In beschouwingen over buitenlands beleid speelt religie nauwelijks een rol. Is dat terecht?
Met 9/11 kwam religie weer even terug op de agenda. De discussie spitste zich vooral toe over de rol van religie in het publieke leven. Ook in Nederland is daar het nodige over gezegd en vooral geschreeuwd. De vraag of religie ook een rol speelt in het buitenlands beleid, wordt echter niet vaak gesteld. Er wordt wel gesproken niet Francis Fukuyama (einde van de geschiedenis), maar Samuel Huntington (botsen der beschavingen) gelijk heeft gekregen.
Toch gaat men er vanuit dat in de internationale diplomatie religieuze kleur er niet zo toe doet. Goed, de koningin wordt geacht om niet bloothoofds een moskee binnen te lopen, maar als het gaat om keiharde realpolitik, laten ook semi-religieuze bewindslieden de bidkettinkjes liggen. Een sterk voorbeeld is Iran. Naar binnen toe propagandistisch tot en met. Naar buiten toe sluw en berekenend.
Gods plan
Maar is dit terecht? In dat andere door en door religieuze land, de VS, woedt een discussie over het mormonisme van Mitt Romney. Nu was George Bush er al niet vies van om God aan zijn zijde te scharen, maar de bijbel van deze born again christian maakt geen bijzondere vermelding van de VS. Dat ligt anders voor mormonen. Een van de wezenlijke geloofsartikelen is dat Jezus Christus in de VS zal terugkeren.
Commentator Martin Kettle van The Guardian is er niet gerust op: ,, If America has divine sanction, as Mormons believe, it follows that American foreign policy has divine sanction too, and that it is answerable to its own (ie God’s) rules, not those of other, by definition lesser and less blessed, nations. (…) If he becomes president, a man who believes that the existence of the United States is proof of God’s higher purpose for its rulers will again occupy the Oval Office. Does Romney’s Mormonism matter? You bet it does.”
Een aantal politicologen wil meer aandacht voor de rol van religie de internationale betrekkingen. Ze zien dat er nauwelijks onderzoek wordt gedaan en dat er vanuit de idee wordt geredeneerd dat democratisering onstuitbaar is en religie zich door de daaraan gepaarde secularisatie zich wel laat controleren, zich in een hok laat stoppen. Er is, zeggen deze onderzoekers, een idee dat er sprake is van eenrichtingsverkeer.
Maar kan religie ook buitenlands beleid beïnvloeden? Ze stellen de vraag, maar geven helaas het antwoord niet – tenminste niet in deze analyse. Ik moet eerlijk zeggen dat ik het niet weet. Enerzijds zie je dat met name op binnelands gebied religie wel degelijk van invloed is op beleid. Moslimbroederschap in Egypte is een voorbeeld. Maar ik zie nog geen land dat met zuiver religieuze motieven buitenlands beleid voert. Er wordt door sommige islamitische landen wel solidariteit geuit naar de ummah, maar de cynicus in mij ziet daarin vooral propagandistische motieven.
Of zit ik er naast?
Geïnteresseerd in de rol van religie in het Amerikaans buitenlandse beleid? Lees en luister dan hier naar een interview van NPR met historicus Andrew Preston die er onderzoek naar deed.
Reacties (7)
Ach, zolang die moskee nog op de Tempelberg staat…
Het vervelende is dat het Arabisch schiereiland door klimatologische veranderingen verdroogde, dus arm werd, en dat daardoor ene Mohammed daar een nieuwe religie stichtte, om de inwoners te verenigen, en zo tot betere levensomstandigheden te komen.
Mohammed wist niet dat hij boven olie woonde, en al had hij dat geweten, dan was er toen nog geen toepassing voor die olie geweest.
Pas eind 19e eeuw kwamen de olietoepassingen, eerst als petroleum voor verlichting, daarna in toenemende mate voor verbrandingsmotoren, een Duitse vinding, de Ottomotor.
In 1943 werd Roosevelt gemeld dat binnen 30 jaar de eigen VS olie op zou zijn, daarop besloot Roosevelt dat Saudie Arabië leverancier ging worden.
VS militaire experts legden toen al uit dat militaire beheersing van het Midden Oosten een hele klus zou zijn.
‘Terrorisme’ vanwege een fanatieke Islam is natuurlijk een prachtige smoes voor oorlogen en bezettingen, en zo bedacht, denk ik, een VS denktank 11 sept.
Ondanks verregaand geklungel bij de uitvoering slaagde propaganda er in de meerderheid van de wereldbevolking een oor aan te naaien.
En zo schijft dus hier één van die onnozelen over religie in de wereldpolitiek.
“…… Ondanks verregaand geklungel bij de uitvoering slaagde propaganda er in de meerderheid van de wereldbevolking een oor aan te naaien’.
Zo onnozel ben je dus helemaal niet.
THE elefant in the room is Israël.
Zoals ik hier al vaker heb betoogd is religie onderhuids altijd een item in de politiek. Bush is een aardig voorbeeld : drie keer bij de paus op bezoek geweest, andere VS presidenten een of niet een keer. Denk je dat dat voor niets is? Blair die plots RK wordt, denk je dat hij dat niet was tijdens zijn premierschap (zijn vrouw was al een RK hardliner). En om maar niet te hebben over de premiers in de EU die roepen dat christelijke waarden van belang zijn, in de grondwet of de preambule genoemd moet worden (tot nu toe tegengehouden).
In ieder geval is sinds het ontstaan van het christelijk geloof er een soort symbiose tussen de religieuze heersers en de wereldlijke heersers geweest. De grootste was Karel de Grote maar Clovis is ook een aardig voorbeeld. De keizers van Europa konden niet bestaan zonder kerk:
When the struggle with the Hohenstaufen had been brought to a close, and peace established by the elevation of Rudolf of Hapsburg to the imperial throne [1273; HR], Gregory X. wrote to Rudolf: “If the sacred chair is vacant, the empire lacks the dispenser of salvation; if the throne is empty, the Church is defenceless before her persecutors. It is the duty of the Church’s ruler to maintain kings in their office, and of kings to protect the rights of the Church.” This was a mild statement of the supremacy of the Apostolic see. It remained for Boniface VIII, in his famous bull, unam sanctam, 1302, to state exactly, though somewhat brusquely, what his predecessors from Hildebrand [Gregorius VII,1073 – 1086; HR] and indeed from Nicolas I [858 –867; HR], had claimed supreme right to both swords, the spiritual and the temporal, with the one ruling the souls of men and with the other their temporal concerns. (bron).
En de islam is een tegenwicht op het christelijke blok. 650 jaar na het ontstaan van het christendom. De strijd tussen beiden is wellicht de bron ipv een gevolg van kleine conflicten.
Is religie los te denken van politiek in de geschiedenis?
De vraag die je je moet stellen is waarom die invloed van de kerk – algemeen van religie – op enig moment ineens verdwenen zou zijn. De revolutie van 1789, met Napoleon als gevolg, heeft veel veranderd in Europa en de wereld, maar als er iets is gebeurd, dan is het dat de religie ondergronds is gegaan in de politiek.
Mijn antwoord is dus : ja, religie is een onderschatte factor in de politiek en dus in het buitenlands beleid.
Daarna kun je je af gaan vragen of religie een afgeleide of een directe oorzaak is. Maw. of economie van resources het grootste belang is en dat religie er is om de massa te kunnen sturen en gebruiken.
Afijn, ieder verder zijn mening en ideeën.
Trouwens, nog even verder lezend en hinkstapspringend over het net kwam ik dit wikiartikel tegen over de Heilige Alliantie en een lijn doorgetrokken naar Bush. Die Heilige Alliantie zou je bijna vergeten.
Ook de aanleiding van de Krimoorlog had een religieus tintje.
Het lijkt me toch wel ietszeggend in deze context.
Dus ja, nog steeds is religie deel van het denken en argumenteren.
Er is geen strijd tussen christendom en Islam, er is verzet van Moslims tegen westerse overheersing.
Dat verzet stelt niet veel voor, wekelijks een paar bezetters gedood in Afghanistan.
Islamitisch Spanje was een tolerant land.
Moslims zijn in het algemeen suffig, bij het apathische af.
Maar natuurlijk geldt wel het Franse gezegde ‘dat is een gemene hond, als je hem slaat bijt hij’.
Hoe de westerse overheersing werkt kun je nu zien in Egypte, nu de schijn van democratisering tot een anti westerse regering zou moeten leiden, trekt het door het westen betaalde leger nog meer macht naar zich toe.
Maar ik denk, misschien is de hoop de vader van de gedachte, dat de geest niet weer terug gaat in de fles.
Dat lukt met Iran ook als maar niet.