Op ontdekkingsreis naar een gasloze woning. Reist u mee?

ACHTERGROND - In 2015 plaatsten we op Sargasso het bericht Wanneer ga jij van het gas af? In de tussenliggende jaren hebben we op Sargasso geregeld aandacht besteed aan de klimaatbeleid en energietransitie, zoals het verbod op aardgas bij nieuwbouw, de 27 proeftuinen die van gas af gaannul op de meter renovaties, infraroodverwarming en energiebesparing. Maar hoe breng je dat zelf in praktijk? Hoe verduurzaam je je eigen huis? Waar loop je tegenaan en zijn adviseurs, bouwbedrijven en installateurs er wel klaar voor om je te ondersteunen? Een aantal redacteuren van Sargasso zullen u de komende tijd meenemen in hun zoektocht en hun eigen ervaringen beschrijven. Redacteur Krispijn Beek bijt de spits af met een korte beschrijving van zijn woonsituatie en een aantal kleinere maatregelen die hij in zijn huis genomen heeft. Heb je zelf ervaring met energiebesparing in je huis? Deel ze in de reacties.

Type woning en gezinssituatie

Onze woning is een grondgebonden tussenwoning met bouwjaar 1991. De woning heeft een oppervlakte van 119 m2 verdeeld over 5 kamers. De woning was bij aanschaf aan de voorkant en achterzijde voorzien van gewoon dubbelglas. Enkel de schuifpui aan de achterzijde was voorzien van HR+ glas. Het huis is naar de huidige maatstaven redelijk geïsoleerd (zo’n 7 cm spouwmuurisolatie) en had label C toen we het huis kochten. We begonnen in het huis met 3 personen, inmiddels is er een tweede kind bij en zijn we met 4.

We hebben het huis in 2010 gekocht en bij aanschaf een bouwdepot afgesloten voor het vervangen van de VR-ketel door een HR-ketel en een zonneboiler (waarover later meer). De hypotheekadviseur vond dat toentertijd maar vreemd, dat geld konden we toch ook voor een nieuwe keuken of badkamer gebruiken. Sindsdien ben ik niet meer bij een hypotheekadviseur geweest, maar ik hoop dat zij hun rol inmiddels beter weten te pakken bij het energiezuiniger maken van bestaande woningen. In ieder geval zijn er inmiddels meerdere banken die hypotheekproducten op de markt brengen die rentevoordeel bieden als de woning energiezuiniger wordt gemaakt.

Energieverbruik woning en meterstanden bijhouden

Na aanschaf schatte het energiebedrijf ons energieverbruik in op 1.800 m3 aardgas en 6.800 kWh elektriciteit, wat een voorschotrekening van ruim 200 euro per maand opleverde. Reden om vanaf het begin iedere maand de energiestanden bij te houden met een zelf in elkaar geknutselde spreadsheet. Voor wie zelf niet van rekenen houdt zijn er ook voldoende websites en andere middelen om je energieverbruik bij te houden. In 2012 heb ik me zelf echt verdiept in de verschillende mogelijkheden om je energieverbruik bij te houden. Inmiddels heeft MilieuCentraal een website waar nog veel meer verschillende energieverbruiksmanagers worden vergeleken. Zelf gebruik ik naast mijn eigen rekensheet nog een website, omdat die net wat gebruiksvriendelijke is voor het invoeren van de meterstanden. Door het energieverbruik maandelijks vast te leggen kun je makkelijker patronen herkennen. Door de standen voor en na een vakantie op te schrijven heb ik verschillende sluipverbruikers weten op te sporen.

De vreugde was groot toen we in het eerste jaar dat we er woonden met nieuwe HR ketel, zonneboiler en een trits kleinere maatregelen op slechts 680 m3 aardgas en 2.900 kWh elektriciteitsverbruik uitkwamen. Waarmee ons voorschot terug ging naar 120 Euro.

CV-ketel vervangen

Het gasloos maken van de woning speelde bij onze keuze voor een hr-ketel nog geen rol, energie en geld besparen wel. Toen we de eerste maanden aan het klussen waren in ons nieuwe huis viel ons al snel op dat er geen radiator zat op zolder, maar dat het daar wel warmer was dan in de huiskamer. De warmtebron die de zolder op temperatuur hield bleek de cv-ketel. Nadat we de oude vr-ketel vervangen hadden door een nieuwe hr-ketel steeg de temperatuur in de woonkamer en daalde deze op zolder. De oude ketel verwarmde dus het verkeerde deel van het huis. De zolder werd uiteindelijk zo koud dat we een radiator met klokthermostaat hebben geplaatst om de zolder als werkkamer te kunnen gebruiken. Ook de andere radiatoren hebben we voorzien van klokthermostaten, zodat we met wat kunst en vliegwerk de badkamer warm konden maken. Kwestie van de klokthermostaten van de radiatoren in de woonkamer op 2 graden lager zetten, de badkamerthermostaat op 20 graden en tegelijkertijd de klokthermostaat van de cv in de woonkamer een graad warmer dan de gebruikelijke temperatuur. Gevolg: cv slaat aan, maar de radiatoren in de woonkamer zijn dichtgedraaid dus de enige plaats waar het warme water heen kan is de badkamer waar de radiator wel opengedraaid is door de klokthermostaat.

Een andere eenvoudige maatregel die we hebben doorgevoerd is het installeren van thermostaatkranen bij de douche en het bad, en een waterbesparende douchekop. Effect: meer comfort en een klein beetje energiebesparing. Het zijn bovendien maatregelen die ik zelf met mijn twee linkerhanden kon uitvoeren.

De verwarmingsbuizen op zolder hebben we geïsoleerd, weinig geld en wel een beetje besparing. Enkel de aanvoerleidingen, want bij een HR-ketel wil je de retourleiding zo koud mogelijk hebben. Of in ieder geval onder de 60 graden Celsius. Achter de radiatoren hebben we reflecterende folie geplakt, zodat de muren minder worden opgewarmd en de kamers meer.

Een andere maatregel die relatief eenvoudig uit te voeren is is het zuinig afstellen van de cv. Aan de ene kant kan dat door de temperatuur van het verwarmingscircuit in de cv te verlagen. Bij ons bleek deze op een vooroorlogse 90 graden Celsius ingesteld te staan. Dat kan waarschijnlijk makkelijk terug naar 60 of 70 graden, zonder comfortverlies. Mogelijk zelfs lager. Door dit aan het begin of eind van het stookseizoen bij te stellen kun je dat zelf ontdekken.

Alleen de temperatuur verlagen levert niet heel veel op, je zal ook de balans in je cv-systeem goed moeten (laten) inregelen, zodat alle radiatoren voldoende warm water krijgen. Dit wordt ook wel waterzijdig inregelen genoemd. Hierbij worden alle radiatoren zo ingesteld, dat ze ongeveer even snel warm worden. Door dit te doen wordt de warmte beter verdeeld waardoor de ketel niet onnodig lang hoeft te stoken. Ook koelt het water beter af in de radiatoren, waardoor het kouder terugkomt in de hr-ketel. Om dit te bereiken kun je speciale ventielen gebruiken (constante flow ventielen en constante druk gelijkstroompompen). De lagere retourtemperatuur is nog een extra voordeel waardoor de hr-ketel een stuk zuiniger gaat werken. Voor de doe-het-zelvers: hier vind je meer informatie over het energiezuinig afstellen van je cv-ketel. Een goede installateur kan je cv-systeem waterzijdig inregelen, kosten zo’n 300 Euro, besparing 15% op je gasverbruik. Als de installateur het niet kan kun je hem of haar nog tot het volgende stookseizoen geven voor een bijscholingscursus. Als de installateur in het najaar nog niet snapt wat je bedoelt met waterzijdig inregelen zoek je een installateur die dat wel weet.

Kleine maatregelen

In de keuken kwam een enorm koude tocht onder de keukenkastjes vandaan. Na een paar offertes voor het vervangen van de gevelplaat kozen we een simpele en goedkope oplossing: naar de bouwmarkt voor piepschuim. Het piepschuim hebben we achter de plint onder de keukenkastjes gestopt om de kou uit de keuken te houden.

De meeste lampen hebben we vervangen door ledlampen, op een paar halogeenlampen na. Toen we daarmee begonnen kostte een ledlamp nog 15 tot 25 euro. Inmiddels zijn de prijzen van led-lampen fors lager geworden, waarmee led-lampen een nobrainer zijn geworden.

Een andere kleine maatregel met veel comfort is de kierenjacht geweest. Hoewel we zeker niet alles hebben weten op te lossen, want kieren bij kantelramen zijn lastig op te lossen. Ik hou me aanbevolen voor tips. Wel hebben we tochtstrips geplakt bij de voordeur en de balkondeur van de slaapkamer. Minder kou in de winter, minder warmte in de zomer en minder muggen in huis… Kortom: weinig kosten, veel comfort en een klein beetje energiebesparen. Om de warmte in de huiskamer te houden hebben we een dranger geïnstalleerd en een borstel aan de onderkant van de huiskamerdeur. Niet fraai zo’n borstel, wel comfortabel.

Om koude voeten in de winter te voorkomen hebben we in de zithoek een vloerkleed gelegd. Een paar warme dekens om ’s avonds onder te kruipen voorkomt dat het huis gestookt moet worden tot de temperatuur die de grootste koukleum in huis het comfortabel vind. Met kinderen doen de dekens ze dubbel dienst, want die bouwen er bijna dagelijks hutten mee in de huiskamer.

Koken doen we op een keramische kookplaat, die al in de keuken zat toen we het huis kochten. In de zomermaanden koken we sinds vorig jaar in de weekenden soms ook met behulp van de zon. Een zonnekookapparaat vergt wat meer tijd, maar het is wel lollig om te doen. En niet onbelangrijk, de kinderen vinden het leuk om te helpen met koken met onze solar cooker.

Energiebesparend vervangen

Apparaten die de afgelopen jaren kapot zijn gegaan, zoals de wasmachine, de wasdroger, de waterkoker en de vaatwasmachine, hebben we iedere keer vervangen door energiezuinige varianten. Ook de mechanische ventilatie hebben we vervangen door een nieuwe variant op gelijkstroom. Geen balansventilatie of ventilatiewarmtepomp om de warmte terug te winnen, want dat vonden we op dat moment nog te duur. Of deze vervangingen veel uitmaken in ons elektriciteitsverbruik weet ik niet, daarvoor hou ik het energieverbruik onvoldoende bij.

Toen de zolderramen toe waren aan vervanging hebben we het dubbelglas daar vervangen door HR++. Bij het verbouwen van de badkamer hebben we het bestaande kozijn en de ruit vervangen door een HR++ versie. De badkamer is ook de eerste plaats geweest waar we zijn gaan testen met infraroodverwarming als vervanging voor de radiator.

Gedragsverandering

Ook door gedrag te veranderen kan je energie besparen. Zelf verwarmen we enkel de huiskamer en we houden de hal vorstvrij. De badkamer verwarmen we enkel ’s ochtends en ’s avonds een uurtje: bij het opstaan en het naar bed gaan van de kinderen. De slaapkamers verwarmen we niet. In de winter daalt de temperatuur daar soms tot een graad of 10, wijzelf en de kinderen zijn daar aan gewend. Of het veel scheelt in de energierekening weet ik niet, maar een koude slaapkamer vind ik comfortabeler dan een warme.

Vervolg

Volgende keer meer over grotere maatregelen, zoals isoleren, de aanschaf van een zonneboiler, zonnepanelen installeren, of de overstap op een andere verwarmingsbron.

Heb je zelf ervaring met kleine maatregelen voor energiebesparing? Laat het weten in de commentaren, en bedenk daarbij dat niet iedereen met thermo-ondergoed en een muts op in een berenvelletje voor een knappend haardvuurtje wil liggen.

Reacties (7)

#1 Arduenn

Ik doe tegenwoordig altijd ananas in mijn zuurkool in plaats van spekjes, qua energiebesparing.

https://i.imgur.com/fxnIYMK.jpg

Zuurkool Hawaii, a.h.w.

Oja, die oven was wel elektrisch, het gasfornuis nog niet. Dan blijft de vraag open of het verwerken en inblikken van ananas energiebesparender is dan de productie van een handjevol buikspek. Misschien zijn er experts in de zaal?

  • Volgende discussie
#2 kneistonie

> De lagere retourtemperatuur is nog een extra voordeel waardoor de hr-ketel een stuk zuiniger gaat werken

> De verwarmingsbuizen op zolder hebben we geïsoleerd, weinig geld en wel een beetje besparing. Enkel de aanvoerleidingen, want bij een HR-ketel wil je de retourleiding zo koud mogelijk hebben.

De theorie is…
De verspilling…
De besparing is…

#twijfel
#leek

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 gronk

@2: ik heb dat soort logica altijd een beetje apart gevonden. Je CV mag dan zogezegd ‘efficienter’ stoken, maar je moet daarvoor wel eerst warmte lozen, en het opstoken van iets van 35 ipv 40 graden kost ook gewoon energie. Mag je ketel wel efficienter zijn, het kost je wel energie.

(je kunt natuurlijk stellen dat je verwarmingsbuizen als el-cheapo-radiatoren
fungeren, maar als die in een koofje zitten, ga je dat koofje tot 40-50 graden opstoken, waar je verder niks aan hebt.)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 kneistonie

@3: precies. Doorrekenen is gewenst met inachtneming van de uit te splitsen delta met

– stijgende wintertemperaturen
– enorme isolatieeffecten

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 Krispijn Beek

@2 de theorie en de praktijk van een hr-ketel zijn:

Bij een cv-systeem zie je altijd twee leidingen: door de ene pompt de cv-ketel het warme water naar de radiatoren. Nadat dit water door de radiatoren is gestroomd, gaat het door de andere leiding (de ‘retour’) terug naar de ketel. De temperatuur van dat afgekoelde water is van groot belang voor de zuinigheid van de hr-ketel. Maar hoe werkt dat dan?

Als gas wordt verbrand, ontstaat er waterdamp en koolstofdioxide (CO2). In de waterdamp, die als witte rook door je schoorsteen verdwijnt, zit warmte. Hr-ketels kunnen warmte uit de waterdamp halen door die te condenseren.

Bij condensatie koelt een gas af en wordt het vloeibaar. Denk maar aan de waterdamp die je zelf uitblaast buiten in de winter. Je ziet dan ook waterdamp. Als je tegen een koud raam blaast, ontstaan er waterdruppels (condens). Bij het verwarmen van een koude pan op het gasfornuis ontstaat ook condens: de waterdamp van de gasvlam condenseert tegen de koude pan. Daardoor zie je in het begin waterdruppels aan de buitenkant van de nog koude pan ontstaan. Als de pan verder opwarmt, verdwijnt de condens.

In de hr-ketel verwarmt de gasvlam de leidingen, vanwaar de warmte naar je radiatoren wordt gebracht. Is het water dat door deze leiding stroomt koud genoeg, dan condenseert de warme waterdamp zich tegen deze leidingen. De waterdamp wordt dus gebruikt om warmte uit te halen, zodat minder energie verloren gaat door de schoorsteen.

Helaas gebeurt dit proces van condenseren niet continu. Dat komt omdat het dauwpunt ongeveer 57°C is van de waterdamp die ontstaat bij de verbranding van aardgas. Bij een hogere temperatuur kan de waterdamp dus niet meer condenseren en verdwijnt het ongebruikt door je schoorsteen. Hoe lager de temperatuur, hoe meer condensatie er plaatsvindt en hoe meer energie er gehaald kan worden uit de verbranding van aardgas. De ketel kan tot 11% energie winnen uit de condensatie en dat bespaart dus veel!

Bron: https://www.zelfenergiebesparen.nl/gas-besparen/cv-ketel-zuinig-afstellen/

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 gronk

@5: Ik snap wel wat ze proberen te beweren, maar het klinkt als ‘als je snelwegkilometers maakt rijdt je zuiniger dan in de stad’. Kan zijn, maar je maakt dan wel meer kilometers ;-).

wbt cv-tuning: op een soortgelijke website staat dat een CV het efficientste werkt als-ie minder hoeft te stoken. Het zou in de herfst/lente dan ook aan te daden zijn om de max cv-temperatuur terug te zetten tot 40/50 graden ofzo, en in de winter naar 60 graden. Ik merkte zelf ook dat als je in die tijd je verwarming aan zet, dat je dan al snel ‘overschiet’ en het te warm wordt in huis.

Feitelijk moet je dan een ingewikkeldere thermostaat hebben, die je CV ‘dieper’ programmeert dan alleen aan/uit/modulerend, en die ook rekening houdt met de dag van het jaar en hoeveel wamte/kou de omgeving heeft opgeslagen (ik merk dat ik in maart eerder/vaker moet stoken omdat de kruipruimte onder het huis verder is afgekoeld, en daardoor een hoop warmte opzuigt.)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Frank789

@6: [ om de max cv-temperatuur terug te zetten tot 40/50 graden ofzo, ]
Niet elke ketel kan goed omgaan met lage temperaturen.
Als je dan 50 graden wegstuurt en 45 graden terugkrijgt zegt de ketel “de temperatuurval is mij te klein, ik blijf pompen maar draai de gaskraan dicht en wacht wel tot het water verder is afgekoeld.

Uiteraard moeten ook je radiatoren groter zijn voor meer warmteafgifte bij lagere aanvoertemperatuur. Maar de meest simpele slimme thermostaat moet al rekening kunnen houden met “overshoot” zonder voelers voor buitentemperatuur e.d.

Overigens zal menig thermostaat bij de eerste opwarming een klein beetje warmer stoken om te compenseren voor het gebrek aan warmtestraling van de nog niet opgewarmde muren en vloeren en meubels.

  • Vorige discussie