Joost, auteur op Sargasso

Foto: Igor Omilaev on Unsplash

Kritisch op AI, maar het toch gebruiken: hypocrisie of noodweer?

23 juli 2025 , 08:00 , door Joost

Stel je voor: je woont in een land waar iedereen een wapen mag kopen bij de supermarkt, en je buurman, die gelooft dat de aarde plat is en Obama een hagedis, heeft er inmiddels dertien. Jij gelooft in hopeloze ‘nance, democratische instituties en het nut van dialoog. Maar ja, jij hebt geen geweer. Op een dag barst de boel: burgeroorlog. Wie wint er, denk je?

Juist. Niet degene met het pamflet over geweldloos verzet.

Dit is het dilemma van de AI-kritische mens in 2025. De algoritmische pandemie is niet meer te stoppen. Elk bedrijf, van de lokale fietsenmaker tot de internationale datahoer, plugt nu AI in alsof het wifi is, onder het mom van “je moet wel mee, anders blijf je achter.” En wat doet de kritische burger? Die overweegt… om toch maar ChatGPT te gebruiken. Of Gemini. Of wat er deze week weer gratis bij de cloudboer zat.

En dan komt de existentiële kramp: Mag dat wel?

Mag je AI gebruiken als je je zorgen maakt over arbeidsverdringing, culturele verschraling, data-extractie en het feit dat alles wat je zegt nu potentieel trainingsmateriaal is voor een digitale Terminator?

Het eerlijke antwoord: natuurlijk niet. Maar ook: natuurlijk wel.

Foto: Alex Radelich on Unsplash

De nieuwe ’terrorist’ is jong, idealistisch én… pacifist

22 juli 2025 , 08:00 , door Joost

Dus. In het Verenigd Koninkrijk is het eindelijk zover: verf is officieel gevaarlijker dan een vuurwapen of een in elkaar geknutseld explosief. De actiegroep Pro Palestine Action is daar onlangs op de terrorismelijst gezet, nadat ze onder andere een vliegtuig hadden beklad op een luchtmachtbasis. Niet met explosieven, niet met biologische wapens, maar met rode verf. Toegegeven, ze brachten aanzienlijke schade toe, maar de Britse autoriteiten deden een ‘hold my beer’ en gingen los.

De overheid kwalificeerde de groep daarna namelijk als een “terroristische organisatie” onder de Terrorism Act 2000. In die wet staat dat terrorisme geweld of dreiging met geweld moet zijn, gericht op het beïnvloeden van de overheid of het intimideren van het publiek. Maar Pro Palestine Action gebruikt verf, kettingen, spandoeken en lawaai. Geen wapens, geen gijzelaars, geen explosieven. Toch is het kennelijk genoeg voor een label dat ooit was gereserveerd voor mensen met bomgordels en kalasjnikovs.

We zitten met een inflatie van het begrip ‘terrorisme’. Net als bij inflatie van geld: als je te veel drukt, verliest het zijn waarde. Als alles terrorisme is, is niets het nog echt. En het wordt gevaarlijk als dat etiket willekeurig op activisten geplakt wordt, louter omdat ze effectief zijn. Want laten we wel wezen: Pro Palestine Action heeft met hun acties aandacht gegenereerd, de wapenhandel ontmaskerd en de ongemakkelijke banden tussen het VK en Israël blootgelegd. Precies dát maakt ze bedreigend. Niet omdat ze geweld gebruiken, maar omdat ze het geweld van de status quo zichtbaar maken.

Foto: Ahmed Abu Hameeda on Unsplash

De oorlog die maar niet te winnen is: IDF vs. het spook van Hamas

21 juli 2025 , 08:00 , door Joost

Het is inmiddels ruim negen maanden geleden dat de Israëlische krijgsmacht (IDF) zijn militaire operaties in Gaza intensiveerde met het uitgesproken doel: Hamas uitschakelen. En wat hebben we tot nu toe geleerd? Dat het misschien makkelijker is om een stad steen voor steen te vernietigen dan een idee uit te roeien. Gaza is grotendeels veranderd in een maanlandschap, maar het IDF weet het zeker: de overwinning is nabij. Alleen nog even dit ziekenhuis, die school, dat vluchtelingenkamp of dat waterpunt bombarderen.

Ondanks dat experts zeggen dat Hamas militair inmiddels eigenlijk niet meer bestaat trekt Israël nog steeds alles uit de kast om dat spook aan te vallen. Straaljagers, tanks, cyberoorlogsvoering, psychologische operaties, witte fosfor, de menukaart van een hypermoderne ‘democratie’ in ‘oorlog’. Maar Hamas? Bestaat nog steeds. Of beter gezegd: blijft altijd bestaan.

En daar begint het ongemakkelijke deel van het gesprek. Want als een van de best gefinancierde en best getrainde legers ter wereld er maanden over doet om een niet-statelijke actor met zeer beperkte middelen uit te schakelen, wie is er dan precies incompetent?

Misschien is het de beruchte asymmetrie van de oorlog: Hamas hoeft alleen maar te overleven om te winnen. Israël moet alles vernietigen om niet te verliezen. Spoiler: dat lukt dus niet. Je kunt een stad met bulldozers platwalsen, maar je krijgt die ene man met een raketbuis in een tunnel niet te pakken. En zelfs als je hem te pakken krijgt, staat er twee dagen later een andere in zijn plaats, met meer haat, minder scrupules en betere social media-skills.

Foto: "Bob Vylan@Off Tune Festival 2022" by Valentina Ceccatelli is licensed under CC BY-NC-SA 2.0

Dood aan Bob Vylan (of de Israëlische strijdkrachten)!

18 juli 2025 , 08:00 , door Joost

Het Britse duo Bob Vylan ligt momenteel onder vuur. In tegenstelling tot Gaza niet letterlijk natuurlijk, en ook niet vanwege het misbruiken van auto-tune of wangedrag op backstage fruitbuffetten, maar vanwege een maatschappijkritische uitspraak tijdens hun optreden op Glastonbury:

“Death to the Israeli Defense Force.”

Bam. Duidelijk. Boos. Mening. En dus: aanleiding voor een onderzoek én een reeks annuleringen. Want, stel je voor, iemand spreekt zich uit tegen een leger dat al maanden de lijst van aangetoonde oorlogsmisdaden aanvoert alsof het de Top 40 is.

Moreel kompas met losse schroeven
De BBC, die het optreden live uitzond, betreurt inmiddels dat ze niet tijdig de stekker uit de uitzending hebben getrokken. Niet omdat het IDF deze week weer een school platbombardeerde, daar kun je als staatsomroep natuurlijk niet elke dag op reageren, anders blijf je 24/7 bezig, maar omdat iemand durfde uit te spreken dat het misschien niet zo’n goed idee is om een leger dat zich aan collectieve bestraffing, etnische zuivering en willekeurige luchtaanvallen schuldig maakt, met rust te laten.

In de redactieburelen moeten ze het druk hebben gehad. “Hebben we beelden van verminkte kinderen uit Rafah?” “Ja, maar die hebben we al twee weken niet meer laten zien, mensen klikken of zappen dan weg.” “Oké, maar dat statement van Bob Vylan, daar moeten we wél op reageren.” “Goed idee! Dat is pas écht grensoverschrijdend.”

Foto: Federico Scarionati on Unsplash

Power to the People? Hoe AI die droom ondermijnt

17 juli 2025 , 08:00 , door Joost

“Power to the people!”: een veelgehoorde leus bij demonstraties, ik hoorde het de afgelopen periode onder andere bij de Rode Lijn-demonstraties. Het is ook een leus die al decennia relevant is, en om eerlijk te zijn schiet het nog niet heel erg op. In de basis is het is een pleidooi voor democratisering van kennis, middelen en macht en lang werd door velen geroepen dat technologie dit zou brengen, het zou de grote gelijkmaker zijn. Het internet democratiseerde informatie. Sociale media gaven een stem aan wie geen podium had. De smartphone veranderde iedereen in een journalist, een activist, of iemand met, op zijn minst een beetje, invloed.

Maar de geschiedenis laat zich niet zo makkelijk temmen. Elke uitvinding die de massa belooft te bevrijden, blijkt op termijn ook een nieuw soort concentratie van macht te faciliteren. En zo staan we nu, met kunstmatige intelligentie, weer op een kruispunt. De meeste mensen kijken naar ChatGPT of Midjourney en zien een handig speeltje, een efficiëntiebooster of op zijn meest een bedreiging voor hun baan. Of aan de andere kant van het spectrum, kunstmatig intelligente robots die de mensheid zullen vernietigen. Maar niet iedereen stelt de vraag wat het betekent dat AI straks niet collectief bestuurd wordt, maar in handen komt van een relatief kleine groep mensen, soms letterlijk een enkeling.

Waan van de dag

Live: Israël bombardeert ministerie van Defensie Syrië

16 juli 2025 , 17:09 , door Joost

In hoofdstuk 382.421 in de serie ‘hoe onderhoud je goede banden met je buurlanden’ mengt Israël zich nu ook actief in een conflict tussen druzen en soennitische bedoeïenen in Syrië. Het geweld tussen beide groepen escaleerde afgelopen zondag, waarna de Syrische overheid troepen stuurde. Die Syrische troepen leken (deels) partij te kiezen voor de bedoeïenen. Israël en de druzen zien elkaar als bondgenoten.

Het bombarderen van het ministerie van Defensie zal vast het probleem oplossen en geen andere problemen creëren.

Foto: Ahmed Abu Hameeda on Unsplash

Nobelprijs voor de Vrede: de hypocrisie is weer begonnen

16 juli 2025 , 08:00 , door Joost

Je kunt de klok erop gelijkzetten: zodra het kwik in het Westen boven de 25 graden stijgt en iedereen langzaam in de vakantieroes glijdt, kruipt er weer een nominatie voor de Nobelprijs voor de Vrede uit een geopolitieke kruipruimte waarvan je wenste dat niemand hem ooit had geopend. Dit jaar: Donald J. Trump, nogmaals voorgedragen. En wie gunt hem dat eerbetoon? Niemand minder dan zijn oude genocidale vriend en partner in diplomatieke dissonantie, Benjamin Netanyahu.

Waar Trump de prijs in 2020 nog misliep mag hij het nu nog een keer proberen. Toen gaf het comité de prijs toch liever aan het Wereldvoedselprogramma, want honger is apolitiek. Of nou ja, wás apolitiek, totdat Israël het dit jaar als wapen inzette om Gaza etnisch te zuiveren. Op zijn palmares kan de Trumptator in spe inmiddels nog meer ‘vredesinitiatieven’ bijschrijven, zoals het inzetten van het leger tegen burgers in eigen land en het terugbrengen van internationale diplomatie tot de drie letters W, T en F.

Maar voor wie dacht dat de Nobelprijs voor de Vrede ooit écht bedoeld was om vrede te belonen: mwah. De geschiedenis laat een ander patroon zien. De prijs wordt al decennia gebruikt om niet-westerse landen de les te lezen. Denk aan de Dalai Lama (China: foei!), Malala Yousafzai (Pakistan: kijk, zo moet het!), en Liu Xiaobo (China opnieuw: we menen het echt hoor!). De boodschap is steevast: “Zie, dit is wat fatsoenlijk gedrag is. Leer ervan, barbaren.”

Foto: Ahmed Abu Hameeda on Unsplash

Israël gebruikt Joden als mondiaal menselijk schild

7 juli 2025 , 08:00 , door Joost

Er zijn weinig staten die zich zó effectief hebben ingegraven in het morele krediet van een menselijke tragedie – de herinnering aan de Holocaust – als Israël. De Israëlische regering, die zichzelf nadrukkelijk de Joodse staat noemt, bedient zich inmiddels van een strategie van morele chantage: elke kritiek op het land wordt routinematig herschikt tot een aanval op “de Joden” als geheel. Het is een retorische truc die tegelijk doorzichtig en bijzonder effectief is.

Want laten we wel wezen: wie in de politiek durft er nog iets te zeggen als het verwijt “antisemitisme” als een zwaard van Damocles boven ieder debat hangt? Wanneer elk protest tegen een bezetting, tegen kolonisten, tegen de machtsstructuur, automatisch wordt omgebogen tot een verdenking van Jodenhaat, dan verandert het publieke debat in een mijnenveld. En dat is precies de bedoeling.

In deze opzet, en ja, ik noem het met opzet een opzet, fungeert de wereldwijde Joodse gemeenschap als een menselijk schild. Maar niet in de letterlijke betekenis waarin kinderen voor tanks worden gezet. Hier gaat het juist om het welbevinden, de veiligheid, de collectieve waardigheid van Joden overal ter wereld, die permanent als morele afweer worden ingezet. Kritiek op Israël? Dan speel je met vuur, dan riskeer je hun lichamelijk, psychisch en maatschappelijk welzijn. Het is een pervers soort immunisering.

Foto: Julia Craice on Unsplash

We hebben geen migratieprobleem, maar een democratieprobleem

5 juli 2025 , 08:00 , door Joost

De gemeente Coevorden heeft deze week besloten om veertien minderjarige asielmeisjes toch niet op te vangen. Aanvankelijk zou er een kleinschalige opvanglocatie komen in de wijk Tuindorp. De plannen waren rond, de logistiek geregeld. Maar na enkele protesten en uiteindelijk een brandstichting werd de opvang geschrapt. Het officiële argument: de veiligheid kon niet langer gegarandeerd worden. In de praktijk betekent dit dat een kleine groep luidruchtige tegenstanders met intimidatie en geweld een democratische keuze heeft gefrustreerd.

Het laat pijnlijk zien hoe gemakkelijk wij collectief wegkijken. Hoe ons zelfbeeld van een beschaafd land niet bestand blijkt tegen wat rumoer en wat dreiging. In plaats van ons af te vragen hoe we minderjarigevluchtelingen op een humane manier kunnen helpen, voeren we vooral het gesprek over “draagvlak”, “onrust” en “onveiligheid”. Maar waar komt dat gevaar nu werkelijk vandaan? Niet van veertien meisjes die zonder ouders naar Nederland zijn gevlucht, maar van buurtgenoten die het normaal vinden een opvanglocatie te vernielen en brand te stichten, en daarmee feitelijk de onrust veroorzaken die ze zelf zeggen te willen ‘voorkomen’.

Toch wordt het narratief steevast omgedraaid. Het probleem is zogenaamd migratie. De asielzoekers zijn de veroorzakers van chaos, overlast, verdeeldheid. De realiteit is veel simpeler: het probleem is een groeiend onvermogen tot medemenselijkheid, tot het zien van een ander als een volwaardig mens. Asielkinderen worden gereduceerd tot een abstract gevaar of een administratief probleem. Hun kwetsbaarheid en hun hoop verdwijnen achter retoriek over “onze eigen mensen”.

Waan van de dag

Eindfase genocide Palestijnen begonnen

3 juli 2025 , 10:32 , door Joost

De Correspondent en de Universiteit van Londen zetten in dit stuk duidelijk uiteen hoe de Israëlische genocide op de Palestijnen zijn laatste fase in gaat. Israël zet honger in om mensen te verplaatsen naar concentratiekampen, die eerder ‘veilige zones’ werden genoemd, waar ze niet meer weg kunnen. In die kampen worden ze geterroriseerd, met als doel ze te laten vertrekken uit de Gazastrook. Een etnische zuivering in stappen. Tegelijk wil geen land de Palestijnen hebben, waardoor deze mensen als ratten in de val zitten. Mocht je instagram hebben: hier een goede samenvatting.

Foto: Pok Rie, via pexels.

Wie stemden er nou eigenlijk op Hamas?

14 juni 2025 , 08:00 , door Joost

Een van de meest hardnekkige ‘feiten’ die op tafel worden gelegd is dat de Palestijnse bevolking in de laatste vrije verkiezingen in 2006 zelf voor Hamas heeft gekozen, en daarom ook nu (mede)verantwoordelijk is voor de huidige crisis en de resulterende genocide. En op eerste gezicht klopt het dat Hamas tijdens die verkiezingen de grootste werd, zij het maar nipt.

Het is natuurlijk de vraag in hoeverre de claim überhaupt geldig kan zijn, aangezien dit 19 jaar geleden was en de partij zich in die tijd een stuk gematigder presenteerde. Dat Hamas zich daarna niet zoveel meer aantrok van democratie is dan ook niet direct die kiezers aan te rekenen. Maar daar stappen de mensen die dit argument gebruiken graag overheen.

Dus laten we kijken of er nog meer af te dingen is op deze argumentatie, vooral als je het als argument voor nu wil gebruiken. Want welk percentage van de Gazanen heeft toen daadwerkelijk op Hamas gestemd? En wat was is dat percentage nu?

Volgens de Palestijnse kiescommissie waren in januari 2006 in totaal rond de 1,33 miljoen kiezers van 18 jaar of ouder geregistreerd in de Palestijnse gebieden, voor Gaza was dat ongeveer 565.000*. In 2006 was minder dan de helft van de bevolking daar ouder dan 18, op de totale bevolking van ruim 1,3 miljoen.

Foto: Blink O'fanaye (cc)

Het Tweede Amendement: bedoeld om Trump tegen te houden

12 juni 2025 , 12:40 , door Joost

Naar aanleiding van de massale protesten die uitbraken in Los Angeles tegen Trumps nieuwe federale immigratiebeleid, besloot de president om Nationale Garde zonder toestemming van gouverneur Newsom in de staat in te zetten. In één beweging commandeerde hij duizenden troepen om de protesten “in goede banen te leiden”, met als argument “het herstellen van nationale orde”. Opmerkelijk, omdat hij op andere vlakken, bijvoorbeeld abortus, juist hamert op het recht van staten de eigen boontjes te doppen.

Dit was de eerste keer in decennia dat een president zo openlijk en eenzijdig de bevoegdheden van een staat ondermijnde. Het word door velen gezien als een poging om staatssoevereiniteit te ondergraven met behulp van militaire macht – en precies dát is waar het Amerikaanse Tweede Amendement (tegenwoordig vaak afgekort tot ’the right to bear arms ‘) oorspronkelijk voor bedoeld was: niet als persoonlijk wapenrecht, maar als bescherming van de deelstaten tegen centralistisch machtsmisbruik.

Want je hoort het vaak: “Het Tweede Amendement geeft mij het recht om een AR‑15 te bezitten.” En net zo vaak gaat het niet over de context waarin dat amendement ooit werd geschreven. Dat is opmerkelijk, want wie even de moeite neemt om die erbij te halen, komt tot een verrassende conclusie: het Tweede Amendement ging hoogstwaarschijnlijk niet over het recht van individuele burgers om zichzelf te bewapenen, maar was bedoeld om acties zoals die van Donald Trump – het inzetten van troepen tegen staten – te voorkómen.