Europa light bevordert Europa-scepsis

Vandaag treedt het Verdrag van Lissabon in werking. Dit verdrag heeft als voornaamste doelstelling de interne democratie van de Europese Unie te bevorderen. Het is dan ook op zijn minst ironisch te noemen, dat veel Europese Burgers voelen alsof de ‘Grondwet’ hen door de strot wordt gedrukt.

De tijdlijn van de 'grondwet'

1. 1. In 2001 wordt de Europese Conventie opgericht die in de jaren die volgde een concept Grondwet opstelde.
2. 2. Het concept wordt op 29 oktober 2004 te Rome door de 25 regeringsleiders ondertekend. Voordat het van kracht wordt, moet het worden geratificeerd, en die protocollen verschillen per lidstaat.
3. 3. In de zomer van 2005 verwerpen Nederland en Frankrijk per referendum de Europese Grondwet. In Nederland was er vooral felle oppositie van Europa-haters SP. In Nederland was de opkomst bij het referendum was aanzienlijk hoger (+/-50%) dan bij de Europose Verkiezingen (39,1%).
4. 4. Omdat het verdrag Unaniem moet worden aangenomen, wordt later dat jaar het ‘Actiecomité voor Europese Democratie’ opgericht, onder leiding van de Italiaanse toppoliticus Giuliano Amato. Dit comité stelt een nieuwe tekst op voor het toekomstige verdrag.
5. 5. De tekst krijgt na wat gesteggel over de naam (‘Grondwet’ werd afgekeurd, ‘Hervormingsverdrag’, ‘mini-verdrag’ en ‘vereenvoudigd verdrag’ haalden het niet) uiteindelijk de naam ‘Verdrag van Lissabon’.
6. 6. In 2008 stemt de Ierse bevolking tegen het verdrag. De tekst wordt aangepast.
7. 7. Dit jaar stemmen de Ieren dan alsnog voor het Verdrag.

Vooral de Nederlandse en de Franse bevolking hebben enigszins recht op dit sentiment. In 2005 stemmen zij tegen de voorgestelde ‘Europese Grondwet’. In reactie hierop wordt de tekst ‘ontdaan van constitutionele verwijzingen’, dat door de oppositie vertaald wordt met ‘Europa krijgt geen vlag en volkslied.’ Dit beeld is onjuist, want inhoudelijk is er door de vele amendementen wel degelijk een hoop afgedaan aan de grondwet.

De macht van de Europese Unie wordt uiteindelijk groter, maar een stuk minder invloedrijk dan in de grondwet was voorzien. Publieke diensten (zoals volkshuisvesting, sociale zekerheid en gezondheidszorg) vallen niet onder de interne markt. Lidstaten houden dus een ruime bevoegdheid op die terreinen. Er komt ook geen Europese Minister van Buitenlandse Zaken, de bepaling uit de Europese Grondwet dat Europese regelgeving voorgaat boven nationale wetgeving, en op verzoek van Nederland wordt er nu in het verdrag verwezen naar de Criteria van Kopenhagen waarin duidelijk staat vermeld waar kandidaat-lidstaten aan moeten voldoen. (Lees: om Turkije in Azië te houden.)

Maar de werkelijke truc van het nieuwe verdrag is dat het inmiddels niet meer gaat om een vervanging voor bestaande verdragen, maar een verdragswijziging. Daaraan hebben de regeringsleiders van landen waar het hoogst onzeker was dat het verdrag er bij een referendum doorheen zou komen (zoals Nederland, Denemarken, het Verenigd Koninkrijk en Portugal) de conclusie verbonden dat een volksraadpleging niet nodig is.

In Ierland werd wel een referendum gehouden, en de tekst van het verdrag werd prompt afgekeurd. Uiteindelijk kon het verdrag toch nog doorgang vinden, maar wel weer met een paar amendementen erbij.

Veel mensen voelen zich door deze gang van zaken in het pak genaaid. Het heeft er alle schijn van dat een verdrag dat ten doel heeft ‘transparantie en democratie’ te bevorderen er in de achterkamertjes van de lidstaten is doorgedrukt. Dit is hypocriet en bevordert de toch al wankele geloofwaardigheid van Europa niet.