt in de Volkskrant van 7 februari, zijn we in feite getuige van een inter-islamitische burgeroorlog. Volgens hem tussen ‘gematigde, verwesterde vormen van de islam en een traditionele, fundamentalistische uitleg.’
Als dat alles was, zou de strijd nog redelijk overzichtelijk zijn. Maar voeg daarbij de tegenstelling shia-soenni, de tribale tegenstellingen, vrouwenhaat én de strijd tegen dictators, en je hebt een cocktail die voor nog zo’n honderd jaar voor ellende zal zorgen.
Wat hier in het Westen gebeurt, dat handjevol aanslagen, valt volkomen in het niet bij de ellende die moslims elkaar elders aandoen. Wat wij hier meemaken zijn niet meer dan wat schaarse bloedspatten uit de zee van bloed die in de islamitische wereld heen en weer golft en nog een eeuw zal blijven golven. We kunnen er beter de schouders over ophalen. Shit happens.
Maar dat kunnen we juist helemaal niet. Want pech moét weg. En dus staat iedereen nu op z’n achterste benen vanwege dat handjevol doden. Iedereen kent de vergelijkingen (Maarten van Rossem is er dol op): vliegtuigen, auto’s, grasmaaiers – ze veroorzaken stuk voor stuk veel meer doden dan terroristen. Ja maar, vliegen, daar kies je voor! En je kiest niet voor een aanslag! Klopt. Maar je kiest ook niet voor neerstorten.
Er is nog een andere westerse obsessie die ons hierbij parten speelt. We denken zo graag dat we belangrijk zijn. We denken graag dat er een mega-oorlog woedt tussen het Westen en het oosten. Wie de zaken zo formuleert, leidt aan een oude westerse zwakte: zelfoverschatting. We hebben niks te maken met wat daar gebeurt. We raken er allen lichtjes door besmeurd. Maar omdat we geen grip hebben op een handjevol gekken, gaan we heerlijk larmoyant klagen over de naderende ondergang van het Westen.
Amerikaanse conservatieve ‘denkers’ wijzen dan graag naar Europa. (Het is altijd verleidelijk om naar een ander land te wijzen en te roepen, terwijl je eigen land politiek op de afgrond balanceert.) De aanslagen bewijzen het: het Europa is te soft. Europa gaat eraan. Europa heeft geen toekomst. Het heeft geen ‘verhaal’. En nogal wat Europese intellectuelen doen daar zowaar graag aan mee. Aan die andere bekende westerse zwakte: zwijmelen over leegte, verval en ondergang.
Een mooi voorbeeld is het interview met de Britse filosoof Larry Siedentopf in de NRC van 24 januari. Siedentopf, auteur van ‘Inventing the individual’ beweert dat we de werkloze moslimjeugd moeten inspireren zodat ze geen bommengooiers worden:
Hoe presenteren we ons liberale Westen aan al die jongeren van de tweede of derde generatie immigranten uit moslimlanden die zich afgewezen voelen en zich afvragen waar ze bij horen?
Ik zou me overigens ook afgewezen voelen als je als derde generatie nog ‘immigrant’ wordt genoemd. Siedentopf weer:
Als het alleen in termen van consumentisme is, bereik je ze niet. Dan is het niet moeilijk om in te zien wat ze veroordelen en is het begrijpelijk dat de islam, de extreme islam, bij die jongens een moreel vacuüm vult.
Bijzondere jongens, die immigranten. De overgrote massa der mensheid heeft genoeg aan consumentisme, heeft geen enkele behoefte aan politiek of religieuze verdieping, maar zij zitten mooi met een moreel vacuüm. Dit is dus zinloos geklets.
Maar volgens Siedentopf zijn wij in het Westen (daar gaan we weer) vergeten hoe je dat vacuüm op onze wijze vult. Namelijk met… liberalisme. Want dat wortelt volgens hem niet in de goddeloze Verlichting maar in het vroege christendom van Paulus. Want die zei dat iedereen door God geoordeeld zou worden, of je nou rijk bent of arm. En zo begon het westers individualisme. Zegt Siedentopf.
Ach gut ach gut. Eigenlijk zijn we dus allemaal christenen. Maar we zijn het vergeten. Sioedentopf voert ons terug naar de morele bron der westerse samenleving. En zodra we die christelijke bron hebben herontdekt, kunnen we de islamitisch uitdaging aan.
Jezus redt.
Reacties (6)
Zo ook die dubbele klaplul van een Spartacus op Geenstijl. Europeanen zouden zogenaamd slappe pacifisten zijn. U weet wel, die Europeanen die elke keer weer achter de USA sukkelen als er weer een niet legitieme oorlog ergens moet worden gevochten. Dat Europa dat eerst koloniseerde, toen met de US puppet overheden installeerde en vervolgens Afghanistan, Syrie en Irak met de grond gelijk heeft gemaakt, Arabische monarchen door dik en dun blijft steunen en nu doet alsof een religie voor al die ellende heeft gezorgd.
Ja, Europa is slap. Slap dat ze altijd weer zal buigen voor het grote geld en fascisme.
Hmmm, ik vind de analyse dat de overheid krampachtig alle risico’s moet uitbannen nogal kort door de bocht. Het hangt er maar vanaf welke risico’s.
Het vrijwel aan zekerheid grenzende risico van een bijzonder onaangename klimaatverandering wordt bij voorbeeld even zozeer krampachtig ontkend of weggemoffeld en genegeerd.
Het punt is dat de mens als wezen niet om kan gaan met kansen en risico’s. In de visie van een gemiddelde burger is een kans namelijk of wel, of niet – twee mogelijheden, dus altijd 50%. Daarom worden minieme kansen enorm uitvergroot (zie b.v. de kritische prikkers, de kans op een moslimextremistenaanslag, etc), en reele grote kansen weer enorm onderschat (klimaatverandering).
Inderdaad, een stukje reele risicoanalyse zou op veel gebieden uiterst welkom zijn.
De quasi-logica van GS neem ik tot me, soms met vermaak, soms met verdriet. Maar ik blijf ze lezen, want er komt een dag dat ze stoppen met hun populistische met alle windenmeewaaigelul en starten met het aandragen van Endlösungen der Islamfrage.
Pech is de weg.
Ik lees net op de website van het CIDI dat Nederland nog niet klaar is voor totale vrijheid van meningsuiting omdat er nog te veel racisme en antisemitisme voorkomt.
Ik vond t nogal een gewaagde stelling. Maar t slaat wel ergens op ook in het licht van deze column.
Het maakt niet uit wat je voor website begint, er komen altijd wel kwaaie mannen langs met de meest extremistische opmerkingen.
Vrouwen ondertussen zitten zich als doetjes lekker bezig te houden met wildbreien en laten daardoor geen enkel gematigd geluid horen in de krant, op weblogs of niks. Ik denk dat dat voor moslima’s en christelijke nederlandse vrouwen eigenlijk net zo goed geldt.
Heb je nou een jezus nodig om al die extremistische mannetjes te overtuigen? Volgens mij heb je meer aan een pond kalmeringstabletten, intellectuele mensen met hersenen en vooral ook vrouwen, die af en toe wat van zich laten horen.
Ik zie dat totaal niet gebeuren. Ik heb ook bijna geen vrouwelijke vriendinnen, omdat er geen enkele gemeenschappelijke interesse is.
Die zitten met hun hoofd helemaal bij echt de grootste nonsens, kleding, make up. Helemaal niet bezig met wat er in de krant staat of met de extremistische taal van hun wederhelften.
Van sommige sterrenstelsels weet Marcel Hulspas kennelijk het bestaan niet. Laten we het de ‘Semiologische Wolken’ noemen. Umberto Eco schreef in een naschrift van ‘In de naam van de roos’ het volgende: de verschijning van Karl Marx is niet denkbaar zonder de verschijning van de apostel Paulus. En zo is ook de (broodnodige) verschijning van Syriza denkbaar. Als presbyterian Chris Hedges zegt dat hij een socialist is, is het niet denkbaar dat hij daarmee, ondanks de neoliberale/neoconservatieve repressie in de VS, iets mee in beweging krijgt. De manier waarop de VS na 9/11 moslims in het Oosten de democratie proberen op te dringen komt nogal oud testimentair over. De vreselijke strijd tussen families, sektes en stromingen daar vindt, vond, vaak een evenwicht in autocratisch leiderschap. Daar kun je tegen fulmineren, maar wegnemen is contraproductief. Of, zoals sommigen stellen, de VS hebben IS geheel aan zichzelf te wijten. Laat Marcel Hulspas daar maar eens een ‘risico-berekening’ over maken. Ook in de uitstraling naar Europa toe.
De teneur van het artikel heeft wel mijn instemming, maar kruisbestuiving met semiologen, filosofen, etc. is gewenst.
Michel Foucault over ‘Jezus redt:’ op die manier kunnen we niet meer denken … Maar ik denk dat in de transformatie daarvan de bedoelingen van Siedentopf nader overwogen moeten worden.