DATA - Er woedt alweer een discussie over het invoeren van de kiesdrempel. Belangrijk argument is de fragmentatie naar steeds meer partijen. Maar wat zeggen de cijfers van de laatste halve eeuw ons?
Vorige week kwam de discussie weer op over de kiesdrempel. Eerst bij het FD (sorry, registreren) en toen bij de Volkskrant. Retecool liet vervolgens nog even zien wat het effect zou kunnen zijn.
Maar bij die discussies zit verbazingwekkend weinig historisch cijfermateriaal. Er staan meer getallen in over de Israëlische Knesset dan over ons eigen parlement.
Dus hebben we maar even de cijfers in een samenvattend grafiekje gezet.
Bij de fictieve cijfers voor 2012 zijn we uitgegaan van de Peilingwijzer van de NOS.
Zoals u ziet, met het aantal verschillende partijen in de Tweede Kamer valt het wel mee. Dat schommelt al jaren rond de 10. Echter, het middenveld (even voor het gemak gedefinieerd als de drie grootste partijen in het parlement, ongeacht hun signatuur) zit nu wel op een dieptepunt. Er is echter een stevige kiesdrempel voor nodig om ze weer op het “oude niveau” te krijgen.
Reacties (45)
Echter, het middenveld (even voor het gemak gedefinieerd als de drie grootste partijen in het parlement, ongeacht hun signatuur) zit nu wel op een dieptepunt. Er is echter een stevige kiesdrempel voor nodig om ze weer op het “oude niveau” te krijgen.
Een kiesdrempel verhogen om de middenpartijen aan meer zetels te helpen. Dat klinkt nogal als een politiek opportunistisch motief voor het wijzigen van een behoorlijk fundamenteel onderdeel van onze democratie.
Niet politiek opportunistisch, want de correctie betreft het hele politieke spectrum, alleen one-issue- en fundipartijen krijgen het wat zwaarder ten opzichte van de politieke realo’s. Heel verstandig en passend in onze gematigde politieke traditie, lijkt mij. Het harmoniemodel heeft heel wat meer opgeleverd dan alle polarisatie van de laatste jaren.
In het artikel wordt het motief toch echt zo wel gebracht. Los daarvan, in onze gematigde politieke traditie past juist dat elke stem, hoe klein ook, gehoord wordt. Daarnaast leidt een verhoging van de kiesdrempel enkel tot meer polarisatie.
Dat nog even los van de democratische implicaties: Als kiezer heb je steeds minder te kiezen, zowel qua smaakjes als in de tijd (als er straks nog maar twee partijen over zijn dankzij de kiesdrempel, zal elke regering de vier jaar uitzitten en heb je dus minder vaak de kans om je democratische invloed uit te oefenen).
@3: maar als daardoor het land onbestuurbaar wordt is er iets mis.
Ons land wordt niet onbestuurbaar omdat er wat “one-issue” partijen zijn, maar omdat met name de grotere partijen weigeren met elkaar te regeren. Kijk gewoon eens naar 50 jaar geleden, toen zelfs “half-issue” partijen (bijvoorbeeld 3 partijen die dezelfde godheid en hetzelfde boek als hun leidraad namen, maar het daar blijkbaar nog niet over eens konden worden) samen (en gewoonlijk ook nog met een “atheïstische” partij) regeerden. Bovendien, als je de Piratenpartij of de Dierenpartij als een one issue partij wil afschilderen, dan moet je toegeven dat alle andere partijen dat ook zijn.
En, kom op, piraten-, motor- ouderen- boeren- en dierenpartijen geven misschien wel een leuk folkloristisch tintje aan het politieke bedrijf, maar als daardoor het land onbestuurbaar wordt is er iets mis. Waarschijnlijk is het grote electoraat van deze groepen volledig te wijten aan dertig jaar desinvesteren in onderwijs.
Tijd voor een Partij voor de Leraren ;)
Het zijn anders niet de kleine partijen die coalitievorming frustreren. Die beschikken immers per definitie niet over een boel zetels. Grotere partijen die weigeren water bij de wijn te doen, frustreren de vorming van affectieve coalities wel.
Er is geen enkele reden om een hogere kiesdrempel te hebben, behalve dan wanneer je als (voormalig) grote partij er maar niet aan kan wennen dat andere mensen ook een mening hebben.
Ha ha, nou wordt ie mooi, Prinzipienreiters stemmen meestal klein omdat de grote partijen teveel water bij de wijn doen en bereid zijn tot compromissen, en vervolgens wordt het de grote partijen verweten dat ze géén water bij de wijn doen.
De SP en PVV hebben allebei, ondanks de grootte van hun partij, geweigerd deel te nemen aan een regering omdat ze dan teveel moesten inleveren.
Partijen als SGP, D66, CU en zelfs de PvdD ruilen hun steun voor een beperkt aantal punten.
Om maar te illustreren dat “groot” zijn niet perse samengaat met flexibiliteit en de bereidheid tot het nemen van verantwoordelijkheid, of dat een kleine partij niet bij kan dragen aan constructief beleid.
Kleine partijen maken coalitievorming zelfs mogelijk.
Maar dan krijg je bijvoorbeeld een handjevol gristenen in de vorm van de SGP die de rest van het land in gijzeling nemen en voor elkaar krijgen dat er een kabinetsperiode lang niet over levensbeschouwende onderwerpen besloten kan worden.
Dat is een zeer kleine minderheid die op een deelonderwerp dan wel even regeert. Is dat zo’n grote uiting van democratie?
Aangezien de christenbroeders verder electoraal vrij in het midden zitten verwacht ik dat we in de toekomst nog vaker van ze gaan horen.
mooi argument voor een kiesdrempel, zie ook Israel waar orthodoxe partijen dankzij het hierboven beschreven mechanisme onevenredig veel maatschappelijke invloed uitoefenen
Er zijn altijd veel meer partijen geweest die graag 1 of 2 zetels haalden, maar dat uiteindelijk zelden deden (of slechts voor 1 of 2 perioden). Dus om die partijen nu als voorbeeld te nemen.
Omgekeerd, de SP zou niet in de kamer gekomen zijn (of pas veel later) als er een kiesdrempel was geweest. En dat is juist een goed voorbeeld van een partij die in ons stelsel langzaam tot bloei kan komen.
Zonder flauw te willen doen is het de vraag wat de SP toevoegt aan het politieke landschap. SP en de huidige PvdA zijn samen goed voor rond de veertig zetels, net als in de dagen van Den Uyl de Pvda alleen. De SP is begonnen als trotskistiese outsider maar heeft zich ontwikkeld tot het soort nieuwlinkse stroming die binnen de PvdA van de jaren zeventig geenszins op zou vallen.
Het gaat me nu niet om partijpolitiek, dus ook niet om de PvdA, maar wel om de constatering dat de erosie van links de kans op regeringsverantwoordelijkheid niet groter maakt.
Interessant stuk in dit kader:
http://www.volkskrant.nl/vk/nl/3184/opinie/article/detail/3286682/2012/07/14/Afzonderlijke-linkse-partijen-hebben-onvoldoende-bestaansgrond.dhtml
Leg eens uit wat er mis is met “een politiek opportunistisch motief” in de politiek? Ik benoem het verhogen van de kiesdrempel bij voorkeur als het nemen van een beslissing volgens door een Bismarck geaccordeerde principes; het gaat hier immers niet slechts over een ‘fundamenteel onderdeel van onze democratie’, maar over ‘een behoorlijk fundamenteel’ onderdeel ervan.
Het komt een beetje neer op het veranderen van de spelregels van het voetbal, omdat Feijenoord anders geen kampioen kan worden. Wat mij betreft mag je best de regels van de politiek veranderen, maar omdat anders x niet kan winnen vind ik een bijzonder slecht motief.
Daarnaast zijn er wat mij betreft veel principiëler redenen om de kiesdrempel juist op te heffen/verlagen, namelijk omdat de vertegenwoordigende democratie (en die staatsvorm hebben wij) ten goede komt. Ik voel mij het beste vertegenwoordigd als mijn volksvertegenwoordiger zo dicht mogelijk bij mijn ideeën staat en dat principe is het best te garanderen met een groot aantal politieke partijen (en dus verschillende combinaties van standpunten) in de Kamer.
http://www.youtube.com/watch?v=gb_qHP7VaZE
http://www.youtube.com/watch?v=e7E9SS-X4YY
“politiek opportunistisch” wekt de indruk dat er partijpolitieke motieven in het spel zijn, waar in mijn ogen juist een algemeen belang gediend wordt met het instellen van een kiesdrempel.
Ik zie dat algemene belang niet, terwijl Steeph gewoon met zoveel woorden zegt dat er partijpolitieke motieven in het spel zijn (de middenpartijen versterken).
De middenpartijen versterken dient een algemeen maatschappelijk belang.
Kan je uitleggen waarom het versterken van middenpartijen een algemeen maatschappelijk belang dient? Daarbij meegevend dat we in dit land een traditie hebben van het beschermen van rechten van minderheden (of minderheidsstandpunten).
Wil je daarmee zeggen dat de rechten van minderheden en minderheidsstandpunten alleen gewaarborgd zijn door kleine partijen? In dat geval is het heel ernstig dat er nog geen Joodse, Moslim, Vegetarische, HoLeBi, Friezen- Duitsers- Hoogbegaafden of Anarchistenpartij in de kamer zit.
Ik denk echter dat de rechten van minderheden bij alle sociaaldemocratische en vrijzinnigliberale partijen prima geborgd zijn. En eerlijk gezegd doet eigenlijk zelfs het CDA zijn emancipatoire best met Jan Kees de Jager en Gerda Verburg.
Waarom versterking van het politieke middenveld een maatschappelijk doel op zich dient, zie #17
@bullie: Nee, niet zo. Maar ik denk wel dat in een stelsel waar meer dan 2 of 3 partijen domineren er minder mogelijkheid is om minderheidsstandpunten te negeren. Er is altijd wel een kleine partij die het wil opnemen voor zo’n groep.
Democratie, dat is toch meer dan ‘majority rules’? Dat gaat toch ook over het goed laten vertegenwoordigen van de minderheden in onze samenleving?
Die samenlevingen waar maar twee partijen er toe doen, gaat het daar beter dan hier trouwens?
Dat is het andere uiterste. Iedere stem hoort te tellen, maar niet iedere stem hoeft gehoord te worden. Het gaat bij een vertegenwoordigend meerpartijenstelsel om het vinden van een grote gemene deler, en niet om jouw hoogst individuele expressie als kiezer of gekozene.
Volgens mij bedien je het hele politieke spectrum met een rechts-conservatieve, een liberaal-vrijzinnige, en een progressief-linkse partij. Religie zou geen politieke factor moeten zijn. Issues als dierenwelzijn, duurzaamheid, energie en milieu, zorg en sociaal beleid komen in alle stromingen terug, daarop profileren vervuilt de discussie.
Wat verkocht wordt als behoefte aan nuance is vaak een behoefte aan identiteit. Binnen een groter verband, bijvoorbeeld een partij, kun je prima en zelfs vaak effectief je mening uiten. Dat vereist alleen een actieve, participerende houding die je niet veel meer tegenkomt. Commentaar leveren langs de zijlijn en stemmen op marginale partijen is makkelijker en veiliger.
Daarom vind ik de G500 overigens wél een interessant initiatief.
Overigens vind ik ook een stemplicht zoals bij onze zuiderburen geen gek idee; gewoon, als symbolische tegenprestatie voor de maatschappij waar je deel van uitmaakt. Sanctioneren hoeft niet, maar het instellen van stemplicht zou wel een mooi signaal geven.
Het is in bepaalde kringen bon ton om op ons democratisch stelsel af te geven, maar ik zie de piratenpartij het nog niet zo één, twee drie beter doen.
Maar wat moet je dan met een partij als de VVD? Dat was een partij die een liberale én een conservative stroming had, noemt zich nu liberaal, maar is feitelijk rechts-conservatief (tenzij er verkiezingen aankomen). Ze zullen vast niet blij zijn als een andere partij er met het labeltje ‘liberaal’ vandoor gaat. Dat geldt voor meer partijen en labels, ook al worden ze verenigd op één specifiek label, of dat nu christelijk, socialistisch of groen is.
Ik beschouw mezelf op bepaalde punten liberaal, op andere uitgesproken links. Zelfs met de huidige keuze heb ik niet het idee dat er een partij is waar ik van harte achter kan staan. En van jou mag ik kiezen uit drie partijen? Dat zal niet helpen me vertegenwoordigd te voelen…
Dus? Op zoek naar weer een nieuwe splinter? Of op zoek naar het redelijk alternatief, waarin je je tot op zekere hoogte vertenwoordigd ziet, en waaraan je door deel te nemen ook nog kunt sleutelen?
En wat boeit de VVD me, uiteindelijk gaat het paradoxaal genoeg om inividuen die de stroming smoel geven.. waar zijn de Dijkstallen, Winsemiussen en Voorhoeves gebleven..
Volgens mij bedien je het hele politieke spectrum met een rechts-conservatieve, een liberaal-vrijzinnige, en een progressief-linkse partij.
Dat is nogal een willekeurige verzameling kretologie. Met zo’n beperkt spectrum wordt een groot deel van de kiezers slecht vertegenwoordigd. Ik zou als dat de enige opties waren al snel in gewetensnood komen en stoppen met stemmen. Ik begrijp wel dat jij dan graag stemplicht roept, omdat je ook wel aan je water voelt dat met zulke opties de opkomst snel halveert.
Binnen een groter verband, bijvoorbeeld een partij, kun je prima en zelfs vaak effectief je mening uiten.
Maar je kunt erop rekenen dat je mening niet gehoord wordt en al helemaal niet tot expressie komt in de volksvertegenwoordiging.
Daarom vind ik de G500 overigens wél een interessant initiatief.
Ik vermoed daar wel een ander motief: Die groep deed (gelukkig vergeefs) een poging om de partijprogramma’s van verschillende partijen meer op elkaar te laten lijken, zodat er minder te kiezen valt.
Wat is jouw alternatief?
Ligt nogal voor de hand dacht ik, als je mijn eerdere posts hebt gelezen. Jij doet net of er iets mis is aan veel partijen, maar ik heb nog maar weinig argumentatie gehoord wat er dan mis aan is. Als het goed functioneert, moet je het niet met een grote hamer helemaal aan gort slaan en zeggen dat je het aan het repareren bent.
De echte kiesdrempel is het distrctenstelsel, waar kleine en minder kleine vrijwel kansloos zijn, waardoor vaak de minderheid regeert.
Eens met de analyse dat het nauwelijks helpt en tot grote onrechtvaardigheden kan leiden. Als we 2003 als voorbeeld nemen. Een drempel >10 zetels had er wel is waar toe geleid dat we zes partijen minder in de kamer hadden, maar er zouden dan ook 36 zetels meer door de 3 overblijvende partijen worden opgestreken. Partijen die kennelijk niet zelfstandig in staat waren de kiezers achter zich te verenigen.
Bij een drempel >5 zetels hadden we sinds 2002 nog steeds 7 partijen in de kamer. Maar hoe hadden dan ooit een minderheidsregering of een Kunduz-coalitie kunnen vormen, het land moet toch geregeerd worden?
Veel leuker is het natuurlijk om de zetels van de kiezers die niet op komen dagen niet te bezetten in de Tweede kamer en de volgorde van verkiezing uitsluitend afhankelijk te maken van het aantal uitgebrachte stemmen op een kandidaat binnen de lijst. Geen gedoe met lijstduwers en de Kamerleden moeten op eigen kracht aan de bak.
Ach, zo heeft elk systeem zijn voor- en nadelen. Ja, een kiesdrempel voorkomt dat het vol komt te zitten met kleine flutpartijtjes met een beperkt aantal issues. Anderzijds zijn grote partijen als mammoettankers en zijn kleine partijtjes sneller in staat grote partijen op bepaalde issues van richting te veranderen dan de partij-apparaten zelf.
De huidige versplintering heeft m.i. vooral te maken met het feit dat de grote partijen het populisme na Fortuyn hebben omarmd en meer met moddergooien bezig zijn dan met het neerzetten van een genuanceerd verhaal. Dan is het ook niet gek dat je kiezers sneller overstappen naar een partij die dat moddergooien nog even wat steviger aanpakt.
Zodra de grote partijen weer samen een genuanceerd verhaal kunnen vertellen zullen ze ook weer aantrekkelijker voor de kiezer. De VVD heeft ervoor gekozen zich als PVV-light neer te zetten en voorlopig levert dat zetels op, dus die kijken wel uit om iets anders dan holle frasen uit te braken. Zolang D66 en GroenLinks daarin trappen en zelfs meedoen, is dat alleen maar goed voor de regeerkansen van de VVD. Zie daar het probleem: nu eenmaal het populisme is omarmd, valt het niet mee om weer principes te gaan tonen, anders dan een Orwelliaans “rechts is goed, links is slecht”. Het CDA is teruggeworpen op de uitstervende levenslange CDA-kiezer, sinds het sociale gezicht is ingeleverd bij de PVV. Het is aan de PvdA om een genuanceerd verhaal neer te zetten. Maar na de teloorgang van Job Cohen zal dat niet op heel veel enthousiasme kunnen rekenen.
Overigens is er in zekere zin een kiesdrempel in Nederland: het aantal stemmen voor één zetel. Dat klinkt flauw, maar is het niet. Er blijven altijd restzetels over, maar die worden verdeeld op basis van het overschot van stemmen van partijen die al een zetel hebben. Net één stem te weinig voor een zetel is geen zetel, ook geen restzetel.
Dat is wel degelijk een echte kiesdrempel en gezien het lage aantal volksvertegenwoordigers in Nederland zelfs een vrij hoge (zeker voor de 1e Kamer, waar je zelfs zit met een dubbele kiesdrempel). In die zin ben ik ook wel verontrust door de plannen van sommige partijen om het zetelaantal verder terug te brengen (en de kiesdrempel dus slinks te verhogen) onder het mom van een “kleinere overheid”.
Eens. Het is een populistisch verpakte machtsgreep.
Hier ben ik het eens met Bismarck.
Een kiesdrempel i.c.m. meer volksvertegenwoordigers zou eerder voor de hand liggen, we zitten vergeleken met onze Europese buren toch al niet zo ruim in de parlementariers.
Noorwegen heeft 169 Kamerleden, Denemarken 179, Oostenrijk 183, Zwitserland 200, Portugal 230, Griekenland 300 en Zweden 349. Allemaal kleinere landen met meer Kamerleden.
Zie hier een artikel met daarin de verhouding parlementariërs-bevolking in een paar landen.
https://sargasso.nl/archief/2010/10/05/de-onuitvoerbare-plannen-van-rutte-1/
Stel, ik heb over een aantal onderwerpen een mening/opvatting, die ik niet duidelijk bij één van de bestaande politieke partijen vertegenwoordigd zie. Dan kan ik twee dingen doen: ófwel een nieuwe politieke partij oprichten, ófwel proberen mijn opvattingen wél/alsnog vertegenwoordigd zien te krijgen bij een bestaande politieke partij.
Ik moet me dan de serieuze vraag stellen welke van die twee mogelijkheden het meest efficient is voor het bereiken van mijn doel.
De invoering van een kiesdrempel zou dan mogelijk als effect kunnen hebben dat men eerder zou kiezen voor die laatstgenoemde optie: het proberen je meningen/opvattingen ondergebracht te krijgen bij bestaande partijen.
Slechts pakweg 2% van de kiezers is lid van een politieke partij. De invoering van een kiesdrempel zou misschien juist de betrokkenheid bij bestaande politieke partijen kunnen vergroten.
Stel dat de gehele “achterban” van – ik noem maar wat – de Partij voor de Dieren lid zou worden van de PvdA om hun opvattingen binnen de PvdA op de agenda te zetten. Dan is de “kans” dat er met die opvattingen ook wat gebeurt misschien wel groter dan via een kleine partij..
Ook al stel je een kiesdrempel in, dan blijven nog probleemgevallen als de SP en PVV over. Deze partijen functioneren meer als een uitlaatklep, dan als een democratische vertegenwoordiging, lekker anti alles zonder oplossing. Haal je die uitlaatklep weg dan gaat de daarbij gepaarde onvrede een uitweg zoeken via ondemocratische weg. Je hebt dus grote kans dat je van de regen in de drup komt.
@Steeph @24 “in een stelsel waar meer dan 2 of 3 partijen domineren er minder mogelijkheid is om minderheidsstandpunten te negeren”.
Engeland heeft met hun distriktenstelsel 3 partijen (meer dan 2).
Daar komen minderheden goed aan hun trekken?
Maar dat is een andere opzet. Door het werken met districten zijn de gekozen parlementsleden direct afhankelijk van hun achterban in hun district. Die band heb je in NL niet.
Overigens heb ik niet goed zicht op het beschermen van minderhedenrechten in het VK. En dan niet alleen minderheden als in allochtonen.
Misschien zijn die Grieken met hun bonuszetels zo gek nog niet;-P
Heb je wel een wat groter parlement voor nodig.
Ja, daar is de regering immers ook in staat het land effectief en efficient te besturen.
Oh nee. De macht blijkt ook daar te corrumperen.
Ik vind dat bonusstelsel wel erg gek. Het heeft overigens wel een belangrijk nadeel met de verhoging van de kiesdrempel gemeen: Het leidt tot een meerderheid(scoalitie) in de volksvertegenwoordiging die een minderheid van de kiezers vertegenwoordigt (een situatie die we de afgelopen regeringsperiode ook in Nederland hadden). Dat is basaal nogal een ondemocratisch gegeven. Als regering heb je zo eigenlijk helemaal geen mandaat van de kiezers. Ik kan me bijvoorbeeld goed voorstellen dat de Grieken hun feitelijke minderheidsregering, die nogal radicale maatregelen neemt met hun land, massaal saboteren. Het zou mij niet verbazen als het vele geweld dat we daar de afgelogen jaren hebben gezien en de sterke buitenparlementaire bewegingen aldaar een rechtstreeks gevolg zijn van hun ondemocratische kiesstelsel.
Als je iets tegen eenmanspartijtjes wil doen is een kiesdrempel niet voldoende. Je moet dan ook iets doen tegen het afsplitsen van kamerleden van hun fractie. Want daardoor ontstaan alsnog eenmansfracties.
Het is erg vervelend voor de oligarchie dat de burgers op niet-oligachische partijen gaan stemmen. Uit de oligachie komen dan ook steeds meer stemmen op om iets aan die democratie te gaan doen. Over een paar jaar zal de Europese Commissie verordenen dat alleen partijen geleid door rijken en hoger-opgeleiden toegestaan zullen zijn. Vanaf dat moment zal je mogen kiezen door welke oligarch je bestolen wil worden. Eventuele onlusten zullen de kop in gedrukt worden door Poolse en Roemeense troepen.
Tsja. Als we niet met het meer democratische stelsel kunnen leven, dat nu vigeert, kunnen we stappen ondernemen om het stelsel minder democratisch te maken. Door een kiesdrempel bijvoorbeeld.
Macht corrumpeert en de beste manier om dat in toom te houden is om de staat zo democratisch mogelijk te maken. Als we nu al klagen over een aan het pluche klevende elite, wordt dat bij een kiesdrempel alleen maar erger.
Maar misschien is de mensheid nog niet rijp voor echte democratie.