Het Magnum verbond

Het waren geen makkelijke tijden voor het Magnum foto-agentschap in 1956. Uit Egypte kwam het bericht dat de tweede president van het agentschap, David “Chim” Seymour om het leven was gekomen in een kogelregen terwijl hij bezig was de Suez crisis te portretteren. Twee jaar eerder al was Robert Capa, initiatiefnemer van Magnum al op een landmijn in Indochina getrapt en zo bleven er in minder dan tien jaar tijd nog maar twee oprichters van het roemruchte agentschap over, Henri Cartier-Bresson (1908 – 2004) en George Rodger (1908 – 1995). Daar staat dan wel tegenover dat laatstgenoemde heren wel een hoge leeftijd hebben mogen bereiken.

De vier fotografen waren gelouterd teruggekeerd uit de Tweede Wereldoorlog; Capa stond bekend als de grote oorlogsfotograaf die mee ging in de frontlijnen, Cartier-Bresson speelde een grote rol in het Franse verzet en zat een aantal keren vast in Duitse krijgsgevangenissen, Rodger had veel in Duitsland gefotografeerd en moest op de vlucht voor de Japanners in Birma en Seymour was fotograaf voor het Amerikaanse leger in Europa geweest. Na de oorlog voorzagen ze de grote veranderingen in de machtsverhoudingen en deze wilden ze vastleggen in een soort documentaire-achtige reportages, maar dan wel onder eigen voorwaarden. Daartoe werd in 1947 het viermanspact gesloten, genoemd naar Capa’s favoriete champagne, dat ondertussen is uitgegroeid tot 58 leden en nog eens een twintigtal aspirant-leden kent die een paar jaar de kans krijgen om zich te bewijzen voor een volwaardig lidmaatschap. In 2007 werd het zestig jarig bestaan gevierd in de vorm van een overzichtstentoonstelling die nu in het Stedelijk te zien is. Het is een overzicht uit een archief waaruit een enorm collectief geheugen spreekt.

“Het hoofd, het hart en het oog dienen op dezelfde zichtlijn te worden gebracht.” Het is een uitspraak van Cartier-Bresson die goed illustreert hoe de fotografen van Magnum te werk gaan. Of het nu de wereldberoemde foto van de ’tankman’ op het Tiananmenplein in 1989 (Stuart Franklin), de intocht van Russische tanks in Praag in 1968 (Joseph Koudelka), de verschillende ‘moments decisifs’ van Cartier-Bresson of de reportage van de bevrijdingslegers tijdens D-Day op Normandië (Capa) is, uit alle foto’s spreekt een bevlogenheid van de fotograaf die als het ware ondergedompeld is in het onderwerp. Ook bij de ‘jongste’ leden van het collectief, Mikhael Subotzky (Beaufort West), Jonas Bendiksen (Satellieten) en JR (Face 2 Face) vind je dit terug in hun werk. De genoemde tentoonstellingen waren de afgelopen jaren al te zien in Amsterdam.

De tentoonstelling in het Stedelijk, Magnum 60 jaar oogt een beetje rommelig. Op twee grote panelen van elk twintig meter lang worden per jaartal de grootste gebeurtenissen uit de Magnum geschiedenis beschreven en soms geïllustreerd met een foto waarbij het vaak niet duidelijk is waar deze nu precies bij hoort. Als je uit gaat van 3 gebeurtenissen per jaar, kom je op 180 beschreven gebeurtenissen uit waardoor de informatiedichtheid van de tentoonstelling erg hoog wordt. Men had beter een selectie kunnen maken uit deze informatie.

Daarnaast zijn er de zogenaamde interactieve databanken waarbij de bezoeker kan kiezen uit de lijst van fotografen wiens werk dan via grote slideshows voorbij komt. Op zich een mooi systeem en het is ook zodanig ingesteld dat bezoekers niet meteen de slideshow van een ander kunnen verstoren door een nieuwe fotograaf aan te klikken want dan wordt er netjes aangegeven dat de volgende fotograaf over een aantal minuten volgt. Maar dit blijkt niet aan de meesten besteed te zijn. Zodra je computers neerzet wordt er op knopjes gedrukt en zo kan het zomaar dat een fotograaf die net geweest is, weer wordt geselecteerd door iemand die daarna doodleuk weg loopt omdat er niet direct iets gebeurde op zijn actie. We leven nu eenmaal in een zapcultuur en laten we deze ook bij individuen thuis houden.

Magnum 60 jaar is nog tot 12 mei te zien in het Stedelijk Museum.

Stedelijk Museum
Magnum Photos