Eind 1993 was ik betrokken bij de oprichting van een studentenplatform voor hulp aan de oorlogsslachtoffers in voormalig Joegoslavië; later werd dit de stichting Youth Support former-Yugoslavia (YSY).
Met onze beweging hoopten we samen met joegoslavische studenten een verzoenende invloed te hebben op het etnische conflict in voormalig Joegoslavië. In het begin benaderden we daarom alle verschillende bevolkingsgroepen, maar al snel werd duidelijk dat de serviërs niets van ons vredesinitiatief moesten hebben. Pure haatmail kregen we terug als reactie op onze goedbedoelde uitnodigingen. Zodoende bleven al snel alleen de bosnische moslims over. Het ambitieuze plan tot maatschappelijke revolutie werd vervolgens verlaten voor een meer praktische koers van hulpverlening.
Maar zaten die bosnische moslims wel zo te wachten op die schriften en (oude) studieboeken die we voor ze inzamelden?
Toen we eind 1994 voor een academisch uitwisselingsprogramma een delegatie van studenten en professoren uit Tuzla naar Nederland haalden schudde de delegatie-leider mij op Schiphol de hand en vertrok vervolgens plotsklaps naar Pakistan. Deze hoogleraar Mijnbouwkunde moest daar zogenaamd een zoutmijn bezoeken, maar u weet wel beter. Tijdens het verdere verloop van deze academische uitwisseling werd mij duidelijk dat als je wordt aangevallen en voor je leven moet vechten, je niet zit te wachten op een babbeltje met vakgenoten in vredestijd. Deze bosnische moslims waren ons oprecht erkentelijk voor wat we voor ze deden. Maar ze bleven herhalen dat ze pas echt geholpen waren als het wapenembargo werd opgeheven en ze zichzelf konden verdedigen.
Het opheffen van het wapenembargo zou de bosnische moslims in staat stellen zich te verdedigen tegen de kroaten en de bosnische serviërs. Deze laatste groep werd openlijk materieel gesteund door het oude joegoslavische leger. Wapenleveranties aan de bosnische moslims zou de bosnisch servische tactiek van etnische zuiveringen tot staan hebben kunnen brengen. Amerika was allang voor het opheffen van het wapenembargo. Maar Europa was hopeloos verdeeld en koos voor het doormodderscenario: een beetje blauwhelmen erin, maar geen wapens naar de bosnische moslims. Ook ons studentenplatform koos voor een veilige pacifistische koers: “meer pistolen op de Balkan maakt het alleen maar erger” luidde het motto. Ondertussen vertrok onze academische gast naar Pakistan en liet Amerika oogluikend nachtelijke wapendroppings door iraanse vliegtuigen boven Bosnië-Herzegovina toe. De bosnische moslims werden recht in de armen van het moslim extremisme gedreven.
Dat het doormodderscenario van Europa jammerlijk is mislukt, dat kunt u dezer dagen uitgebreid op teevee zien. Ikzelf werd het taboe in de YSY op je uitspreken vóór wapenleveranties zat en verliet de stichting. Ook al ben ik wel van mening dat de stichting voor sommige mensen in Bosnië veel goeds heeft gedaan en nog steeds doet. Maar was het niet ook onze bedoeling een bijdrage te leveren aan de maatschappelijke opinie-vorming? En hebben goedbedoelende, maar wellicht naïeve krachten in de westerse samenleving er niet juist voor gezorgd dat het doormodderscenario in stand werd gehouden? De dramatische resultaten van dit halfslachtige beleid op de Balkan waren voor Mient Jan Faber reden om zijn pacifistische houding te laten varen.
Het doormodderscenario werd pas echt doorbroken met de bombardementen op Servië-Montenegro tijdens de Kosovo-crisis. Achteraf zijn deze bombardementen vaak bekritiseerd.
Maar dan vergeten de critici dat met een continuering van het doormodderscenario in Kosovo ook weer duizenden doden waren gevallen.