De Westermoskee

RECENSIE - Vorige week berichtte Het Parool dat er weer het nodige te doen is rond de bijna voltooide Westermoskee in Amsterdam.

Oorspronkelijk was de Westermoskee een project van Milli Görüş, maar in 2009 werden de initiatiefnemers uit de organisatie gezet. Sindsdien gingen zij hun eigen weg.

Door het wegvallen van de moederorganisatie, kregen de bouwers echter met liquiditeitsproblemen te kampen. Maar daar is nu een oplossing voor gevonden: Diyanet, het Turkse Presidium van Godsdienstzaken (een ‘concurrent’ van Milli Görüş) nam, zonder over de prijs te onderhandelen, voor 530.000 euro enkele winkelpanden en appartementen over van een stichting die via bestuurders en geldstromen is verknoopt met de Westermoskee.

Het gevolg: grote ruzie. Het Parool citeert een ingewijde die spreekt van ‘een bom’ onder de verhoudingen binnen de Turks-Nederlandse gemeenschap.

Ruzie loopt overigens als een rode draad door de bouw van de moskee heen. Journalist Kemal Rijken schreef er een heel boek over: De Westermoskee en de geschiedenis van de Nederlandse godsdienstvrijheid.

Onderdeel van het probleem: Milli Görüş is een aartsconservatieve beweging, waarbij de ‘liberale’ tak zich in 1997 nog presenteert als ‘een soort SGP van de islam’. Maar voor veel afdelingen van Millî Görüş, inclusief het hoofdkwartier in Keulen, is dat al op het randje.

Maar in Nederland doet zelfs ‘een SGP van de islam’ het niet erg goed als je iets gedaan wilt krijgen van maatschappelijke partners. En voor de bouw van de Westermoskee is vooral samenwerking nodig: onder andere met een woningbouwvereniging en de gemeente Amsterdam.

De afdeling Milli Görüş Noord-Nederland gaat dan ook, onder leiding van directeur Haci Karacaer, vanaf 2001 voor een vrijzinnige koers. Hierdoor wordt de organisatie weliswaar een acceptabele gesprekspartner voor de lokale politiek, maar de leden en het Keulse hoofdbestuur zijn lang niet altijd gediend van de boodschap die wordt uitgedragen.

In 2004 ontstaat bijvoorbeeld ophef over het boek De weg van de moslim dat wordt verkocht in de Haagse El-Tawheed-moskee. Het boek bevat onder meer een passage waarin wordt aanbevolen om homo’s ‘met het gezicht naar voren’ van balkons af te gooien.

In de daaropvolgende commotie komt Karacaer opdraven om verzoenende woorden te spreken bij een demonstratie die werd georganiseerd door het COC. Die actie wordt hem door de leden van Milli Görüş bepaald niet in dank afgenomen.

Het is niet de enige keer dat Karacaer voor de troepen uitloopt. In 2006 grijpt ‘Keulen’ dan ook in. Het bestuur van de afdeling Milli Görüş Noord-Nederland wordt vervangen, wat ook het einde van Karacaer betekent.

Daarmee zijn de ruzies echter nog niet de wereld uit. Het verlaten van de liberale koers leidt tot bezwaren bij de overige betrokkenen, waaronder de gemeente Amsterdam. Voor de nieuwe grote man, Fatih Üçler Dağ, was dit aanleiding om te dreigen met een ‘massale demonstratie’, waarbij onder de ‘emotionelere’ Turken wel eens ‘zomaar een gek’ zou kunnen rondlopen.

Woningbouwvereniging Het Oosten, werd vervolgens bijna slachtoffer van een poging van Milli Görüş om de bouw van de eigen moskee te traineren om alsnog meer geld voor de onderliggende grond te kunnen ontvangen.

Het Oosten weet dit te voorkomen door 125.000 euro aan ‘bemiddelingskosten’ te betalen, waarmee, zo blijkt achteraf, de ‘bemiddelaar’ waarschijnlijk een criminele organisatie inhuurde om een bezwaarmaker tegen de bouw te intimideren.

Daarmee zijn alle conflicten echter nog niet ten einde: ook Dağ krijgt uiteindelijk ruzie met moederorganisatie Milli Görüş, die haar handen in 2009 van de Westermoskee aftrekt. En zo kwam, vijf jaar later, Diyanet in beeld. Ofwel: een nieuwe bron van ruzie en conflict.

Kemal Rijken geeft met zijn De Westermoskee en de geschiedenis van de Nederlandse godsdienstvrijheid, met uitzondering van de meest recente episode, een alleraardigst inkijkje in het bouwproces van een Turks-islamitisch prestigeproject in Amsterdam.

Heel erg hoopgevend is het verhaal niet. Maar met een combinatie van godsdienst, interne machtsstrijd en schimmige vastgoeddeals viel dat misschien ook niet te verwachten.

Jammer is overigens dat Rijken zijn verhaal over de Westermoskee heeft aangevuld met ‘de geschiedenis van de Nederlandse godsdienstvrijheid’. Na ieder hoofdstuk over de Westermoskee volgt er een hoofdstuk over de godsdienstvrijheid in Nederland.

An sich is dat weinig bezwaarlijk, maar het probleem is dat Rijken onvoldoende weet waar hij het over heeft. De hoofdstukken over godsdienstvrijheid lezen als het werkstuk van een eerstejaars geschiedenis. Overslaan dus.

Kemal Rijken, De Westermoskee en de geschiedenis van de Nederlandse godsdienstvrijheid / ISBN 9789045027951 / Paperback / 320 pagina’s / €24,99