Wipwap Wouter

Net voor de jaarwisseling kwam de aap uit de mouw bij Wouter Bos. Volgens hem stond het CDA dichterbij de PvdA dan GroenLinks en SP. Natuurlijk, hij zei het in een interview met De Telegraaf, die niet te beroerd was die quote in vette letters te presenteren, maar hij had het gezegd. Was u verbaasd?

Ik niet. Hooguit over het feit dat hij een duidelijke uitspraak gedaan had. Wouter Bos doet immers hooguit uitspraken die je duidelijk onderdeel van een links gedachtengoed zou kunnen noemen wanneer hij zeker weet dat de PvdA geen doorslaggevende rol speelt bij de stemmingen. Vanaf het moment dat hij fractievoorzitter wilde worden, koketteerde hij maar wat graag met Joop den Uyl als groot voorbeeld. In de praktijk is zijn Shell-achtergrond aanzienlijk prominenter aanwezig. Wouter Bos is meer New Labour dan sociaal-democraat. Geld en macht gaan boven principes.

Zoals gezegd was ik hooguit verbaasd over Bos’ duidelijke keuze. Wouter Bos bleek echter volstrekt dezelfde gebleven door enkele dagen later alweer te roepen dat hij geen keuze gemaakt had. “Ik kies voor geen enkele partij.” Zo kennen we je weer, Wouter!

Zullen PvdA’ers zich daar erg druk om maken? Vermoedelijk niet, want in de peilingen is de PvdA nog altijd met afstand de grootste partij. Er is echter een ander punt waar ze zich wel zorgen over zouden moeten maken: Bos heeft de onderhandelingspositie van de PvdA nu al anderhalf jaar voor aanvang van de coalitie-onderhandelingen weggegeven. Zeker, hij heeft zijn woorden genuanceerd, maar ook in die nuancering ligt nog weinig warmte voor een links kabinet.

Bij de vorige coalitie-onderhandelingen waarbij Bos betrokken was, werd hij door Balkenende en Verhagen zover de hoek ingedrukt dat hij wel móest afzien van een kabinet met het CDA. Door nu al uit te spreken dat hij een links kabinet niet ziet zitten, geeft hij het CDA alle ruimte om hetzelfde trucje nóg een keer uit te halen. Balkenende en vooral Verhagen bleken vorige keer al betere onderhandelaars dan Bos, dus er rest weinig hoop voor de PvdA.

Okee, een CDA/VVD/D66-kabinet zal waarschijnlijk niet lukken. Maar door zich bij voorbaat uit te leveren aan het CDA kan die partij zijn poot stijf houden om er straks een kabinet mét de VVD uit te slepen. Met een meerderheid van de partijen die nu ook in het kabinet zitten. De bal kunnen ze steeds bij Wouter Bos neerleggen, die zich niet kan veroorloven dat de kabinetsformatie te zijner tijd mislukt. Dat zou immers wel eens kunnen betekenen dat zijn zojuist behaalde verkiezingswinst in door mislukte coalitiebesprekingen noodzakelijk geworden volgende verkiezingen meteen flink slinkt.

Het scenario uit 1977 zal zich nu gaan herhalen: de PvdA wint de verkiezingen en verliest de coalitie-onderhandelingen. Toen kwam de PvdA in het geheel niet in het kabinet, straks zullen ze hooguit een minderheid in het kabinet vormen. En dat allemaal dankzij het strategisch positie kiezen van Wouter Bos.

In zijn poging om de schade te herstellen sprak hij de verwachting uit dat Balkenende het veld zou ruimen. “Het is zeer ongebruikelijk dat een zittende premier na verloren verkiezingen onder een andere premier wil dienen.” Het is ook erg ongebruikelijk dat de winnaar van de verkiezingen onder een andere premier gaat dienen. En toch zegt iets mij dat Wipwap Wouter alles zal doen om minister te worden. Ook als dat in Balkenende-III is.