De Rooms-Katholieke Kerk over het Geloof van de Moslims

Gisteren verscheen in het Katholiek Nieuwsblad, een publicatie die in zekere kerkelijke middens als gezaghebbend wordt gezien, een opiniebijdrage van PVV-senator Marcel van der Graaff. In dit schrijven doet hij een aantal boude uitspraken over de verhouding tussen het katholieke geloof en de islam. Doorgaans zou ik dergelijke oprispingen achter mij laten. Echter, drs. M. de Graaff is niet enkel lid van de Eerste Kamer. Hij schreef het stuk namelijk als katholiek theoloog. Mijns inziens is het als katholiek theoloog dat hij dan ook een scheve schaats rijdt door de PVV af te schilderen als ware zij de incarnatie van de sociale leer van de Kerk en een beweging die op één of andere wijze de goedkeuring van de paus zou genieten.

Allereerst claimt de Graaff nogal makkelijk dat een eenvoudig verzet tegen een werkelijke of vermeende afbraak van het zorgstelsel betekent dat de PVV de “partij is waarin de sociale encyclieken van de paus [enkelvoud? JJvP] daadwerkelijk een vertaling krijgen in [het] politiek programma“.
Ware dit zo, dan zou elke partij die zich als sociaal afficheert, “de sociale encyclieken van de paus vertalen”. De claim is dus óf onwaar, óf triviaal. Erger nog: lijkt het een poging van de PVV om zich te afficheren als een partij die op één of andere manier, meer dan anderen, het Rooms-Katholieke geloof politiek vertegenwoordigt, of door de Kerk wordt goedgekeurd. 

Kwalijker wordt het als de Graaff probeert paus Benedictus XVI voor zijn wagentje te spannen:
[Het] Vaticaan (is) voor katholieken een gezaghebbend instituut. Paus Benedictus XVI heeft onlangs religieus geïnspireerd geweld “het favoriete instrument van de Anti-Christ” genoemd en in zijn boek Jezus van Nazareth erop gewezen dat degenen die een heilige oorlog voeren of eerwraak plegen tegen de christelijke waarden ingaan. Ik vraag me af of het CDA durft uit te spreken wat (…) de paus over de islam heeft gezegd. 
Op zeer doorzichtige wijze vertekent en vernauwt de Graaff de woorden van de Heilige Vader. Religieus geïnspireerd geweld, hoewel endemisch in het Midden-Oosten, is onmogelijk een exclusief islamitisch fenomeen te noemen. Wie suggereert dat paus Benedictus XVI exclusief over islamitische schanddaden spreekt, zoals de Graaff hier stelt, is ernstig misleid, of heeft lak aan de waarheid.

Wat de paus en de Kerk werkelijk leren over de moslims staat ver weg van de inbeeldingen van senator de Graaff.  Over het concrete geloof van moslims daarentegen heeft de Kerk gesproken, evenals zij gesproken heeft over het geloof van Joden, en andere niet-christenen. Zij heeft dit gedaan in één van de fundamentele documenten van de hedendaagse Rooms-Katholieke Kerk, de verklaring Nostra Aetate.Dit document is dé bindende tekst over de verhouding van de Kerk met de niet-christelijke godsdiensten. Nostra Aetate spreekt als volgt over de verhouding tot niet-christelijke godsdiensten in het algemeen:

De katholieke Kerk verwerpt niets van datgene wat in deze godsdiensten waar en heilig is. Met oprechte eerbied beschouwt zij die gedrags- en leefregels, die voorschriften en leerstellingen die, hoewel in veel opzichten verschillend van hetgeen zijzelf houdt en leert, toch niet zelden een straal weerspiegelen van die Waarheid welke alle mensen verlicht. Zij echter verkondigt en moet zonder ophouden verkondigen de Christus, die is ‘de weg, de waarheid en het leven’ (Joh. 14,6), in wie de mensen de volheid van het godsdienstig leven vinden en in wie God alles met zich heeft verzoend. Daarom spoort zij haar kinderen aan om met bedachtzaamheid en liefde door gesprekken en door samenwerking met de aanhangers van andere godsdiensten, getuigend van geloof en christelijk leven, die geestelijke en zedelijke goederen alsook die sociaal-culturele waarden die bij hen worden gevonden te erkennen, te bewaren en te bevorderen.

Nu is het wellicht boud om te stellen, maar de uitspraken van senator de Graaff in het bijzonder, en die van de PVV in het algemeen, komen op mij niet altijd over als bedachtzaam en liefdevol.
Over het geloof van moslims spreekt de Kerk, in Nostra Aetate, als volgt:
De Kerk ziet ook met waardering naar de moslims, die de ene God aanbidden, de levende en uit zichzelf bestaande, de barmhartige en almachtige, de Schepper van hemel en aarde, die gesproken heeft tot de mensen. Zij leggen zich erop toe zich met heel hun hart ook aan zijn verborgen raadsbesluiten te onderwerpen zoals Abraham, naar wie het islamitisch geloof graag terug grijpt, zich aan God heeft onderworpen. Hoewel zij Jezus niet als God erkennen, vereren zij Hem toch als profeet en zij eren zijn maagdelijke moeder Maria, die zij somtijds zelfs eerbiedig aanroepen. Bovendien verwachten zij de dag van het oordeel, wanneer God alle mensen doet verrijzen en zal vergelden. Daarom houden zij het zedelijk leven hoog en eren God vooral door gebed, aalmoezen en vasten.
Aangezien in de loop der eeuwen tussen christenen en moslims niet weinig onenigheid en vijandschap is ontstaan, spoort de heilige kerkvergadering allen aan om zich, het verleden vergetend, ernstig toe te leggen op wederzijds begrip en in het belang van alle mensen de sociale rechtvaardigheid, de zedelijke goederen alsook vrede en vrijheid gezamenlijk te verdedigen en te bevorderen.

Ik zie bij de PVV geen uiting van enig “ernstig toeleggen op wederzijds begrip” noch een “gezamenlijke verdediging van zedelijke goederen alsook vrede en vrijheid.” Quod non.
Waar de Graaff echter zéér ernstig dwaalt is waar hij tracht de standpunten van paus Benedictus XVI, zijn diepgaande commitment aan het Tweede Vaticaanse Concilie in het algemeen, en de religieuze dialoog met moslims in het bijzonder te verdraaien of te verdoezelen. Ter gelegenheid van de 40-jarige verjaardag van de Verklaring Nostra Aetate schrijft de islamiet Khaled Akasheh het volgende in de Osservatore Romano (de krant van het Vaticaan):

Commitment of Pope Benedict XVI

Receiving the Muslim delegates who had come for the Mass to mark the beginning of his Pontificate, His Holiness Pope Benedict XVI expressed his particular pleasure at their participation. He also spoke of his satisfaction for the progress of dialogue between Christians and Muslims at both the regional and international level.

During his first Apostolic Journey in Germany, on the occasion of World Youth Day, Benedict XVI also asked to meet representatives of Muslims in Germany. The Pope spoke to them in clear and friendly terms, urging them particularly to work out a common position with Christians with regard to the phenomenon of terrorism in order to defend the dignity of human life and not to allow those who would use religion to justify their barbaric deeds to divide the two communities. 

Mocht de paus onverhoeds een kruistocht hebben uitgeroepen tegen het islamitische geloof, dan is dat de islamieten zélf in ieder geval ontgaan. Dat de Heilige Vader uitspraken gedaan zou hebben die enige gelijkenis vertonen met die van senator de Graaff lijkt mij dan ook, alles beschouwd, vér van de waarheid te zijn. De vraag of dit falen opzettelijk dan wel onopzettelijk van aard is laat ik aan anderen om te beantwoorden.
Ikzelf zou wensen dat wie als katholiek theoloog spreekt, zich meer laat leiden door wat de Kerk daadwerkelijk leert, zeker waar het gevoelige onderwerpen betreft.

Het zou in ieder geval goed zijn als de heren en dames politici en theologen de afsluitende woorden van Nostra Aetate ter harte zouden nemen:
Wij kunnen echter God, de Vader van allen, niet echt aanroepen, wanneer wij weigeren ons broederlijk te gedragen jegens bepaalde mensen, naar Gods beeld geschapen. De verhouding van de mens tot God, de Vader, en de verhouding van de mens tot de mensen, zijn broeders, zijn onderling zozeer verbonden, dat de Schrift zegt: ‘Wie niet liefheeft, kent God niet’ (1 Joh. 4,8).
Daarmee vervalt de grondslag voor elke theorie of praktijk die tussen mens en mens, tussen volk en volk verschil maakt in menselijke waardigheid en de daaruit voortvloeiende rechten.
Derhalve verwerpt de Kerk als strijdig met de geest van Christus elke discriminatie of kwelling die mensen wordt aangedaan vanwege ras of kleur, stand of godsdienst. En daarom dringt de heilige kerkvergadering, in de voetstappen tredend van de heilige apostelen Petrus en Paulus, er ernstig bij de christengelovigen op aan, dat zij ‘onder de heidenen een voorbeeldig leven leiden’ (1 Petr. 2,12), indien mogelijk, voor zover het van hen afhangt, met alle mensen in vrede, leven, zodat zij waarlijk kinderen zijn van de Vader die in de hemel is.