Bijna 15 jaar na het einde van de strijd tussen de twee grote ideologische machtsblokken van de VS en de Soviet Unie, door Fujiyama als de definitieve overwinning van het liberalisme geduidt, doen zich langzaam voortekenen kennen van een schisma binnen het westerse modernisme. Natuurlijk is er al lang sprake van een ideologisch verzet tegen het neo-liberalisme, maar dat vond tot nu toe vooral plaats middels een schimmige karikaturisering en foutieve identificatie van aan de ene kant de VS met de globalisering, en aan de andere kant het ‘vergeten Links’ beheerst door Koude Oorlog sentimenten. Bij het lezen van een artikel in de New York Times, ‘Het geloof dooft waar het eens vurig brandde’, over de secularisering in Europa ten opzichte van het conservatieve Christendom in de VS, en twee artikelen in het linkse Le Monde-Diplomatique van Oktober 2003 (‘Slavernij van de Vrije Mens’ en ‘Weg met het Privaat Bezit’) viel me echter niet alleen de sterk verschillende motivatie en verklaringen op tussen beide artikelen, maar ook hun eenduidige conclusie: een overduidelijk scheiden der wegen tussen twee oude bondgenoten: de VS en Europa. Een beweging die nu langzaamaan politieke vorm begint te krijgen en samenvalt met een nieuw Europees economisch zelf-bewustzijn.
In het artikel in de NYTimes, wordt duidelijk gemaakt dat waar in de VS het Christendom een sterk leidend beginsel is voor de ruime meerderheid van de bevolking, dit in Europa nog maar een kleine minderheid is. Dit heeft onder andere tot politiek gevolg dat Europa minder dan de VS sympathie kan opbrengen voor de Zionistische politiek van Israel. Maar ook op het gebied van homo-emancipatie en abortus is er een duidelijke politieke scheiding ontstaan tussen Europa en de VS, waar in Europa de laatste jaren abortus grotendeels is gelegaliseerd en gelijke homo-rechten zijn ingesteld. Terwijl in de VS de politiek geleid wordt door een eenduidig geloof in Goed en Kwaad bestaat in Europa een post-moderne leidraad van gelijkwaardige verschillen in de politiek. De scheiding der politieke wegen kwam ogenschijnlijk plotseling fel aan het daglicht in de oorlog tegen de dictatuur van Saddam Hussein in Irak.
In de twee artikelen in Le Monde-Diplomatique haalt de krant weer eens uit zoals gebruikelijk naar de deregulering en de vrijhandel. Echter, dit keer is de analyse interessant.
Het eerste artikel, ‘Slavernij van de Vrije Mens’, constateert een karaktermoord op de moderne Subjecten: het Kantiaanse Kritische Subject, het Freudiaanse Neurotische Subject en tenslotte het Marxistische Subject. De Vrijhandel en het neo-liberalisme zijn de hoofdschuldigen van deze geprogrammeerde moord op het modernistische Subject. Terwijl in de neo-liberale vrije markt alles te koop is, maakte Kant nog een kritisch onderscheid tussen ‘prijs’ en ‘eigenwaarde’: dat wat niet vervangen kan worden met het equivalent van een prijs omvat de ‘eigenwaarde’, de autonomie van de vrije wil. Dat is de eerste moord. De tweede moord richt zich op het Freudiaanse Subject dat gekenmerkt wordt door een dwangmatige fixatie en neiging tot herhaling. In essentie is dit het einde van de Dialectiek.
Uiteindelijk heeft dit de derde moord tot gevolg: Arbeid neemt niet langer de plaats in als de bron van Waardeschepping. Het is het financiele kapitaal dat de bron tot het verkrijgen van waarde is geworden in het neo-liberalisme: speculatie in de virtuele economie.
Het tweede artikel is een ouderwetse Marxistische analyse van de verwarring van het begrip ‘privaat bezit’ in het neo-liberalisme en het taboe binnen de linkse beweging omtrent de analyse hiervan. Het neo-liberalisme verwart ten eerste het privaat bezit ten behoeve van persoonlijk nut met het privaat bezit dat noodzakelijk is voor de produktie. Ten tweede verwart
het neo-liberalisme privaat bezit dat het resultaat is van persoonlijke arbeid met privaat bezit dat ten dele of in het geheel het resultaat is van gemeenschappelijke arbeid. Deze ‘absolute’ annexatie door het reactionaire conservatisme leidt uiteindelijk tot de privatisering van de gemeenschappelijke ruimte.
De conclusie is dat de seculaire intellectuele traditie en het gemeenschappelijke economische domein in Europa onvermijdelijk zal breken met de metaphysische intellectuele traditie en het individualistische economische domein in de VS. De aansluiting van Oost-Europese landen met een Marxistische intellectuele traditie (uitgezonderd Polen) zal het proces van het intellectuele en politieke schisma binnen het modernisme waarschijnlijk versterken.
Links:
Verkrijgbaar in uw kiosk of sigaarhandel:
Le Monde Diplomatique in English
Le Monde Diplomatique en Francais
New York Times online:
Faith Fades Where It Once Burned Strong [sargasso1/sargasso1]
Reacties (25)
Ha! Eindelike weer wat zinnigs op Sargasso!
Ik heb helaas op dit moment geen tijd om die artikelen te gaan doorspitten maar beide artikelen proberen wellicht dezelfde fenomenen op twee verschillende manieren te verklaren.
Terwijl de moord op het Kantiaanse Kritische Subject en het Freudiaanse Neurotische Subject heel goed ook verklaard kunnen worden vanuit een overheersend christelijk conservatisme dat logica en redelijkheid verwerpt (zie maar dat belachelijke condoomverhaal in het Vaticaan).
Toch floreert de wetenschap in de VS meer dan in Europa en soms ook door neo-liberale privatiseringen van universiteiten. Tegelijkertijd worden in de VS op sommige plaatsen de evolutieleer vervangen door de niet-reproduceerbare theorie van het Creationisme.
De strijd in de VS tussen een democratische intellectuele minderheid en een achterlijke meerderheid van christelijke oligofrenen is nog niet gestreden. De laatsten zijn nu aan zet de afgelopen 3 jaar en de wereld is er niet bepaald veiliger en schoner op geworden. Toch heb je wel gelijk dat er door een diep verankerd christendom en neo-liberalisme ook de good-guys in de VS behoorlijk en tik hebben gekregen van bovengenoemde stromingen.
Interessant! Ik ben benieuwd of er meer mensen reageren?
Petje af voor deze analyse.
Ik hoop dat de strijd in de VS nog niet gestreden is (zie bv. Bright-beweging). Maar het wordt misschien een ratrace tussen een interne strijd en de rust in de buitenlandse politiek. Als (nieuw) Europa en VS echt tegenover elkaar komen te staan, dan zal er voor interne ‘nuance’ weing ruimte zijn.
Naast het metaphysische spelen denk ik ook dieper (sic!) liggende eigenschappen van Europeanen en Amerikanen. Zo in de vluchtigheid bestempel ik het als de paradox van de maakbaarheid van mens en samenleving. Europeanen denken wellicht meer te kunnen maar ook moeten plannen van staatswege, terwijl de VS uitgaat van een maakbaarder mens. (zoiets ….)
“No policies of any sort, in any realm of life, can fare well ignoring human nature. Do the European democracies with lower levels of violence achieve that result through policies that reflect an understanding of human nature? Perhaps not in the scientific sense, but Europeans in general have always tended to be more cynical than Americans, less sanguine, for better or for worse, about the possibility of change.”
Interessante analyse. Ik denk echter dat de verschillen niet overdreven moeten worden. Bovendien zijn ze er al eeuwen.
De religieuze traditie in de VS is al sinds het begin van de negentiende eeuw fundamenteel anders dan de Nederlandse/Europese. Het Europese geloof, zowel het protestantisme als het katholicisme, is oorspronkelijk veel gemeenschappelijker van aard. Beiden zijn geworteld in strakke tradities, met weinig ruimte voor andere interpretaties. Dit verklaart waarom de ontkerkelijking in de jaren ’60 met zo’n ongelooflijke Big Bang gepaard ging. In Amerika deed zich in de achttiende en begin negentiende eeuw de zogenaamde “great awakening” voor: Enorme faith-based bijeenkomsten waar een persoonlijke belijdenis werd gedaan. God werd een persoonlijke vriend. Verschillende protestantse denominaties waren minder belangrijk. Een overstap van de ene protestantse groep naar de andere was nauwelijks opzienbarend. Ook was vanaf het begin van de Amerikaanse staat duidelijk dat geloof geen rol speelde in de Amerikaanse rechtsstaat en overheid.
Door de flexibele houding van de kerk was het geloof veel beter in staat zich te verankeren in de steeds moderner wordende maatschappij. In Europa plaatste de kerk zich, door vast te houden aan verworvendheden en tradities, zich steeds meer buiten de maatschappij.
De verschillen waren zestig jaar geleden ook al duidelijk, alleen lag het zwaartepunt van het geloof aan de andere kant. De VS waren een liberale, seculiere samenleving, terwijl de macht van de kerk in Europa nog enorm was. Nu is dat eigenlijk omgedraaid.
Maar of er filosofische verschillen zijn? Ik denk het niet. Ten eerste wordt de rol van de kerk in de VS schromelijk overdreven. Ook in de steeds meer urbane Amerikaanse samenleving neemt het geloof een steeds minder belangrijke rol in, of de president nou “born again” is of niet. Bovendien wordt de Europese samenleving steeds mondialer en eigenlijk Amerikaanser. Levens van Europeanen en Amerikanen lijken steeds meer op elkaar, de levenstandaard is vergelijkbaar, en ze hebben toegang tot dezelfde soort informatie, rechten en scholing. Kortom, de Amerikaanse samenleving wordt steeds complexer (Europees), en de Europese steeds individualistischer (Amerikaans)
Het enige verschil is de rol van het geloof in de persoonlijke overtuiging die in de VS minder besmet is als hier. Kijk bijvoorbeeld naar de reactie van Carlos: een achterlijke meerderheid van christelijke oligofrenen.
In een zinnige discussie refereren aan je persoonlijke (religieuze) overtuiging is not done in Nederland. Het wordt als “niet relevant” afgedaan. In de VS ligt dat anders. Ik denk dat het voor de achterliggende maatschappelijk/filosofische richting van de continenten weinig uitmaakt. Ik denk wel dat we daar in Nederland best eens wat schappelijker in kunnen zijn. Zeker nu veel Nederlanders een andere religieuze bagage meenemen (islam), is een rol van de persoonlijke overtuiging in een debat niet automatisch een slechte zaak.
Uiteindelijk komt de discussie volgens mij neer op de Europese aversie tegen het Amerikaanse zwart/wit denken. Je bent voor ons of je bent tegen ons. Die bestaat in Europa natuurlijk net zo goed. Het verschil is dat in Amerika een dergelijk denken ook in het landsbestuur een rol speelt. Hier is dat minder, om de pure reden dat Europese regeringen niet de simpele macht hebben zoals in de VS. Het is hier altijd schipperen, compromissen sluiten en de ander niet voor het hoofd stoten. Het betekend niet dat Europeanen genuanceerder zijn. Cynischer, dat wel…
Ik bedoelde in het begin van de vierde alinea natuurlijk “dan hier”. Sjonge, dat ik zo’n fout maak…..
Mooi om te zien dat de links-intellectuele Sargasso elite weer lekker aan het zwammen is over hoe de wereld in elkaar steekt. Jullie voelen je vast verheven boven de gewone Jan-met-de-design-pet. Tof hoor!
ik ben van de zap-generatie, dus je kunt niet verwachten dat ik dit soort lappen text ga lezen. Catch-calls wil ik en simpele hokjes waar ik snel mensen en begrippen in kan plaatsen. Dat is immers het adagium volgens welke de wereld echt geregeerd wordt (kijk maar naar Bush).
Reageren zonder het gelezen te hebben, is zoooo tekenend voor jou soort Bouvries!
Verheven? We hopen dat Jan-met-de-pet gewoon de tiefus krijgt. Is niks verhevends aan hoor.
@MM: je hebt volkomen gelijk dat de artikels in LeMonde gezien moeten worden vanuit de anti-Amerikaanse, anti-Deregulerings politiek van Frans Links. Het blijft een kwestie van kip-ei echter.
Wat niet overdreven is, is de centrale rol van het absolute Goed-Kwaad denken en het geloof in de Amerikaanse politiek.
@Carlos: de wetenschap in de VS floreert om 3 redenen. 1. Het systeem is gebouwd ten faveure van excellentie, de elite. 2. Wetenschap en ontdekkingen zijn een kwestie van geluk, trial-error strategie en 10% gezond verstand. 3. Amerikanen zijn fanatiek in alles.
@ Carlos: Het is niet tekenend voor mijn soort, het is tekenend voor de meerderheid in deze wereld, waaronder een aantal zeer machtige wereldleiders.
Het is daarom best interessant om hier de discussieren over het hoe en waarom van de kloof tussen de VS en Europa, maar zolang de grote leiders zelf dat ook niet doen is het niet meer dan een interessante intelectuele exercitie. Op zich niets mis mee, maar besef dat in een discussie op dit niveau slechts een kleine kring mensen geinteresseerd is.
Ik denk dat de uitdaging juist ligt in de verschillen tussen VS en Europa op een lager niveau te duiden, met behulp van een paar catchcalls die iedereen begrijpt. Alleen zo kun je het grote publiek bereiken, dat uiteindelijke de leiders kiest.
Maar goed: gewoon een beetje filosoferen is natuurlijk ook altijd leuk. Alleen laat ik wat dat betreft deze keer de beker aan mij voorbij gaan.
Niet nadenken op niveau omdat anderen daarvoor te eenvoudig zijn? Da’s nog eens diep.
Boeken lezen. Moeten we ook maar niet meer doen. Je kan het vaak beter met veel explosies in een leuke film van 90 minuten gooien. Dan kan iedereen het tenminste begrijpen. Zodat je erover met je maatjes kan sms-en.
Dingen snappen is voor mietjes. Gewoon in de rondte lullen. Dat heeeerrrsscchht…
En Cruyff die moet dan ook van de TV, zeker?
@mmaas: misschien jammer, maar ik denk dat je een redelijk correct beeld van de huidige generatie schept.
En ik zeg ook niet dat we allemaal niet moeten nadenken of discussieren, in tegendeel. Degenen die mij in een van de vele religie-discussies op sargasso hebben meegemaakt weten dat ik ook wel van diepe filosofische discussies houdt.
Het enige wat ik opmerk is dat dit soort diepe analyses de gewone man geen reet intereseren en dat je hem er dus ook niet mee bereikt. Mijns inziens de reden dat Pim Fortuyn zo populair was en Melkert niet. En waarom Bush het van Gore won ondanks dat Gore veel meer kennis van zaken had. Dat is de realiteit van de dag.
En ja, ik stoor me wel aan mensen die anderen minderwaardig vinden omdat die anderen liever naar een Amerikaanse actiefilm kijken dan naar een filmhuis productie. Of omdat ze liever naar Hart van Nederland kijken dan naar NOVA.
En voor de goede orde: ik zeg niet dat iemand hier dat doet. Integendeel, op sargasso blijken aardig wat fans van de films van Schwarzenegger te zitten.
Maar ik zit zelf in een links-intellectueel academisch kringetje en toen ik hier net kwam viel het me erg op dat ik van sommige mensen afkeurende blikken kreeg toen ik zei dat ik naar Big Brother keek (1e seizoen) en toen ik toegaf een mobiele telefoon te bezitten. En al helemaal toen ik een keer in pak verscheen (omdat ik ’s middags naar een trouwerij ging).
Vooral dat laatste vond ik erg opvallend uit de mond van mensen die het wel normaal vonden als je met twintig piercings, een punk kapsel en kistjes draagt.
Ja! Dat pak, dat was de druppel…
@des Bouvrie
Ik heb absoluut niet de illusie dat jan met de pet een diepgaande discussie op Sargasso leest, en er de volgende dag op kantoor over praat. Ik begrijp dat de meeste mensen (zelfs zelfbenoemde intellectuelen) liever een makkelijke hapklare brok hebben dan een tekst waar ze over moeten nadenken. Of dat ze liever naar Schwarzenegger kijken dan een diepgaande documentaire over de filosofische revolutie in het Frankrijk van de 18e eeuw. Hell, ik laat ieder boek liggen voor een herhaling van “total recall”, of “commando”. Om maar te zeggen: voor alles is een tijd en plaats.
Wat ik niet begrijp is dat je deze discussie aangrijpt om te klagen over het feit dat er mensen zijn die wel graag willen discussieren over filosofische vraagstukken. Sargasso is een van de laatste plekken waar het oppervlakkige wel een plaats heeft, maar niet domineert. Een plek waar sommigen kunnen van mening kunnen verschillen, gebaseert op diepgang en discussie zonder dat een onderwerp wordt versimpelt. Dit zien we tenslotte al dagelijks op tv.
Ik deel uw analyse van de gemiddelde Nederlander grotendeels, maar betekent dat dat ik geen analyse mag schrijven over hedendaagse tegenstellingen, omdat ze voor de een of andere boerenlul te complex zijn? Bovendien ben ik helemaal niet van plan over te gaan op politiek activisme, dus wat de “gewone man” ervan denk, zal me aan den aarsch oxideren. Zoals gezegd: Jan-met-de-pet kan de tiefus krijgen. Vooral wanneer dat betekent dat ik me moet gaan versimpelen.
@De mensen die ontopic willen blijven:
Ik vond een aardige link over de rol van religie in de grondwet van de Verenigde Staten. Koren op de molen van Carlos, dunkt me zo..
@mmaas: je hebt eigenlijk wel gelijk.
@JdB: ik deel je walging voor laatdunkendheid over wat dan ook eigenlijk. Maar schuilt er niet ook een eigenaardig laatdunkende veronderstelling in je redenering dat mensen niet geinteresseerd zijn in serieuze onderwerpen? Het is mijn ervaring dat als je het maar jargonloos genoeg kunt overbrengen mensen altijd gefascineerd raken door diepere gedachten over het leven. Misschien slaagde ik daar niet zo direct in, dat mag je me verwijten.
mbt jargon:
Subject=de geest/de beleving
modernistisch=mbt de tijd waarin het individu en zijn persoonlijke beleving centraal komt te staan in de cultuur
dialectiek=de filosofische formule waarin argument en tegenargument als uitkomst een midden-argument hebben
metaphysisch=boven natuurlijk, alles dat niet zintuigelijk waarneembaar is
de rest lijkt me redelijk direct verwoord.
@mmaas: hoe kom je aan die foto van mij?
Op http://www.lulleninjasjes.nl natuurlijk. Waar anders?
Eens met caprio’s kanttekeningen bij MM’s weerzin tegen versimpeling. Het nut om op hoogdravende wijze onnavolgbare abstracties af te vuren heeft zijn beperkingen. Voor je het weet doe je aan goddige meafysica…
[24-23]
Zoals ik al eerder zij Mark: Alles op zijn tijd. In dit postje is plaats genoeg voor de versimpelde, platte discussie (die ook best diepgaand kan zijn). Laat ons nou toch lekker reageren zonder te versimpelen. Het leven is al leeg genoeg…