Goede en slechte reizigers

Reizigers met een Europees paspoort mogen vanaf gisteren door de automatische controle op Schiphol en hoeven dus niet meer in de rij te wachten. Het werkt simpel. Je haalt je biometrische paspoort langs een scanner en staat een gelaatscan en een vingerafdruk af. Je gegevens worden langs een aantal zwarte lijsten gehaald en als alles in orde is, mag je door. Dit lijkt allemaal heel comfortabel, maar dat zal het voor velen niet zijn.

Een groot euvel is het onderscheid dat je gaat maken tussen verschillende reizigersstromen. Je creëert feitelijk twee soorten reizigers. Goede, gave, risicoarme en winstgevende reizigers. En slechte, gehavende, risicovolle en verliesgevende passanten.

Hoe makkelijk je door de poortjes komt, hangt namelijk van een aantal zaken af waar je zelf weinig invloed op hebt. Aan één factor kun je helemaal niets doen: de kwaliteit van je biometrische gegevens. Op zich lenen biometrische kenmerken zich prima voor dit soort controles (al moet je ze nooit, nooit, nooit in een centrale databank zetten – we leven verdomme toch niet in Iran?). Maar wat als je geen goede vingerafdruk kan afgeven – bijvoorbeeld vanwege ouderdom of omdat je zwaar lichamelijk werk verricht? Dan heb je al een probleem. Een gelaatscan kan lastig zijn als je een hoofddoek net even verkeerd draagt. Die mensen mogen dus meteen al naar de ‘secundaire screening’. Dikke pech. Maar hopen dat niet teveel beambten zijn wegbezuinigd.

Een andere belangrijke factor zijn de zwarte lijsten. Ik hoef hier denk ik niet uit te wijden over de problemen die verschillende nationale en internationale zwarte lijsten in zich bergen – en daarmee veroorzaken. De Times Square bomlegger-wannabe stond op een zwarte lijst, maar kon zonder problemen boarden. Een 8-jarig jochie wordt telkens tegen gehouden.

Daarnaast bestaat nog veel onduidelijkheid over welke informatie wordt bekeken. Hoever gaat men terug in de tijd? Geldt een jeugdzonde, die tot een veroordeling heeft geleid, nog als reden om je telkens uit de snelle rij te halen? Hoe komen eventuele risicoprofielen tot stand en wat maakt een profiel risicovol, of juist risicoarm? In hoeverre komt daar openheid over en kun je je profiel aanvechten? Wat als de gegevens die de Marechaussee over jou beheert niet kloppen?

Tot slot moeten we er rekening mee houden dat dit systeem nog flink opgeschaald gaat worden, naar Europees niveau. Op dit moment werkt de Europese Commissie aan een voorstel voor een zogenoemd entry-exit systeem. ‘Bona fide’ reizigers mogen zo door geautomatiseerde check-points. Risicovolle reizigers, wat dat ook moge zijn, zullen zich aan extra inspectie moeten onderwerpen. Om soepel langs de poort te gaan, moeten natuurlijk wel uw biometrische gegevens in een Europese databank komen. Kwestie van copy pasten in het Nederlandse geval.

Met de geautomatiseerde poortjes is het volledige management van de passagiersstromen bijna vervolmaakt. De Britse socioloog Stephen Graham heeft zich toegelegd op social sorting: hoe software en techniek mensen classificeren en privileges toewijzen. Hij zegt het volgende over sortering op het vliegveld. ,,The use of machine-readable tags and tickets allowed all human, cargo, baggage and worker flows in and around airport spaces, and, indeed, airline systems, to be surveilled, tracked, and socially controlled with a high degree of precision. As computerisation of the multiple logistical and transactional systems involved has proceeded, so an extending universe of software and code has started to orchestrate the burgeoning flows associated with the global airline system.

,,Importantly, form the point of view of software-sorting and social inequality, (…) such systems are being augmented by software-sorting systems where the identifier of a person is actually biometric – that is, a supposedly unique signifier scanned directly from part of the human body (usually a finger, face or iris scan). Initially – as at Schiphol’s Privium system – biometrics have been used to allow premium, business travelers to bypass conventional border controls. (…) The practices and framings of biometric approaches to software-sorted mobilities are deeply shaped by neoliberal ideologies. In particular, a politics of differential speed is established. Biometric techniques are used to facilitate the ease of speed for trusted, ‘good’ and economically sound business travelers and yet impede the flow of ‘bad guys’ or secondary processing – where officers really don’t care how long it takes’ to process their entry.’’ (artikel hier)

Kortom: bent u straks een sukkel die in de rij staat te wachten en zich nog eens extra moet blootgeven, of zoeft u straks vrolijk en snel voorbij?