Klimaatverandering bestaat niet, Corona is maar een griepje, MH17 is een hoax en de aarde plat. De NWO/WEF/moslims/George Soros/joden proberen onze maatschappij over te nemen en Poetin is eigenlijk heel ok, maar wordt zwart gemaakt door de rest van de wereld. En ik kan nog wel even doorgaan, er zijn inmiddels bijna meer mainstream complottheorieën dan wetenschappelijke theorieën, lijkt wel.
Galileo
De aanhangers zijn natuurlijk 100% overtuigd dat zij de waarheid in pacht hebben. Zij zien als één van de weinigen in dat het anders zit, en dat ze verketterd worden is daar zelfs het bewijs van. De weinige complotten die wel waar bleken worden de critici in het gezicht gegooid, en als mensen wetenschappelijke complottheorieën verspreiden komt de naam ‘Galileo’ veel voorbij. Werd hij niet ook verketterd, maar bleek hij het uiteindelijk niet bij het juiste eind te hebben?
En dat klopt. Maar in de tijd van Galileo bestond de wetenschap zoals wij hem kennen niet, en feitelijk was het conflict dat hij had niet met andere wetenschappers, maar met de kerk. Tegenwoordig hebben eenlingen het zo goed als altijd fout, net als waarschijnlijk toen. De Galileo-theorie is alsof je een lot in de loterij koopt en dan verwacht dat die van jou ook winnend is omdat er ooit iemand was die ook gewonnen heeft.
De succesvolle eenling
Maar dit is allemaal tot daar aan toe. Het is en blijft niet uitgesloten dat iemand toch gelijk heeft, ook al roeit hij tegen de stroom in. De kans is klein, zeer klein, maar niet nul. Soms blijken complotten echt te bestaan en de wetenschap heeft theorieën moeten herschrijven omdat een eenling ze overhoop gooide.
Alleen, een complottheorie komt zelden alleen. Als iemand in één van bovenstaande theorieën gelooft, dan gelooft hij er gegarandeerd in meer, meestal ook nog eens totaal ongerelateerd. Zo is er een grote overlap tussen het ontkennen van klimaatverandering en er ‘andere’ ideeën op nahouden over Corona (Hoi Marcel!). En er is een overlap tussen coronasceptici en mensen die Poetin een toffe gast vinden. En vaak is het in de tijdlijn van klimaatontkenners ook niet heel lang zoeken naar een xenofobe tweet.
Totaalpakket van theorieën
Het probleem met het combineren van deze standpunten op verschillende vakgebieden is dat het al onwaarschijnlijk is dat je één keer gelijk hebt, laat staan twee, drie of zelfs meer keer. Dan lijken de theorieën vooral een vooropgesteld doel te dienen, en niet een middel te zijn om iets te verklaren.
En dat maakt het verschil tussen de theorie van een Galileo en die van een complotdenker: Een echte Galileo komt niet met een totaalpakket van ongerelateerde theorieën. Een echte Galileo die komt wel alleen.
Reacties (12)
En toen had ik Bohemian Rhapsody in mijn hoofd…
Dit is reeds een bekend fenomeen:
https://www.logicallyfallacious.com/logicalfallacies/Galileo-Fallacy
Als iemand dat argument gebruikt, moet je gewoon verklaren dat die persoon een grote drol is. Als de persoon in de verdediging gaat, dan beroep je je op Galileo. Cirkeltje rond.
Ook niet onbelangrijk, een echte Galileo heeft een logische en samenhangende onderbouwing voor zijn theorie. Daarmee kan die Galileo kritiek weerleggen. De nepperds hebben alleen de doelpaaltjes-verplaats-methode als reactie op tegenargumenten. Een echte Galileo zal zich niet tot dat niveau verlagen.
Leuk verhaal, Joost.
Maar hoe zit het dan met de mensen, die wetenschappelijke vooruitgang willen tegenhouden. De gevestigde orde (de kerk) wilde voorkomen dat Galileo zijn inzicht openlijk kon verkondigen. Ook Alfred Wegener en Charles Darwin werden door de gevestigde orde beschimpt om hun “bizarre theorie”.
Kun je ook een verhaal schrijven over de gevestigde orde, die vaak wil voorkomen dat nieuwe inzichten onder de bevolking worden verspreid?
Nee Hans, dat kan ik niet. Want er zijn geen mensen die ‘wetenschappelijke vooruitgang’ tegen willen houden. Er zijn mensen die hun eigen belangen (denken te) beschermen. Denk aan de fossiele industrie, monopolisten etc. En daar schrijven we al zat over.
Maar verder een mooie oproep tot ‘both sides’, Hans. Doe ik niet aan mee.
Er zijn twee kanten aan het complotdenken.
Enerzijds een groep doorgaans maatschappelijk minder geslaagden, al dan niet door een falende overheid, die zich samen in hun community onderdompelen, zij weten wél hoe het zit en de anderen (nog) niet. En dan is bijna elk nieuw complot welkom. Zij zijn de makke schapen die zij anderen verwijten te zijn.
Anderzijds is er een groep die er financieel en/of politiek voordeel van heeft om de complotten de wereld in te helpen en te stimuleren. Alex Jones o.a. is er schatrijk mee geworden (maar wil nu faillissementsbescherming tegen toegekende claims van sandy-Hook-ouders).
Websites die pré corona nog met Trump, pedofielen en 911 bezig waren sprongen massaal op corona en nu is Oekraïne een welcome aanvulling voor het post-corona-gat.
Daar zijn wel wat kanttekeningen bij te plaatsen. Mijn waarneming is dat er bijvoorbeeld nogal wat (al dan niet gepensioneerde) artsen, piloten, IT-ers en rijke ondernemers in het compotwereldje zitten. In elk geval onder degenen die actief zijn op social media. De overgrote meerderheid van de mensen die slachtoffer zijn van een falende overheid (toeslagen, Groningen) zij heel wat redelijker dan die complotlui.
Het zijn vooral opgeblazen ego’s. Soms zullen de karaktereigenschappen die daarbij horen – zelfoverschatting, onvermogen of fouten toe te geven en ervan te leren, opportunisme en projectie daarvan op de rest van de wereld – een maatschappelijke carrière wel in de weg staan.
[ een groep doorgaans maatschappelijk minder geslaagden ]
Daarmee bedoel ik de (misleide) volgers die je bijvoorbeeld regelmatig op het museumplein zag demonstreren, waar je bijna medelijden mee krijgt.
[ nogal wat (al dan niet gepensioneerde) artsen, piloten, IT-ers en rijke ondernemers ]
Maar dat zijn dus doorgaans degenen die financieel en/of politiek voordeel van complotten hebben. Trump, Alex Jones, Baudet, Robert Jensen, Willem Engel.
Dat vele aanvoerders gepensioneerd zijn lijkt mij logisch omdat ze wel beseffen dat hun maffe ideeën ze geld en carrière kan kosten, zelfstandigen hebben daar vaak minder last van.
Overigens zijn er een hoop slimme mensen die op middelbare leeftijd van het pad af zijn geraakt, zelfs Nobelprijs winnaars zoals HIV-ontdekker Luc Montagnier, Nobelprijswinnaar geneeskunde én homeopatie-gelovige.
Karel van Wolferen was ook ooit gerespecteerd journalist en hoogleraar.
https://twitter.com/i/status/1520370375938433024
Ik denk dat je karakterisering van de volgers te eenzijdig is. Natuurlijk zitten daar mensen tussen die harde klappen hebben gehad van het leven en die zich laten misleiden. Maar er zijn er ook een hele hoop die weliswaar ontevreden zijn – gefrustreerd is misschien een beter woord – maar die daar helemaal niet zoveel reden voor hebben. Of in elk geval geen reden om die frustraties aan iemand anders te wijten dan zichzelf. Mij zou het niet verbazen als die groep in de meerderheid is. Het zijn, met andere woorden, niet alleen de aanvoerders die onredelijk zijn en niet zoveel reden tot klagen hebben. Dat geldt net zo goed voor een aanzienlijk deel van de volgers.
@Hans Custers: ik begrijp jouw post niet zo goed. Als er frustratie is, dan is er toch altijd een onderliggende reden?
Ik voel bij jouw ook een soort frustratie. Een frustratie over het naar populistisch-rechts hangende volksdeel.
Het is inderdaad frustrerend dat kwaadaardige individuen, groepen en ideologieën zoveel invloed hebben en houden. Daar doe ik niet geheimzinnig over. Maar het is geen reden om bij zulke groepen aan te sluiten. Integendeel.
[ mensen tussen die harde klappen hebben ]
Ik heb het helemaal niet over “harde klappen”, toeslagen-slachtoffers of Groningen-slachtoffers heb ik niet genoemd. Ik zei “minder geslaagden” en “doorgaans”.
Als je gaat kijken wat reageerders op WTK of N4N allemaal zeggen dan zie je gewoon de zielepoten die op het museumplein stonden maar niet verder dan kretologie komen in plaat van beredeneerde argumenten. Maar wel volhardend zonder de zaken zelf te onderzoeken dus inderdaad is hun situatie grotendeels aan henzelf te verwijten.
Als je daar met keiharde berekeningen de zaken recht gaat zetten zal de belanghebbende website-eigenaar je blokkeren. Je moet natuurlijk niet aan hun verdienmodel komen door de waarheid voor te schotelen aan die misleide schaapjes.