De onheilsprofeet, het andere uiterste in het klimaatdebat

RECENSIE - Als we hier kritiek hebben op iemand die het niet zo nauw neemt met de feiten of de wetenschap rond het klimaat en klimaatverandering, dan gaat het vrijwel altijd om iemand die de menselijke invloed op het klimaat ontkent of minimaliseert, of die de gevolgen ervan bagatelliseert. Goed, incidenteel is er wel eens een politicus die de verwachte zeespiegelstijging veel te hoog inschat, en er komt wel eens iemand voorbij die zich heel nadrukkelijk op worst-case scenario’s richt, maar dat zijn uitzonderingen. Toch is het niet zo dat we dat ene uiterste bewust opzoeken om op te reageren. We komen het gewoon regelmatig tegen, in de media bijvoorbeeld, of in de politiek. Het andere uiterste veel minder.

Een kanttekening: worst-case scenario’s of staartrisico’s zijn wetenschappelijk interessant en relevant vanuit het oogpunt van risicomanagement. En dus kunnen ze ook nieuwswaardig zijn. Waarbij het wel de vraag is tot hoever dat het geval is – hoe onwaarschijnlijk moet iets zijn om het niet meer als scenario te beschouwen dat serieus te nemen is – en wat de goede toon is om erover te berichten. Mijn antwoord daarop is: ik weet het niet. Het enige dat ik daarover weet is dat het onmogelijk is om het voor iedereen goed te doen. Zolang er bij zulke scenario’s duidelijk wordt aangegeven dat het geen harde voorspelling is, maar dat de kans dat het werkelijk gebeurt juist klein is, is een bericht erover in principe niet in strijd met de wetenschap.

Als een worst-case scenario wordt gepresenteerd als een onontkoombare ontwikkeling wordt de wetenschap wel geweld aangedaan. En wanneer er nog een flinke schep bovenop zo’n scenario wordt gedaan is dat ook het geval. Er zijn mensen die zulke verhalen ophangen, maar ze trekken daarmee, zoals gezegd, niet veel aandacht. Ze komen op dit blog daarom ook maar weinig aan de orde. Maar het is best interessant om ook eens te kijken hoe er aan die uiterste zijde gedacht en geredeneerd wordt. Het is immers ook een stem in het klimaatdebat.

Toen enkele weken geleden een bezoeker van dit blog ons een mailtje stuurde met niet alleen de vraag of we wel eens van Guy McPherson hadden gehoord, maar ook met het aanbod om een boek van hem op te sturen, ben ik op dat aanbod ingegaan. De afgelopen weken heb ik me door dat niet al te dikke boek heen geworsteld. McPherson is de naam die in de Engelstalige klimaatblogosfeer meestal wordt genoemd als voorbeeld van het andere uiterste. Michael Tobis heeft enkele jaren geleden eens een lang stuk geschreven met weerleggingen van McPherons claims. En Michael Mann noemde hem als iemand wiens doemverhalen net zo schadelijk kunnen zijn als ontkenning.

Ik was dus voorbereid op een hele hoop onwetenschappelijke nonsens toen ik aan het boek, met de titel “Only Love Remains: Dancing at the Edge of Extinction”, begon. Dat is uiteindelijk best meegevallen. Niet omdat McPherson meer wetenschappelijke inzichten heeft geaccepteerd. Maar omdat het klimaat niet het belangrijkste onderwerp van het boek is. Het hoofdonderwerp van Guy McPherson is: Guy McPherson. En hij is diep onder de indruk van zijn hoofdonderwerp. In zijn jonge jaren was de McPherson uit het boek natuurlijk de quarterback van het lokale football-team. Hij redde een vriendinnetje van zijn zus van de verdrinkingsdood en hielp bij het bestrijden van bosbranden. Vervolgens werd hij een briljante student, die zich ontwikkelde tot topwetenschapper in misschien wel het meest complexe en belangrijkste wetenschapsgebied: natuurbescherming. En hij was ook nog eens een geweldige docent die een diepe en blijvende indruk maakte op zijn studenten. Na zijn vrijwillige vertrek van de universiteit (waar overigens wel een complot achter zat van de “deep state”; details geeft het boek niet) begon hij een boerderij en was hij binnen twee jaar een expert in het maken van mozzarella. En feta. En parmezaan. En ondertussen bleef hij levens veranderen van de mensen die naar hem wilden luisteren.

McPherson vindt zichzelf ook volkomen integer en laat niet na om dat keer op keer te melden. Hij presenteert zichzelf daarbij als iemand die alles opoffert voor die integriteit: zijn huwelijk, zijn vrienden, zijn wetenschappelijke carrière en reputatie, zijn comfortabele leven; en hij krijgt bakken met kritiek over zich heen, die in zijn ogen altijd oneerlijk en onredelijk is. Maar hij laat zich niet afremmen door al die tegenspoed en tegenstand! McPherson profileert zich op het karikaturale af als strijder, held, en zelfs martelaar voor zijn waarheid. Die, te oordelen naar dit boek, vooral bestaat uit zijn eigen heldendom en martelaarschap. Het wordt op die manier wel erg moeilijk om de persoon en de boodschap van elkaar te scheiden. Iets waar hij in zijn boek juist voor pleit en waar wij op dit blog meestal ook best voor te vinden zijn.

Dat de egomanie er zo vanaf druipt is ook niet zo handig omdat McPherson de rest van de wereld meermaals hoogmoed verwijt. Ik zie vooral een bevestiging van een patroon dat ook aan dat andere uiterste in het klimaatdebat waarneembaar is: de omvang van het ego is omgekeerd evenredig met de kwaliteit van de argumenten. De manier waarop critici worden afgeschilderd is ook bekend: ze zijn dom of naïef, of anders deugen ze niet. En ze zouden nooit op de inhoud ingaan, een verwijt dat volkomen onterecht is, zie bijvoorbeeld de lange lijst van inhoudelijke kritiekpunten van Michael Tobis waar ik eerder al naar verwees, of blogs van Scott Johnson of James Renwick. Dat er zo hier en daar een complottheorie voorbijkomt had ik al gesignaleerd, dus ook op dat punt lijkt McPherson op dat andere uiterste.

En er is nog een overeenkomst met veel pseudosceptici. McPherson lijkt niet uit de voeten te kunnen met wetenschappelijke onzekerheid. En daarom ook niet met de onzekerheid in toekomstprojecties die daar direct mee samenhangt. Hoop voor de toekomst is irrationeel, vindt hij. Het is een lang verhaal, waarin sterk de indruk wordt gewekt dat rationaliteit altijd zekerheid biedt. Het tegendeel is het geval: echte rationaliteit begint natuurlijk juist met het besef dat absolute zekerheid niet bestaat, zeker niet over de toekomst.

McPherson doet dat niet. McPherson vindt zichzelf dé autoriteit op het gebied van abrupte klimaatverandering die volgens hem op korte termijn tot het uitsterven van de mens leidt. Hij meent dat we als mensheid hooguit nog een jaar of 10 hebben en dat het dan helemaal over is. Een interessante vraag: kan iemand een autoriteit zijn op een onzin-onderwerp? Is Jomanda een autoriteit op het gebied van spirituele genezing?

Zoals gezegd heeft McPherson het in zijn boek nauwelijks over het klimaat. Maar in het eerste hoofdstuk licht hij wel een tipje van de sluier op over zijn argumentatie. Daarbij zoekt hij steeds de uiterste grens op van wat volgens de wetenschap in het ergste geval mogelijk zou kunnen zijn, of hij gaat daar zelfs overheen. Enkele voorbeelden:

• Hij beweert dat het al 1,7°C warmer is dan aan het begin van de industriële revolutie. De klimaatwetenschap houdt het op ongeveer 1°C.
• Het verschil tussen de pre-industriële en huidige temperatuur zou al groter zijn dan het verschil tussen ijstijden en interglacialen, dat volgens McPherson maar 1,5°C zou zijn. Klimaatreconstructies komen uit op een verschil in de orde van grootte van 5°C.
• Aerosolen zouden nog 1°C opwarming door het versterkte broeikaseffect maskeren. Hoe groot de invloed van aerosolen is is een van de meest onzekere factoren in de klimaatwetenschap, maar dat het zo groot is is onwaarschijnlijk. Bovendien suggereert McPherson dat die extra graad opwarming ergens in de komende jaren binnen een periode van 6 weken zal plaatsvinden. Een absurd scenario: het is gebaseerd op de onzinnig aanname dat alle emissies van aerosolen op de hele wereld van het ene op het andere moment stoppen.
• Versterkende terugkoppelingen in het klimaatsysteem die al meegenomen zijn in projecties van de wetenschap telt hij nog een keer op bij de verwachte opwarming. Hij telt ze dus dubbel.
• Een worst-case scenario over enorme methaan-emissies uit de poolgebieden die in de verre toekomst (eind deze eeuw of later) zouden kunnen optreden wordt bij McPherson iets waarvan vaststaat dat het in de komende 5 tot 10 jaar zal gebeuren.

Dat alles verwerkt hij tot een doemscenario waarin de menselijk beschaving ten onder gaat, met als gevolg dat uiteindelijk onze technologie zich tegen ons keert. Bijvoorbeeld via meltdowns van alle kerncentrales ter wereld.

Wat opvalt is dat het meest voor de hand liggende scenario waarmee de mensheid zichzelf van de aardbodem zou kunnen vagen niet wordt genoemd: een wereldomvattende kernoorlog. Mij lijkt dat nog het minst onwaarschijnlijke scenario voor ons uitsterven. Maar het lijkt niet te passen in het wereldbeeld van McPherson. Voor hem zijn technologische en economische ontwikkeling Het Kwaad. Blijkbaar kan het niet anders, of moet ook dat kwaad de oorzaak van ons einde zijn.

De beste zin uit het boek is waarschijnlijk deze: “I started with nothing, and I still have most of it left.” Die is gepikt. Zonder bronvermelding. Best slordig, voor iemand die zo hoog opgeeft over zijn eigen integriteit.

Deze bijdrage van Hans Custer verscheen eerder op het blog van Klimaatverandering.