GC heeft ruimte voor gastloggers. Vandaag levert onze maandelijkse gast, P.J. Cokema, een bijdrage aan de reeks over de gemeenteraadsverkiezingen van onze redacteur Eurocraat.
“Op 18 november vinden er in zes gemeentes al gemeenteraadsverkiezingen plaats, in verband met herindelingen. GC kijkt vooruit naar de interessantste van deze verkiezingen,” zo leidde Eurocraat zijn reeks over bijzondere gemeenten in. Een herindeling moet positieve gevolgen hebben. In de eerste plaats natuurlijk de afslanking van de overheid in het algemeen. En de lokale voordelen in het bijzonder? Mag ik u vandaag de vier armste fusie-gemeenten van Nederland voorstellen? Voor een dubbeltje geboren en nog steeds geen kwartje geworden. Misschien is een stemadvies voor de verkiezingen in maart op zijn plaats?
Als criteria voor het begrip ‘armste fusie-gemeenten’ heb ik het gemiddeld inkomen per inwoner als uitgangspunt genomen. Landelijk ligt dat rond de 21 duizend euro. De vier gemeenten met het laagste gemiddelde inkomen per persoon zijn Reiderland (11.000 euro), Pekela, Dantumadeel (elk 11.100 euro) en Eemsmond (11.200 euro). Reiderland, Pekela en Eemsmond zijn sinds 1990 fusie-gemeenten, Dantumadeel al vanaf 1984. Het zal u niet verbazen dat in deze noordelijke oorden de gemeenteraden worden gedomineerd door linkse partijen. Of wat daarvoor doorgaat. Gerekend over het aantal zetels van al deze vier gemeenten, heeft de linkervleugel 53% in bezit, de rechterflank neemt 27% voor haar rekening en 20% wordt bezet door lokale partijen. In de verhoudingen is er dus een verschil van 26% in het voordeel van links.
Nu zijn er tal van factoren die een mens, dus ook een gemeente tot armoede brengt. Je mag van de politiek verwachten daar wat aan te doen. Voor de linksbashers: uit bovenstaande kunt u concluderen dat links die gemeenten weinig heeft geholpen. Wie dat aanneemt, zal er ook wel vanuit gaan dat de rijkste fusie-gemeenten hun welvaart vooral aan de rechtervleugel hebben te danken. Dat ligt echter wat genuanceerder.
De vier rijkste fusie-gemeenten zijn Bloemendaal (gemiddeld 22.400 euro per inwoner), De Bilt (16.700 euro), Westvoorne (16.300 euro) en Utrechtse Heuvelrug (15.900 euro). Let wel, het gaat hier alleen om gemeenten die een herindeling achter de rug hebben. Wassenaar en Baarn mogen dan ook erg rijk zijn, het zijn geen fusie-gemeenten. Bloemendaal heeft dit jaar Bennebroek in de armen gesloten, De Bilt ontstond in 2001 uit drie gemeenten, Utrechtse Heuvelrug heeft in 2006 de samenvoeging verwerkt en Westvoorne is al sinds 1980 een samengesmolten oord. Van het totaal aantal zetels van deze vier gemeenten, wordt 59% warm gehouden door de conservatieven. Het progressievere blok bezet toch nog 41% en de lokalen doen met 10% ook een beetje mee. Verhoudingsgewijs heeft links in deze gemeenten toch meer invloed, dan de rechtse partijen in de armste gemeenten hebben. Rechts heeft slechts 8% meer zetels dan links.
Nog wat opvallende feitjes: D66 en GroenLinks zijn in de rijkere gemeenten ruimer vertegenwoordigd, D66 telt in de arme gemeenten zelfs helemaal niet mee. Lokale partijen zijn twee keer sterker aanwezig in de arme gemeenten, dan in de rijkere. De meest in het oog springende verschillen zie je bij de zetels voor VVD en D66. De conservatieven en wat lossere liberale partijen. Samen slechts 2 zetels in de armere, tegen 34 in de welvarender gemeenten.
Terzijde: Reiderland verdwijnt. Met alweer een fusie wordt het opgenomen in Oldambt, de gemeente die hier eerder door Eurocraat werd beschreven. In Dantumadeel heeft een volgende fusie op de lange baan geschoven en zoekt nu meer samenwerking met omliggende gemeenten. Nu de hamvraag: Zouden Reiderland (en daarmee ook Oldambt), Pekela, Dantumadeel en Eemsmond erbij gebaat zijn de verhoudingen eens stevig op te schudden om meer het politieke profiel van rijkere gemeenten aan te nemen?
Noot: Bovenvermelde feitjes zijn verzameld in deze excelsheet, waarbij rijkelijk is geput uit wikipedia-bronnen.
Reacties (22)
Rijkere gemeentes bestaan omdat ze rijkere inwoners hebben. Rijkere inwoners bestaan, door de bank genomen, doordat deze mensen hoger opgeleid zijn. Hoger opgeleiden stemmen nou eenmaal eerder op partijen als Groenlinks, D66 en de VVD.
Daarnaast, ik denk niet dat het veel uitmaakt de politieke verhoudingen in arme gemeentes te veranderen, wel de bevolkingssamenstelling.–> dus gewoon meer hoger opgeleiden, dus rijkere, mensen.
@1: Ik zie dat verband eerder omgekeerd: Rijkeren stemmen vaker VVD en zorgen ervoor dat hun kinderen minimaal HBO doen (als ze echt te dom zijn om te peopen, anders gaan ze naar WO).
Overigens durf ik best wel een wedje aan dat VVD-stemmen in mijn provincie sterker gecorreleerd is met inkomen dan met opleidingsniveau.
@2
Maar rijkdom en opleidingsniveau zijn natuurlijk onlosmakend met elkaar verbonden. Waar rijke mensen wonen, wonen vanzelfsprekend hoogopgeleiden.
Een ander punt is de ozb-inkomsten. Lees het aantal koopwoningen en gemiddelde prijs. Onontbeerlijk voor een goede financiële positie van een gemeente.
De werkgelegenheid (weinig mensen in de wwb en minder uitgaven), enz.
Wat steeds meer gebeurt ook op weg naar de gemeentelijke herindelingen die nog moeten, zijn de samenwerkingsverbanden tussen gemeenten. Ambtelijke taken worden samengevoegd wat kostenbesparend zou moeten werken, maar helaas nog de nodige negatieve kanttekeningen heeft: minder democratische controle vanuit de gemeenteraad, bij vertrek directeur kasten vol lijken, enz.
Uiteindelijk blijkt trouwens uit een boek van prof. dr. Hoogerwerf met de naam overheidsmanagement in de titel dat het allemaal zwaar tegenvalt wat kosten en efficientie betreft.
@3:
Was dat maar waar, denken nu heel wat mensen in de derde wereld met een universitaire opleiding, die echter geen cent te makken hebben, of de Poolse doktoren, die hier asperges komen steken.
Niemand zal ontkennen, dat er een zekere correlatie tussen opleidingsniveau en rijkdom bestaat, maar onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn die 2 niet.
Een mooi stuk. Er zijn ook andere mogelijke verklaringen voor verschillende politieke verhoudingen in verschillende gebieden. Neem bijvoorbeeld Oost-Groningen vs Noordoost Drenthe. Beide traditioneel arme gebieden, oogenschijnlijk redelijk hetzelfde. Toch is het stuk Drenthe traditioneel redelijk wat conservativer dan het vuurrode Oost-Groningen.
De oorzaak kun je als je wilt zoeken in de grondsoort: Oost-Groningen heeft vruchtbare klei, Drenthe zand. Het gevolg was dat Oost-Groningen grote (liberale( herenboeren kreeg met een stevige onderlaag van landloze landarbeiders (die voor een fors deel communist werden). In Drenthe had je echter allemaal kleine keuterboertjes die vooral stemden op partijen die de landbouw wilde steunen. In de jaren dertig stemden zij bijvoorbeeld massaal NSB.
Zo is er een behoorlijk politiek verschil aan beide kanten van de provinciegrens, ondanks het feit dat beide kanten niet erg rijk zijn.
@Inje: “Rijkere gemeentes bestaan omdat ze rijkere inwoners hebben”.
Dat pleit dan voor een ander soort herindeling. De hoofkantoren van de grootste banken en bedrijven verplaatsen naar Reiderland en Pekela. En natuurlijk ’t Gooi opheffen en naar Drenthe of Friesland of Groningen verhuizen.
@Bismarck: VVD-stemmen in jouw provincie sterker gecorreleerd met inkomen dan met opleidingsniveau?
Dat vraagt om nader onderzoek: om welke provincie gaat het hier?
@Jonas: “de ozb-inkomsten. Onontbeerlijk voor een goede financiële positie van een gemeente”.
Daar worden pogingen toegedaan (bijv. de Blauwe Stad, igv Reiderland/Oldambt).
De gemeenten worden dan wel wat rijker, maar of het de plaatselijke bevolking ook helpt?
@pedro: okee, maar als er een paar doctorandussen gaan wonen stijgt het gemiddelde inkomen èn het opleidingsniveau. Voorlopig is het, qua inkomen in de armere gemeenten, wachten op de kanjerprijs uit de postcode loterij, die overigens deze gemeenten schijnt te mijden als de pest. Voor de hoofdprijs dan. De maximale prijzen die in een van deze plaatsen vielen, komen niet boven de 500 euro uit.
@Eurocraat: Dank u. Natuurlijk speelt de geschiedenis een rol. De vraag was echter: hoe ontworstel je je daaraan? De geschiedenis kun je niet veranderen, de toekomst een beetje. Daar zijn verkiezingen (o.a.) voor, toch?
Dus (nogmaals) zou het wat uitmaken als men in die gebieden de traditionele stem eens verruildee voor wat anders?
Ik blijf het nog een schimmig onderwerp vinden het ‘politieke profiel van een rijkere gemeente’. Is dat een nobel streven? Eerlijk gezegd vraag ik het me af of dat daadwerkelijk tot positieve veranderingen kan leiden.
De daadwerkelijke problemen zijn de economische kenmerken van een periferie.
Overigens van die rijke gemeenten (rechts stemmen) en arme gemeenten (links stemmen), dat heb je fout omgedraaid. In het algemeen kijkt de stemmer naar zijn portemonnee en dan naar een partij die daarbij hoort. Een uitkeringstrekker zal niet snel de VVD stemmen, net zoals een miljonair de SP.
@Jonas: Nou nee, het is niet beoeld als nobel streven. Ik wil alleen uitzoeken of er een positieve werking kan uitgaan van een bepaald politiek spectrum.
En daarom de vraag gesteld of het wat uit zou maken als bijvoorbeeld SP-stemmers hun portemonnee even goed gevuld wensen te zien, als die van de VVD-stemmer.
Zoals jij het stelt is het de kwestie van de ‘haves’ en ‘not-haves’. De eersten willen houden wat ze hebben en liefst nog ietsjes meer. De tweede club wil ook houden wat ze hebben, de uikering of minimumloon, in de wetenschap dat ze altijd dat dubbeltje zullen blijven, maar daar wel voor geknokt moet worden (VN0-NCW vindt looneis vakbonden onverantwoord).
@9: ik denk zelf dat het weinig uitmaakt; lokale bestuurders hebben maar zeer beperkte invloed op hoe de (plaatselijke) economie zich ontwikkeld. Het is toch vooral zo dat economische omstandigehden deels de politiek bepalen in plaats van andersom. Toen de mijnen nog open waren was een plaats als Heerlen een degelijk katholiek bolwerk. Pas toen die dicht gingen en het een armoedige ellende werd werd het een SP-bolwerk.
Kort samengevat; het is niet zo dat rechts welvaart genereert en links armoede: het is dat armoede links stemmen genereert en welvaart rechts stemmen.
@Eurocraat: lokale bestuurders hebben so-wie-so beperkt invloed, als je het mij vraagt.
Nu de herindelingen en regionale verbanden de gemeenten groter maken, zouden de lokale politiek wel wat meer invloed mogen hebben. Onder burgemeesters loopt al een discussie over hun toekomstige rol: burgervader, regiomanager of politicus van formaat?
Het zal ook andere eisen stellen aan raadsleden, vermoed ik. Het verbaast me een beetje dat lokaal niet meer bestuurlijke invloed wordt geëist van het centraal gezag.
@3: Niet noodzakelijkerwijs. Het is wel zo dat na verloop van tijd een correlatie ontstaat. Mensen (ook laag opgeleiden) worden eerst rijk, sturen daarna hun kinderen naar hogere opleidingen om die rijkdom te consolideren. Vaak zie je ook dat mensen die het gemaakt hebben zichzelf bijscholen om een titel aan hun naam toe te voegen (omdat ze vinden dat bij rijkdom een hoge opleiding hoort).
@7: Limburg, maar ik denk dat het in andere provincies ook zo zal zijn (alleen kan ik er geen uitspraak over doen, omdat ik daar de verkiezingen niet zo volg). Hier is het in ieder geval zo dat veel rijke agrariërs, mkb-ers en eigenlijk familiebedrijfseigenaren in het algemeen met vaak maar een matig opleidingsniveau VVD stemmen, terwijl de hoger opgeleiden (die vooral in Maastricht zitten) veelal links en/of progressief stemmen (PvdA, GL, D66). Los van dat alles is er de overheersende trend van de meerderheid om CDA te stemmen (hoewel bij de laatste verkiezingen veel traditionele CDA-stemmers PVV zijn gaan stemmen), vaak in verband met het katholieke verleden en de integratie tussen CDA en het heel erg sterke verenigingsleven.
@Jonas Kun je dat onderbouwen? Volgens mij zou een aanzienlijk deel van het GroenLinks-electoraat beter op een andere partij stemmen als ze puur naar hun portemonnee zouden kijken.
Niet geheel. Alleen is GL de grote uitzondering wanneer het gaat om verband portemonnee-stemgedrag.
Natuurlijk zijn er meerdere zaken zoals bleek bij Fortuyn en nu bij Wilders: er zijn andere uitgangspunten, groot gedeelte achterban zal er economisch op achteruit gaan.
@Bismarck: en ik maar denken dat rijke Limburgers vooral katholieken zijn (dus CDA).
Ik heb even naar de 4 rijkste fusiegemeenten van Limburg gekeken (Voerendaal, Nuth, Meersen en Beek) en zie dat (alles bij elkaar opgeteld) CDA 30% van de zetels heeft, PvdA, GL en D66 24% en de VVD 17%. Opvallend is het hoge aantal lokale partijen – 29% van de zetels.
@16. De lokale partijen kunnen vaak dicht tegen de VVD aanzitten.
@16: Ik zei al de overheersende trend is CDA. Dat geldt overigens voor rijk en arm gelijk (misschien zelfs nog wel meer voor arm). Ik denk (cijfers heb ik niet) dat de ontkerkelijking trouwens onder rijken verder gevorderd is dan onder armen. Verder zie je een groot verschil tussen kleinere en grotere gemeentes (dorpen en steden, meerderheid CDA vs. minderheid CDA) en van zuid naar noord een gradiënt in het percentage VVD. In Roermond en Venlo, maar ook in een aantal tussenliggende boerengemeentes zie je de VVD hoog scoren.
Van de meeste lokale partijen geldt dat het variaties op het CDA zijn. Vroeger richtte de KVP zich niet op de gemeenteraadsverkiezingen, zodat die geheel aan lokale partijen overgelaten werden. De gemiddeld 29% die je nu nog ziet (in sommige gemeentes gaat het om een meerderheid) zijn een restant van die tijd.
Overigens zie je dat vlak na fusies lokale partijen het verhoudingsgewijs goed doen. Dat komt dan omdat elke kern een eigen belangenpartij heeft, waar alle (in principe CDA-)stemmers van die kern op stemmen. Limburgers identificeren zich (behalve als Limburger) namelijk ook heel sterk met het dorp of de stad waar ze vandaan komen. Het is dan ook gewoonte dat fusies tegen de zin van (minstens de kleinste van) de fuserende gemeentes uitgevoerd worden en dat in fusiegemeenten er weinig coherentie en veel kif en nijd is. De verhoudingen in de raad vormen daar nogal eens een reflectie van. Politieke kleur wordt dan snel van ondergeschikt belang.
NB. dit alles is pre-PVV. Bij de EP-verkiezingen is er een serieuze trendbreuk opgetreden en kreeg het CDA voor het eerst sinds haar (en KVP) bestaan in vrijwel (ik meen zelfs helemaal) geen gemeente meer dan 50% van de stemmen. Blijkbaar heeft de PVV de honkvastheid van die CDA-stemmers aangetast, tenzij de Limburgers (net als ik) de EP-verkiezingen minder serieus hebben genomen.
@Bismarck: Ik werd ineens nieuwsgierig naar Limburg en heb er even een quick-scan op losgelaten. Wat een fraaie provincie heb jij zeg!
Eenzelfde overzicht (excel!) van 4 arme en 4 rijke gemeenten, maar ook met een steekproef onder 22 andere gemeenten en dat dan weer bij elkaar opgeteld. Zo heb ik 75% van alle Limburgse gemeenten in beeld en wat zie je?
Wat een stelletje onafhankelijke einzelängers! Maar liefst 35% van alle zetels worden door lokalen bezet. Nader onderzoek leert dat de pluimage heel divers is.
Het conservatieve deel bezet 35% van de zetels en wel CDA 25% en de VVD 11%
De progressievere clubs doen mee met 30% zetels.
Als fusies, zoals jij stelt, tot meer lokale clubs leiden, dan hebben de herindelingen er stevig ingehakt. Overigens is een groot deel in 1982 tot stand gekomen, ruim voor de laatste gemeenteraadsverkiezingen.
Als dat dan ook zou betekenen dat dit alles pre-PVV is, dan laat Geert W. wel een erg grote kans liggen door Limburg te negeren bij de komende verkiezingen.
Dank je wel P.J Cokeme, toch nog interessant geworden.
Graag wijs ik nog op deze bijlage, een special over het Limburgse, omdat in deze provincie vandaag 4 van de 6 herindelingsverkiezingen plaatsvinden.
Ook als verdieping op Bismarck’s comment.
In navolging van in #21 genoemde bijlage: het artikel heeft een update met daarin de uitslagen van alle fusiegemeenten die gisteren naar de stenmbus gingen. Dus ook de door Eurocraat beschreven gemeenten.
In dit overzicht (excelsheet!) de zetelverhoudingen voor en na de verkiezingen. Trekt u, na alle comments hierboven, uw conclusies maar.