Recensie | Allemaal beestjes

RECENSIE - Bacteriën hebben een slechte reputatie. Onterecht, zo blijkt uit ‘Allemaal beestjes’, geschreven door wetenschapsjournalist Jop de Vrieze, waarin hij beschrijft hoe bacteriën, schimmels, virussen en andere micro-organismen op ons lichaam vertoeven. Ze zijn ontzettend belangrijk voor onze gezondheid, zo blijkt uit steeds meer wetenschappelijk onderzoek. De Vrieze vat de stand van zaken van dit dynamische vakgebied samen.

De Vriezes fascinatie voor de micro-organismen op ons lichaam begon toen hij ontdekte dat een mens ongeveer anderhalve kilo van dit kleine spul met zich meedraagt. Dit boek is een levendig en openhartig verslag van zijn ontdekkingstocht naar het reilen en zeilen van micro-organismen op het menselijk lichaam. Je komt meer van Jop te weten dan je waarschijnlijk van je beste vrienden weet: in diverse labs leverde hij een potje poep af om de bevolking van zijn eigen darmstelsel te leren kennen. Zijn beschrijving van deze experimenten is een originele en effectieve manier om op luchtige wijze veel informatie over te brengen. De Vrieze reisde voor dit boek van Almere tot Tanzania en ondervroeg onderzoekers die de wondere wereld van de microbiota op het menselijk lichaam proberen te begrijpen.

Diverse ecosystemen op het lichaam passeren de revue, want hoewel de schijnwerpers zich steeds weer richten op darmbacteriën, zijn de populaties in de mond, neus, keel, longen, vagina en op de huid ook belangrijk voor onze gezondheid. De Vrieze legt uit hoe je aan evenwichtige micro-organismenpopulaties komt, hoe je deze in stand kunt houden en wat de gevolgen kunnen zijn als je ze kwijt raakt. Hier en daar staan tips over hoe je je micro-organismen tevreden houdt. Deze bijvoorbeeld – uit het leven gegrepen: voor het mondklimaat is het belangrijk om zuuraanvallen in aantal en duur te beperken. Dus die zak snoep kun je beter in één keer leeg eten dan verspreid over de hele middag. Dat doe ik alvast goed.

Steeds meer onderzoek wijst in de richting van een cruciale rol voor darmbacteriën. Ook chronische aandoeningen elders in het lichaam lijken in verband te staan met een verstoorde darmbacteriehuishouding. Dit soort aandoeningen, waaronder waarschijnlijk metabool syndroom, reuma, allergieën en atherosclerose en misschien ook hersenaandoeningen als autisme en depressie, komen steeds meer voor. Steeds duidelijker wordt dat het moderne Westerse voedingspatroon en onze schone leefstijl in deze ontwikkelingen niet vrijuit gaan. Naast deze verontrustende inzichten duiken gelukkig ook de eerste therapeutische toepassingen van deze kennis op, inclusief, jawel, poeptransplantatie.

De Vrieze beschrijft de verschuiving die momenteel in de geneeskunde gaande is, om meer naar het hele lichaam te kijken in plaats van naar een enkel orgaan. Darmbacteriën hebben zo’n beetje overal mee te maken, dus een analyse van de aanwezige populaties kan veel ophelderen over allerhande kwalen. Het lijkt best realistisch dat we in de toekomst regelmatig een potje poep naar het lab brengen om te weten hoe het écht met ons gaat.

Dit boek praat je bij over een vakgebied waar we ongetwijfeld meer over gaan horen. Ook belangrijk: het leest lekker weg. De eerste twee hoofdstukken zijn wellicht wat taaie kost als de biologielessen wat zijn weggezakt, want daarin word iedereen voorgesteld die het kleine diertjesrijk op je lichaam bevolkt. Hoewel vlot geschreven, duizelt dat misschien even. Maar als je eenmaal met alle krioelende kleintjes hebt kennisgemaakt, ben je klaar voor De Vriezes ontdekkingstocht. Goed gekozen metaforen helpen je onderweg om vertrouwd te raken met nieuwe begrippen.

Ik heb veel geleerd over iets waarvan ik me niet half bewust was dat het zich allemaal op mijn lichaam afspeelt. De uitspraak op het kaft dat ‘het je kijk op je lichaam voorgoed zal veranderen’ is wat mij betreft waar. Ik was al niet de moeilijkste; ik eet gerust een kauwgompje dat op de grond is gevallen. Maar nu ben ik helemaal overtuigd dat te schoon niet goed voor je is. We zijn een aantal dingen ontwend die best heel goed voor ons waren. We moeten vaker in de modder spelen! Of picknicken in het gras. Voor je gezondheid. (Fijne zomer!)

Ik vind het zelf fijn dat een leerproces tegenwoordig niet meer wordt afgesloten met een overhoring, maar voor wie wat competitiever is ingesteld, sluit het boek af met een kruiswoordpuzzel waarmee je de opgedane kennis kunt testen. Met prijs!

Door Judith Brouwer

Jop de Vrieze, Allemaal beestjes. Hoe bacteriën ons gezond houden / ISBN 978 94 918 4513 0 / paperback / € 18,00