Paul Teule, auteur op Sargasso

Foto: copyright ok. Gecheckt 27-03-2022

Ik stem toch D66

9 september 2012 , 19:00 , door Paul Teule

Normaal gesproken stem ik D66. Ten eerste spreekt de houding mij aan. D66 is open minded, eerlijk en optimistisch. D66 houdt het hoofd koel, maar heeft – in tegenstelling tot de VVD –een warm hart. D66 is vooral ook een ideeënpartij en geen belangenpartij en dat maakt D66, denk ik, inhoudelijk sterker dan andere partijen – reden twee. D66 doet de meest redelijke en vooruitziende voorstellen wat betreft onderwijs, milieu, woningmarkt, arbeidsmarkt en pensioenen. En ten derde zijn D66-ers effectieve politici. Zij krijgen relatief veel gedaan. Boris Dittrich was bijvoorbeeld het enige Kamerlid sinds 1838 dat vier initiatiefwetten door de Kamers heeft geloodst. Mijn grote bezwaar is wel dat D66 te ver op drift is geraakt wat betreft Europa.

“Europa. Ja!”, was de slogan van D66 bij de Europese verkiezingen van 2009. Het was relatief makkelijk om daarmee stemmen binnen te halen. Een groep kosmopolitische, kennisintensieve kiezers, die zich afzette tegen het opgekomen anti-Europa sentiment, lag voor D66 gewoon voor het oprapen. Een simpel “Ja” was genoeg, helaas.

D66-ers lopen wat betreft de Europese integratie te ver voor de troepen uit. Zij snappen niet dat anderen niet snappen wat zij snappen. Voor een D66-er is de Europese Raad en de Raad van Europa, de ECB en ECR, de CAP en CEPS, gesneden koek. Voor een D66-er is de logica van een stap vooruit, naar een echte (gekozen) Europese regering, en een echt Europees parlement (met Europese kieslijsten), zo klaar als een klontje. Sowieso snapt een D66-er niet dat mensen niet de geestelijke ruimte hebben om verschillende identiteiten te hebben. De Venloose, Limburgse, Nederlandse en Europese identiteit bestaan toch gewoon naast elkaar?

Foto: copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

Selectieve verontwaardiging

5 september 2012 , 19:00 , door Paul Teule

Politici als Buma en Samsom zijn tegen belastingparadijzen. Behalve als we zelf dat paradijs zijn.

Dit weekend bleek uit onderzoek van de Volkskrant dat de NS, een staatsbedrijf, tussen 1999 en 2011 via een Iers dochterbedrijf winstbelasting ontweek. In Ierland betalen de spoorwegen namelijk gemiddeld 9% en in Nederland 25% aan belasting. De Nederlandse staatskas liep daardoor meer dan een kwart miljard euro aan inkomsten mis. Hoewel dit al van begin af aan bekend was, en hoewel de winst door deze belastingtruc uiteindelijk deels weer als dividend naar onze schatkist vloeit, is de verontwaardiging groot. Samsom vindt dat het “gewoon niet deugt”, Buma vindt het een “gebrek aan moraal”. Je zou bijna vergeten dat Nederland zelf zo ongeveer het Bermuda aan de Noordzee is en de fiscale vluchtelingen van deze wereld met open armen ontvangt.

80 van de 100 grootste multinationals – maar ook types als Bono en zelfs Khadaffi – laten hun rente, dividend, royalty’s of financiering via hun ‘brievenbusbedrijven’ in Nederland lopen om zo belasting te ontwijken (zie FD). Onlangs toonde KPMG nog eens aan dat het vooral qua belasting op onderzoek en ontwikkeling (R&D) in Nederland goed toeven is. In een filmpje van de New York Times valt te zien op welke manieren, zeg, een Amerikaanse farmaceut Nederland kan gebruiken om belasting te ontwijken.

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

CPB: CDA is vies

29 augustus 2012 , 19:00 , door Paul Teule

Je zou door het gehakketak met economische cijfers haast vergeten dat er ook een man of twintig van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) hard hebben meegewerkt aan de CPB doorrekeningen van de partijprogramma’s. Na wat rondlezen (lexis-nexis) schat ik dat één op de dertig nieuwsartikelen de berekende effecten qua CO2 uitstoot, hernieuwbare energie en biodiversiteit bespreken. Bij tv en radio is het niet anders. Dat is jammer, want daar valt veel over te zeggen. Bijvoorbeeld dat veel partijen (een meerderheid qua zetels) het milieu ondanks de crisis toch proberen te ontzien. Maar vooral ook dat het CDA het slechter doet dan de VVD en zich feitelijk in het asgrijze PVV/DKP kamp bevindt.

In het CDA verkiezingsprogramma (‘Iedereen’) valt deze hartverscheurende passage te lezen: “Het gaat misschien wel het meest om onze kinderen. Als wij nu niet doen wat nodig is, zitten zij straks met onze problemen” (p.7). Maar ook het geruststellende: “Wij gaan alles op alles zetten voor 8% duurzame energie in 2016 en 14% duurzame energie en 20% CO2 reductie in 2020.” (p.35). Dat is nog eens rentmeesterschap, zou je denken. De aarde is wel toevertrouwd aan de christendemocraten.

Maar wat blijkt nu. De afname van CO2 is bij het CDA echt minimaal, zelfs de VVD doet het beter. Dit komt voornamelijk doordat het CDA weinig doet aan hernieuwbare energie. Nederland heeft in EU verband afgesproken in 2020 14% van haar energieconsumptie uit schone energiebronnen als zon en wind te halen. GroenLinks, PvdA, ChristenUnie en D66 halen die doelstelling makkelijk. Zelfs de SP, SGP en, jawel, de VVD halen de 14% net. Alleen het CDA (11%) blijft achter, samen met de PVV (7,5%) en Brinkman’s DKP (7,5%).

Foto: copyright ok. Gecheckt 23-09-2022

IJdele hoop nekt de woningmarkt

22 augustus 2012 , 19:00 , door Paul Teule

We denken allemaal dat we de uitzondering op de regel zijn. Ook als het om de prijs van onze huizen gaat.

In Nederland is het geheel vaak minder dan de som der delen. Nederlanders vinden al jaren dat het met henzelf beter gaat dan met ‘ons’ (denk aan Paul Schnabel’s ‘Met mij gaat het goed, met ons gaat het slecht’). Het schijnt ook dat de meerderheid denkt beter dan gemiddeld te kunnen autorijden. En nu blijkt uit een enquête in de ESB van deze week (pdf) dat Nederlanders de waarde en de prijsontwikkeling van hun eigen huis hoger inschatten dan van alle andere huizen. Dat is dus niet rationeel, aldus de medewerkers van De Nederlandsche Bank die enquête bespreken. En het vertraagt de aanpassing naar een nieuw prijsevenwicht op de woningmarkt.

Sinds augustus 2008 zijn de woningenprijzen met 13% gedaald, het aantal transacties daalde met meer dan een derde, en de gemiddelde verkooptijd is meer dan verdubbeld. En veel prognoses wijzen er op dat de komende jaren de huizenprijzen (regionale verschillen daargelaten) verder zullen dalen – tot wel 20% tegen 2015.

Uit de enquête blijkt dat huiseigenaren gemiddeld genomen de huizenprijzen ook 20% te hoog vinden. De helft verwacht een daling en slechts 5% een stijging. Maar over de waarde en verwachte prijsontwikkeling van het eigen huis zijn respondenten gek genoeg veel optimistischer. De gemiddelde woningeigenaar denkt dat de eigen woning sinds 2008 ongeveer evenveel waard is gebleven, en schat de toekomstige prijsontwikkeling ook rooskleuriger in. Woningverkopers weigeren dus om zelf mee te bewegen met de markt.

Foto: copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Jamaica, de grote winnaar van de Spelen

15 augustus 2012 , 19:00 , door Paul Teule

DATA - Het is tegenwoordig een goede gewoonte om creatief om te gaan met het aantal behaalde Olympische (gouden) medailles. Eurofielen benadrukken graag dat de EU als “land” het eigenlijk het beste doet. Communisten kunnen er hun vrijheidsarme geschiedenis mee goedpraten. Kleine succesvolle landjes zetten graag het aantal behaalde medailles af tegen het nationaal inkomen of de bevolkingsgrootte. Dan blijkt dat die Amerikanen, Chinezen en Russen het nog niet eens zo goed te doen. Zulke alternatieve medaillespiegels zijn mooi, maar waar je het aantal medailles ook tegen afzet, er is maar een echte duurzame winnaar van de Spelen: Jamaica. Kijk maar:

Onderstaande tabellen rangschikken de landen op hun gemiddeld aantal medailles (goud, zilver en brons) van de afgelopen vier zomerspelen. Het geeft het aantal medailles per miljoen inwoners, per miljard dollar aan inkomen, per miljoen ton uitgestoten CO2 en per miljoen benodigde hectaren (de ecologische voetafdruk). Deze ranglijsten laten niets heel van de ‘gewone’ ranglijst.

Zo bezien is Jamaica toch het beste sportland op aarde, letterlijk. Medaille-voorspellers kijken vaak naar het inkomen en aantal inwoners, maar blijkbaar heeft Jamaica heel weinig mensen, geld en aarde nodig om sportieve prestaties neer te zetten. We kennen dit overigens al, namelijk als gaat om geluk: per hectare ‘produceert’ Jamaica heel veel gelukkige levensjaren.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-11-2022

Vrijheid en frisdrank

8 augustus 2012 , 20:00 , door Paul Teule

Burgermeester Michael Bloomberg van New York kreeg iedereen, zelfs Jon Stewart, over zich heen toen hij onlangs met het plan kwam om bekers frisdrank groter dan 16 ounce (≈0,5 liter) te gaan verbieden in restaurants, bioscopen, stadions en deli’s. Het schijnt dat een kwart(!) van de New Yorkers echt obees is. Vooral de arme, laag opgeleide, oudere bewoner van the Bronx of Brooklyn is er slecht aan toe. En frisdranken van 20 ounce (met omgerekend zeventien suikerklontjes) of meer zijn daar deels verantwoordelijk voor. Maar het plan werd meteen ‘geframed’ als ‘De Verloochening van Amerika’s Oerprincipes’ en vooral ook als ‘De Aanval op de Vrijheid’. Helaas.

Bloomberg zelf verdedigde zijn plan door te zeggen dat ook met een verbod iedereen nog steeds de vrijheid heeft om zich met suiker geweld aan te doen. Een panel van economen denkt dat een ‘soda ban’ daarom ook geen zin heeft – Amerikanen komen op wat voor manier dan ook toch wel aan hun calorieën.

Maar het is de vraag of Amerikanen die vrijheid echt hebben, en daarmee of ze die ook ooit echt hebben gehad. Keuzes worden bepaald door de opties die je worden voorgeschoteld. James Surowiecki van The New Yorker wijst terecht op de ‘default bias’ die we als consument hebben: we ‘kiezen’ vaak voor de ‘standaard’-optie die ons gepresenteerd wordt. En wat we ‘willen’ wordt bepaald door wat en hoe er wordt aangeboden.

Foto: copyright ok. Gecheckt 08-11-2022

Wat wil de Nederlander veranderen aan de economie?

1 augustus 2012 , 19:00 , door Paul Teule

Het Sociaal en Cultureel Planbureau heeft onze medeburgers weer eens gevraagd naar de staat van ons land, en in het bijzonder naar de toekomst van de economie (vanaf p. 27). Wat opvalt is dat Nederlanders veel somberder zijn over de toekomst van de Nederlandse economie dan over de toekomst van de eigen financiële situatie. 64 procent ziet de Hollandse staatshuishouding de komende maanden verslechteren, terwijl slechts 29 procent somber is over de eigen huishouding. In die discrepantie zijn Nederlanders zelfs Europees kampioen (p.33). Vreemd is dat. Maar er is nog een discrepantie die opdoemt uit de enquête.

Gevraagd naar de zorgen over de Nederlandse economie noemt men spontaan de crisis, de bezuinigingen, de inkomensongelijkheid en de bonussen. Twee derde van de Nederlanders vindt dat de verschillen tussen arm en rijk in Nederland te groot zijn geworden. Maar liefst 71 procent is het eens met de stelling dat bonussen een slechte zaak zijn. Een meerderheid vindt dat de overheid meer moet ingrijpen in de financiële sector. En er zijn onderhand ook meer mensen die economische groei “slecht voor de samenleving” vinden dan niet (31 tegen 28 procent). Redelijk fundamentele kritiek, zou je denken.

Maar vraag je de Nederlander of er “fundamentele veranderingen” nodig zijn in de Nederlandse economie, dan zegt maar 19 procent ja. 55 procent vind kleinere veranderingen wel genoeg (p.37). Hoe kan dat?

Wat kost zittenblijven nou echt?

25 juli 2012 , 19:00 , door Paul Teule

DATA - Afgelopen zaterdag scheef Ferry Haan, docent economie, in de Volkskrant dat we in Nederland eigenlijk af moeten van het ‘zittenblijven’. Nederland heeft relatief veel zittenblijvers, zeker in vergelijking (p.2) met de Britten, Finnen of Zweden. Volgens Haan levert al dat gedoubleer niets op, behalve frustratie. En dat terwijl de kosten van extra jaar voortgezet onderwijs maar liefst 4000 euro zijn. Je zou met de helft van dat geld al een goede zomerschool kunnen organiseren – dan kunnen docenten die geen behoefte hebben aan een lange vakantie meteen ook wat extra’s verdienen. Een sympathiek idee. Te meer ook omdat de kosten van zittenblijven eigenlijk nog veel hoger zijn. Maar hoeveel hoger?

Allereerst die 4000 euro. Ik weet niet waar Haan die vandaan haalt, maar in het huishoudboekje van Nederland (twee keer doorklikken) staat dat een leerling in het voortgezet onderwijs 7400 euro per jaar kost. En daarmee zijn we er nog niet. Eigenlijk zou je ook willen weten wat een leerling (en de maatschappij) misloopt door een jaar langer op school te blijven, de zogenaamde ‘opportunity costs’. Een leerling komt bijvoorbeeld ook een jaar later op de arbeidsmarkt.

De OESO bracht de totale kosten van zittenblijven voor o.a. Nederland in kaart. In 2009 hadden 50.000 leerlingen van 15 jaar ergens in hun schoolcarrière een jaar overgedaan, wat de overheid met bijna 400 miljoen dollar aan ‘directe kosten’ opzadelde, omgerekend (ook naar PPP) ongeveer de eerder genoemde 7000 euro per leerling. De ‘indirecte kosten’ van het later op de arbeidsmarkt komen zijn volgens de OESO, afhankelijk van het uiteindelijke onderwijsniveau, zo’n 2 tot 2,7 miljard dollar, gebaseerd op wat iemand zou verdienen (gemeten met ‘arbeidskosten’, om een voor mij onduidelijke reden).

Waan van de dag

Gedragseconoom Dan Ariely citeert Stapel (nog)

23 juli 2012 , 09:22 , door Paul Teule

Gedragseconoom Dan Ariely citeert Stapel (nog)

Zorgkostenzorgen

18 juli 2012 , 19:00 , door Paul Teule

De AWBZ is ontspoord. Wat een collectieve verzekering zou moeten zijn voor onverzekerbare risico’s op langdurige (>1 jaar) ziekte, psychiatrische problemen of handicaps, is verworden tot een soort WAO: een vergaarbak voor van alles en nog wat waar niemand verantwoordelijkheid voor neemt. Volgens de econoom Marcel Canoy is het veel te makkelijk om in Nederland in een dure instelling terecht te komen en zit er teveel “onzin” in de AWBZ, zoals de doventolk, vaccinaties, of de blindengeleidehond.

Het is waar dat de AWBZ kosten sinds 1998 zijn verdubbeld. Er gaat in 2011 zo’n 25 miljard euro in om, wat maar voor tweederde door premieinkomsten en eigen bijdragen wordt gedekt. Maar in die verdubbeling is de inflatie niet verrekend. En als je de AWBZ uitgaven afzet tegen het BBP lijkt het best mee te vallen.

De relatieve uitgaven van de AWBZ schommelen rond de 4% van het BBP. De AWBZ groeit dus niet harder dan ons inkomen. Eigenlijk zijn het vooral de totale zorguitgaven die de pan uit rijzen, het afgelopen jaar tot wel 90 miljard euro. Nu nog geeft een doorsnee gezin gemiddeld 11.000 euro per jaar uit aan zorg, maar dat zou volgens het ministerie van VWS met de huidige trends van vergrijzing, intolerantie van ongemakken, minder mantelzorg, en vooral ook in de toegenomen technologische mogelijkheden, binnen dertig jaar zo maar eens de helft van het inkomen kunnen opslurpen.

Honkvaste Europeaan moet wel solidair zijn

11 juli 2012 , 19:00 , door Paul Teule

Een van de grote onderliggende oorzaken van de eurocrisis is dat Europa geen ‘optimaal muntgebied’ is: Europese landen maken niet dezelfde conjunctuur door en missen de flexibiliteit om zich aan ‘asymmetrische schokken’ aan te passen, flexibiliteit die ze nodig hebben omdat ze in een muntunie de wisselkoers en de rente als aanpassingsmechanismes uit handen geven. Stel dat land X qua competitiviteit uit de pas loopt en niemand haar producten meer wil kopen (waardoor handelstekort, werkloosheid en overheidstekort gierend uit de hand lopen), dan kan het land drie dingen doen:

(1) de lonen verlagen

(2) werkloze X-landers in een ander land aan het werk zetten, of

(3) de hand op houden bij andere landen.

Helaas zijn in Europa de lonen niet flexibel genoeg, en is de onderlinge “fiscale” solidariteit (nog) ver te zoeken. En vandaag blijkt uit cijfers van Eurostat eens te meer dat Europeanen niet bereid zijn om elders in de EU aan de slag te gaan.

Slechts 2,5 procent van de Europeanen woonde in 2011 in een ander EU land, een percentage dat de laatste crisisjaren ook vrij stabiel blijft (zelfs inclusief de migratiestroom vanuit nieuwe lidstaten). Elk jaar verhuist slechts 1 op de 500 Europeanen binnen de EU. Arbeidsmobiliteit is slechts weggelegd voor een kleine elite en een klein groepje arbeidsmigranten. Dit steekt schril af bij de VS: 30 procent van de Amerikanen woont in een ander staat dan de geboortestaat, en elk jaar verhuist ongeveer 1 op de 30 Amerikanen.

Slibt Nederland dicht?

4 juli 2012 , 19:00 , door Paul Teule

Het CBS meldde gisteren dat meer dan 6,5 miljoen Nederlanders te zwaar zijn. In de afgelopen dertig jaar is het percentage gestegen van 27% naar 41%. Meer dan 1.5 miljoen Nederlanders torsen ‘ernstig overgewicht’ mee (BMI >30), een procentuele verdubbeling sinds de jaren tachtig. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie is ook het wereldwijde percentage van obesen verdubbeld, dus Nederland doet eindelijk internationaal weer eens gewoon mee.

Aan de absolute wereldtop prijkt het piepkleine republiekje Nauru waar de 14.000 inwoners door een streng dieet van gefrituurde kip en cola een gemiddeld(!) BMI van 34 hebben weten te bereiken. 97% van de mannen is te zwaar of obees. Bijna 50% heeft diabetes. Wie Nauru googlet krijgt als eerste zoeksuggestie ‘Nauru obesity’. Mooie reclame is dat.

Maar meestal kijken we voor overgewicht toch naar de VS waar meer dan 35% van de volwassenen obees is (de cijfers wisselen iets per bron). Dit percentage lag tot aan de jaren tachtig rond de 15% en steeg daarna opeens rap. De aan obesitas gerelateerde medische kosten worden geschat op zo’n 150 miljard dollar per jaar. En zelfs de nationale veiligheid is in het geding: veel Amerikanen zijn te dik voor het leger, too fat to serve. Schokkend, zeker ook in het licht van het feit dat zo’n 50 miljoen Amerikanen te maken schijnt te hebben met honger.