De rentmeester

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Als het Koninklijk Huis Nederland net zo zou besturen als de Jordaanse koninklijke familie dat pleegt te doen, dan zou Herman Wijffels al jaren de onbetwiste premier zijn van een aan de koningin loyale regering. Beatrix zou met Wijffels een kosmopolitische koers hebben ontwikkeld, helemaal in de geest van Prins Claus, wat van Nederland een permanente, opvallende deftige activist zou maken in de coulissen van de wereldpolitiek.
Wijffels is een radicaal denkende man, beslist progressiever dan Wim Kok. Als hij destijds geen voorzitter van de Sociaal-Economische Raad was geweest, had hij waarschijnlijk bedankt als lid van het CDA toen Jan Peter Balkenende in 2003 een harde, rechtse koers inzette. Daar was Wijffels erg ongelukkig over. Hij zei niets, maar op zijn kamer bij de SER zat hij zich maanden te verbijten.
De onervaren premier Balkenende belde de SER-voorzitter nooit. De Zeeuwen spraken elkaar zelden, eigenlijk alleen tijdens officiële recepties en een enkele keer in het Torentje, als Wijffels audiëntie had gevraagd om een SER-advies toe te lichten.

Meteen na de verkiezingen heeft directeur van het kabinet van de koningin Washington gebeld, om te informeren of Wijffels in weerwil van zijn verplichtingen bij de Wereldbank beschikbaar was voor een volgende fase in de kabinetsformatie. Dat was natuurlijk geen enkel probleem, omdat je als toezichthouder bij de wereldbank een veredeld soort klassenvertegenwoordiger bent van een groep donorlanden. Een wereldbaan, je reist, studeert en inspecteert; twee maanden afwezigheid valt nauwelijks op.
Lange mannen zoals Wijffels, Job Cohen en vroeger Barend Biesheuvel hebben door een vertraagde tred in hun pas, presidentieel gezag. Ze nemen niet meteen het woord, observeren eerst het gezelschap. Als Wijffels spreekt, doet hij dat met een fluisterende, diepe stem.
Sommigen noemen de nieuwe informateur een halve mysticus. Hij denkt in grote stappen, jaren vooruit. Hij is eigenlijk de geestelijk rentmeester van de natie, die tijdens de kerstdagen met potlood in een schriftje de zeven hoofdpunten van een regeerakkoord alvast opschrijft.

Tegen de verzamelde journalisten in Nieuwspoort zei Wijffels dat hij tijdens de feestdagen eerst een de dossiers zal bestuderen. Maar hij kent ze al uit zijn hoofd. Pal voor zijn vertrek bij de SER, in het voorjaar, heeft hij een middellangetermijnadvies uitgebracht, hier en daar vaag en versluierend, maar het behandelde de hele trits onderwerpen die in de formatie aan de orde moeten komen.
Ik ben benieuwd hoe Wijffels zijn corvee als informateur zal klaren. Hij kan het zich niet permitteren te grossieren in bezwerende formules. Dit is het moment waarop al zijn kritiek op en ergernis over de verstolde manier van regeren in Nederland omgezet kunnen worden in het forceren van essentiële veranderingen.
Wijffels moet beginnen met het allerbelangrijkste: het afschaffen van de wig bij de laag betaalde banen. Dit wordt al jaren met brille uitgedragen door Kees Tamboer in deze krant. Revitalisering van kwetsbare wijken en steden lukt vooral als op 1001 manieren ondernemerschap en commerciële dienstverlening worden gestimuleerd.
Als laagbetaalde arbeid niet belast worden en werkgevers nog eens extra belastingkorting krijgen voor permanente scholing van door hun in dienst te nemen werklozen, heeft dat een enorm effect op de leefbaarheid. Dat is nou echt sluw rentmeesterschap.