2013 Jaar van de Patrijs

ACHTERGROND - Het gaat niet goed met de patrijs, van oudsher een icoon van ons agrarisch landschap. Reden voor Sovon en Vogelbescherming om 2013 uit te roepen tot Jaar van de Patrijs.

De patrijs was altijd een kenmerkende soort van het Nederlandse platteland, maar inmiddels staat hij op het punt te verdwijnen uit ons land. In het noorden, midden en westen van ons land heeft hij grotendeels het veld geruimd. In vergelijking met 1960 is er nu nog maar vijf procent over van het toenmalige aantal patrijzen.

Als je kijkt wat het ideale patrijsgebied is en je legt dat naast ons huidige agrarische landschap, dan snap je gelijk hoe dat komt. De patrijs is een standvogel die leeft in open agrarisch gebied, heidevelden en hoogvenen. Hij heeft zich heel goed aangepast aan het leven in een klein agrarisch landschap. Je vindt hem dan ook vooral in akkerland waar nog onkruiden groeien, in weiden met hagen, op dijken die met bloemen begroeid zijn, vooral als dat ook nog eens wordt afgewisseld met slootranden en houtwallen. Hij eet zowel plantaardig als dierlijk voedsel. Zijn nest maakt hij op de grond, in een dichte begroeiing.

Dat oude agrarische landschap komt echter steeds minder voor. De schaalvergroting in onze landbouw heeft het agrarisch landschap drastisch veranderd, met grote gevolgen voor de patrijs. Ruige plekken zijn er nauwelijks meer. Het gebruik van insecticiden zorgt ervoor dat de patrijs steeds moeilijker aan zijn voedsel kan komen: akkeronkruiden en insecten. De grootschalige maai- en oogstmethoden zijn desastreus voor de nesten op het akkerland en de jongen liggen na de oogst voor het oprapen voor de haviken en vossen.

Sovon en Vogelbescherming luiden daarom de noodklok en roepen 2013 uit tot Jaar van de Patrijs. De vogel staat al jaren op de Rode Lijst en zonder onze hulp is hij over tien tot twintig jaar verdwenen uit ons land. Om de patrijs te behouden is een andere visie nodig op landbouw, stellen zij, een visie waarin zorg voor natuur en landschap wordt gecombineerd met voedselproductie.

En dat kan ook. Het zou al veel helpen als er brede en natuurlijk beheerde akkerranden en ruigtes waren, heggen en houtwallen. Iedere erfbewoner die woont in een landschap waar nog patrijzen zitten, kan daar zijn steentje aan bijdragen. Door brede gras- en kruidachtige stroken in stand te houden, door gefaseerd te maaien, door graanveldjes in te zaaien die de winter over blijven staan.

Om de patrijs goed te kunnen beschermen, is ook kennis nodig. Waar zitten de patrijzen? Hoeveel zijn het er? Wat zijn de kenmerken van die plekken? Sovon en Vogelbescherming willen dit jaar met gerichte tellingen zoveel mogelijk gegevens verzamelen, die samen een beeld moeten geven over aantallen en broedsucces. De eerste telling vindt plaats van 15 februari tot 31 maart, de tweede in de maand september. Wie daar als vrijwilliger aan bij wil dragen, kan een telhandleiding vinden op www.jaarvandepatrijs.nl.

Foto flickr cc FritsM