Het grotere plaatje van de klimaatcrisis

RECENSIE - In het boek A Bigger Picture verweeft klimaatactiviste Vanessa Nakate haar persoonlijke verhaal met het grotere verhaal over klimaatverandering en klimaatongelijkheid.

Vanessa Nakate, een klimaatactiviste uit Oeganda, richtte Youth for Future Africa op, dat later werd omgedoopt naar de Afrikaanse Rise Up Movement, en zette in eigen land verschillende klimaatprojecten op. In Europa werd ze twee jaar geleden ineens zichtbaar nadat ze, ironisch genoeg, door Associated Press onzichtbaar was gemaakt. Nakate was samen met collega-activisten Greta Thunberg, Loukina Tille, Luisa Neubauer en Isabelle Axelsson – vier witte vrouwen – op een nieuwsconferentie van Fridays For Future in Davos, waar het World Economic Forum gaande was. AP berichtte erover, maar knipte Nakate van de groepsfoto af. Haar video op Twitter, waarin Nakate sprak over wat het betekende dat juist zij, als enige zwarte vrouw uit een Afrikaans land, uit de foto was weglaten, ging viral: “You didn’t just erase a photo. You erased a continent.”

Vandaar de titel van haar onlangs verschenen boek: A Bigger Picture. My fight to bring a new African voice to the climate crisis. In het boek verweeft ze haar persoonlijke verhaal als klimaatactiviste met het grotere verhaal van klimaatverandering in Oeganda en andere Afrikaanse landen, met de nadruk op klimaatongelijkheid. Haar persoonlijke verhaal kan een inspiratiebron zijn voor beginnende activisten die niet weten waar te beginnen of de gedachte ‘welk verschil kan ik nou helemaal maken’ niet van zich af kunnen schudden. “I know how you feel, because I once felt the same way”, schrijft ze bemoedigend in het laatste hoofdstuk waarin ze tien concrete ideeën meegeeft om in actie te komen voor wat goed en juist is.

Ongepast voor een vrouw

We moeten de neiging om Vanessa Nakate (1996) te willen vergelijken met Greta Thunberg natuurlijk weerstaan, want ze is niet de ‘Oegandese Thunberg’, maar het is boeiend om te lezen hoe Nakate zelf die vergelijking maakt en hoe verschillend hun acties noodgedwongen zijn. Het is in hetzelfde jaar, 2018, dat Nakate besluit dat ze in de maanden tussen haar laatste examen en de diplomaceremonie ‘iets’ wil bijdragen aan de maatschappij. In dat jaar domineerde verschillende extreme overstromingen in Oost-Afrika het nieuws, iets dat zich steeds vaker en heftiger lijkt voor te doen, wat reden is voor haar om zich te verdiepen in de oorzaak: klimaatverandering. Op school had ze wel geleerd over klimaatverandering maar ging het maar weinig over de gevolgen in het hier en nu: in haar land, zelfs vlakbij haar woonplaats, Kampala. In haar online onderzoek komt ze de jongere Greta Thunberg tegen, die in diezelfde zomer begint met haar klimaatstakingen bij het Zweedse parlement.

Nakate besluit dat ze ook wil gaan protesteren voor klimaatactie in haar eigen land. Ze moet niet alleen haar eigen verlegenheid overwinnen, schrijft ze, maar ook de obstakels die de Oegandese samenleving voor haar opwerpen. Veel mensen vinden het vreemd, ongepast of zelfs verdacht als een jonge vrouw alleen op straat actievoert – ze zou niet zo de aandacht moeten trekken van mannen en in plaats van op straat rond te hangen bezig moeten zijn met een partner zoeken zodat ze een gezin kan starten (de tegenstrijdigheid van deze oordelen ontgaat haar niet). Een ander probleem is dat het moeilijk is om in Oeganda in het openbaar te demonstreren, en al helemaal om dat bij het parlementsgebouw te doen. “Despite what the statutes may say, from what I’ve seen we don’t really have free speech, and the authorities routinely ban rallies or protests that they deem ‘too political’.”

Op een zondag in januari 2019 schuift ze haar twijfels terzijde en gaat ze samen met haar jongere broers en neefjes en een nicht demonstreren. Vol zenuwen staan ze met hun borden met leuzen op een paar drukke kruispunten, maar niemand besteedt veel aandacht aan hen. Juist die desinteresse sterkt haar in haar overtuiging dat het hard nodig is om haar landgenoten meer bewust te maken van de noodzaak van klimaatactie. Vanaf dat moment gaat Nakate wekelijks de straat op, vaak alleen, soms met een familielid of vriend. En na een tijdje durft ze het ook aan om bij het Parlementsgebouw te staan. Ze post foto’s van haar protesten op sociale media en mede door retweets van Thunberg groeit haar aanhang en krijgt ze een groter bereik.

Demonstreren onder schooltijd

Interessant is ook dat Nakate moet zoeken naar manieren om de ‘Fridays For Future’-protesten die in Europa enorme aantallen op de been krijgen uit te voeren in eigen land. Zo kan ze bijvoorbeeld geen schoolstaking organiseren, omdat het onderwijs in Oeganda niet gratis is. Als het onderwijs niet gratis is dan haal je het als leerling niet in je hoofd om te gaan spijbelen, en bovendien riskeren spijbelaars dat ze worden geschorst of van school gestuurd. Dus moet ze inventief zijn: ze krijgt het voor elkaar om de protesten op scholen te organiseren, zodat de leerlingen niet hoeven te spijbelen.

Het is moeilijk om in haar land actie te voeren, verzucht ze, maar ook buiten haar eigen land wordt het haar niet makkelijk gemaakt. Haar acties worden via de sociale media opgemerkt en zo krijgt ze in september 2019 een uitnodiging om naar New York te gaan om de Youth Climate Summit van de VN bij te wonen. Hoewel haar reis en verblijf door de VN worden vergoed, en ze een klein budget van haar vader meekrijgt, heeft ze eenmaal aangekomen in New York niet genoeg geld voor eten en vervoer. En hoewel ze blij is om onderdeel uit te maken van een klimaatmars met duizenden gelijkgestemden – iets dat in Oeganda niet van de grond zou komen – voelt ze zich eenzaam: “I looked around and noticed I was one of relatively few Africans or Black people in the room”.

‘A white thing’

Haar ervaring is volgens Nakate illustratief voor de discussie over klimaatverandering en klimaatactie: een groot deel van de wereld heeft er nauwelijks een stem in. En dat terwijl de landen op het ‘zuidelijk halfrond’ het meest te lijden hebben onder klimaatverandering. Oegenda, bijvoorbeeld, is zwaar afhankelijk van landbouw en de gevolgen van toenemende overstromingen, hitte en droogte zijn desastreus in een land waar zoveel mensen toch al in armoede leven.

Nog altijd wordt klimaatactivisme gezien als ‘a white thing’, zo citeert ze Robert Bullard, een Afro-Amerikaanse klimaatactivist. Instemmend verwijst Nakate naar een analyse van Chelsea McFadden: dat zij van de groepsfoto was weggesneden is een klassiek voorbeeld van ‘white saviorism’, het idee dat alleen witte mensen het klimaatprobleem kunnen oplossen. Daardoor worden de vele klimaatactivisten uit Afrika, Azië en Latijns-Amerika nauwelijks gezien en gehoord – en dat terwijl activisten uit deze landen het vanwege het sociale en/of politieke klimaat in eigen land toch al vaker moeite hebben om zich te laten horen. Terecht eist Nakate met haar boek A bigger picture aandacht voor zichzelf, haar land en haar continent op en eist ze dat wij wij het grotere plaatje van de klimaatcrisis zien.

Is de link naar het boek hierboven niet zichtbaar? Klik dan hier om het boek te bestellen

Reacties (9)

#1 Michiel de Pooter

Laat ik nou altijd begrepen hebben dat Uganda een van de meest corrupte landen ter wereld is, met de meest verrotte bestuursinfrastructuren. Ook heeft de bevolkingsexplosie daar ongemeen hard toegeslagen (in 50 jaar van 7 naar 45 miljoen inwoners). Vraag me af of de klimaatprojecten van mevrouw Nakate wel in een juiste probleemhierarchie staan. Persoonlijk zou ik een andere volgorde aanbevelen. First things first and last things last, toch ? Mevrouw Nakate moet zich vooral eerst inzetten voor meisjes die naar school kunnen, in plaats van zwanger te worden. Daarna kunnen er geboortebeperkingsprogramma’s worden opgezet. Voorts moet ze er op toezien dat er geen corrupte regeringen meer worden gekozen en worden toegestaan. Als ze daarmee klaar is, mag ze klimaatactie gaan voeren.

  • Volgende discussie
#1.1 Joost - Reactie op #1

Fuck you.

  • Volgende reactie op #1
#1.2 Janos - Reactie op #1

Zucht. Het is niet eens wáár, dat “een van de meest corrupte landen ter wereld”, als je de meest recente ranglijst van de corruptie index van Transparancy International er bij pakt. Maar daar gaat het natuurlijk ook niet om. Het is even lekker als eerste de reageerderspanelen volkotsen onder een interessante boekbespreking met 1) het bagatelliseren van de klimaatcrisis, 2) whattaboutery 3) het ‘uitleggen’ aan activisten dat ze helemaal fout zitten en Waar Ze Zich Echt Druk Om Zouden Moeten Maken (heel fraai als een witte man dat doet tegen een zwart meisje, helemaal geen connotaties bij), 4) borderline racisitsche drek verspreiden met de take Dat Er Gewoon Teveel Afrikanen zijn (los van het feit dat de co2-uitstoot uit de rijkere landen komt en het dus bs is, heeft het een vrij sterke ‘er zijn te veel zwarte mensen’ vibe)… etc. etc. Bijna knap, zoveel ellende in één korte post.

Nou ja, Joost vatte hem krachtiger samen dan ik. Manmanman.

@0: interessant verhaal, dank.

  • Volgende reactie op #1
  • Vorige reactie op #1
#1.3 Michiel de Pooter - Reactie op #1.2

Janos,
Met iemand die het benoemen van overbevolking, het bepleiten van meer onderwijs van meisjes en uitvoering van geboortebeperking in Afrikaanse landen wegzet als “borderline racistische drek” is geen normale civiele, discussie meer te voeren. Maar dat was waarschijnlijk ook je bedoeling ? Eerlijk gezegd was ik vergeten dat je niet zo van de diverse meningen bent. Dat kan. Hans Custers heeft dat ook. Over and out maar weer. Fijne avond nog en bij de weg, zet nog eens een leuk plaatje op Closing Time. Nooit weg natuurlijk.

#1.4 Janos - Reactie op #1.3

Je mag verongelijkt doen, maar ik ben niet degene die “geboortebeperkingsprogramma’s” in wil zetten in Afrika als oplossing voor een probleem dat zich met name voordoet vanwege de uitstoot in landen buiten Afrika.

  • Volgende reactie op #1.3
#1.5 Hans Custers - Reactie op #1.3

Eerlijk gezegd was ik vergeten dat je niet zo van de diverse meningen bent.

Van projectie kan sprake zijn wanneer men eigenschappen of emoties van zichzelf tracht te ontkennen, verbergen of verdringen door deze toe te schrijven aan iets of iemand anders.

(Bron: Wikipedia)

Probeer eens om het er wat minder dik bovenop te leggen, Michiel.

  • Vorige reactie op #1.3
#1.6 Hans Custers - Reactie op #1

Een zelfingenomen betweter die vanuit Zeeland eens zelfgenoegzaam aan een jonge vrouw uit Oeganda gaat vertellen waar ze wel of niet voor zou mogen demonstreren. Mijn god, wat laat je je dan kennen.

  • Volgende reactie op #1
  • Vorige reactie op #1
#1.7 Frank789 - Reactie op #1

Michiel de Pooter zijn huis staat in de brand, maar hij gaat niet blussen, welnee, hij wacht eerst tot de politie arriveert om die inbreker uit zijn huis te halen.

  • Vorige reactie op #1
#2 Lethe

Mochten we ooit nog een beter voorbeeld voor mansplaining nodig hebben wordt dat nog lastig zoeken.

Dank voor samenvatting/bespreking @0, weer geleerd over iets waar ik mij totaal niet bewust van was.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie