OPINIE - De kranten staan bol van nieuws over het klimaat. Het IPCC-rapport dat op 27 september uitkomt houdt de gemoederen nu al flink bezig. Ondertussen wordt dit weekend in New York al stevig vergaderd over klimaatverandering. Maar deze keer onopgemerkt door de pers, schrijven Marije Cornelissen, Europarlementariër namens GroenLinks, en Marie Christine van de Gronde, voorzitter Feministisch Netwerk GroenLinks.
Leiders uit de hele wereld komen bijeen voor de eerste conferentie van het International Women’s Earth and Climate Initiative (IWECI). Honderden politici, beleidsmakers, wetenschappers, stamhoofden, activisten, spiritueel leiders, zakenlieden en economen spannen zich in om de genderaspecten van klimaatverandering op de agenda te zetten en om plannen te maken voor de toekomst. Al deze leiders zijn vrouwen.
Veruit de meeste publieke aandacht gaat uit naar de jaarlijkse klimaattoppen, welke zijn gericht op de vraag hoe klimaatverandering en de effecten ervan kunnen worden tegengegaan. In de vakliteratuur heet dit mitigation.
Helaas leveren deze jaarlijkse toppen te weinig op om echt verschil te maken. Bovendien blijft op deze conferenties de vraag buiten beschouwing hoe mensen zich kunnen aanpassen aan de inmiddels onvermijdelijke klimaatveranderingen. Met andere woorden, er is onvoldoende aandacht voor adaptation.
Met name in de armere delen van de wereld zijn de gevolgen van een veranderend klimaat namelijk allang voelbaar. Dit geldt in het bijzonder voor de mensen die land bewerken dat steeds droger of juist steeds natter wordt, voor de mensen die dagelijks water moeten halen dat steeds moeilijker te vinden is en voor de mensen die hun gezinnen moeten zien te voeden met voedsel dat steeds schaarser wordt. Die mensen zijn voornamelijk vrouwen.
In Estelí, een noordelijke regio van Nicaragua, is klimaatverandering bijvoorbeeld al duidelijk merkbaar.(*) Er valt veel meer regen dan voorheen, maar deze regenval wordt afgewisseld door plotse periodes van hevige droogte. Modderlawines verwoesten dorpen en de stijging in temperatuur dunt de bossen uit. Het wordt steeds moeilijker om koffie, mais en bonen te verbouwen. Oogsten mislukken, waardoor landbouwbedrijven in de problemen komen en de voedselproductie daalt. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de prijs van pakken koffie en blikjes bonen in de Nederlandse supermarkten, maar ook voor de voedselzekerheid van de vele gezinnen in Estelí zelf.
Vrouwen zijn in Estelí betrokken bij alle stadia van de landbouwproductie. Soms in samenwerking met een man, vaak ook alleen. Doordat de positie van vrouwen slecht is, zijn bedrijven geleid door vrouwen kwetsbaarder voor klimaatverandering. Vrouwen kunnen in Nicaragua moeilijk krediet krijgen voor investeringen om de gewijzigde omstandigheden het hoofd te bieden. De kennis die nodig is om het veranderende land succesvol te blijven bewerken, is vooral voor vrouwen moeilijk te bemachtigen omdat scholing zich traditioneel op mannen richt.
Naast hun aandeel in de grootschalige voedselproductie, zijn de boerinnen in Estelí ook verantwoordelijk voor de kleinschaliger productie van allerhande groenten en fruit voor de eigen (gezins)consumptie. Dit wordt beschouwd als typisch vrouwenwerk: de tuin hoort bij het huis en mannen bemoeien zich niet met het huishouden. Met hun enorme moestuinen zorgen vrouwen voor een voedselzekerheid die niet is te bereiken met de opbrengsten van grootschalige landbouw alleen.
Dat vrouwen te weinig zeggenschap en kennis hebben om het land succesvol te blijven bewerken is daarom niet alleen een probleem voor vrouwen zelf, maar ook voor hun families, alle overige voedselconsumenten en het productieproces als geheel.
De strijd van vrouwen in Estelí is vergelijkbaar met die van vrouwen in veel andere delen van de wereld. Wereldwijd verzorgen vrouwen tussen de vijftig en tachtig procent van de totale voedselproductie.
De vrouwelijke leiders die dit weekend in New York bij elkaar komen, maken daarom drie punten. Allereerst moeten vrouwen een stem krijgen in de strijd tegen de verdere opwarming van de aarde, in het mitigation-debat. Het feit dat klimaattoppen bijna uitsluitend door mannen worden bevolkt, sluit de helft van de wereldbevolking uit. En dan juist die helft die de hardste klappen van de klimaatverandering krijgt.
Ten tweede eisen ze dat aanpassing aan de opwarming van de aarde (adaptation) hoger op de agenda komt. Adaptation wordt tot nog toe niet interessant gevonden door de mannen op klimaattoppen, die met name bezig zijn met grote integrale oplossingen voor grote globale problemen, gebaseerd op wetenschappelijke berekeningen. Adaptation daarentegen, is een kwestie van lokaal maatwerk: voor elke uitdaging in iedere regio een eigen, specifieke aanpak.
Ten derde wijzen de vrouwelijke leiders op het belang van emancipatie van vrouwen. Vrouwen en mannen zijn allebei onderdeel van het productieproces en zolang mannen en vrouwen verschillende sociale, economische en juridische posities hebben in landen over de hele wereld, zal bij landbouwontwikkeling rekening moeten worden gehouden met de achterstanden die uit dergelijke verschillen voortkomen.
De machthebbers van deze wereld zouden er goed aan doen naar de vrouwen van het IWECI te luisteren. De les die we moeten trekken uit voorbeelden als dat van de Nicaraguaanse regio Estelí is dat als we de voedselproductie van deze aarde veilig willen stellen, we er niet aan kunnen ontkomen de stem van vrouwen serieus te nemen – en daarnaast hun positie en onafhankelijkheid te verbeteren.
(*) Meike Werner, ‘Klimawandel und Powerfrauen in Nicaragua – wie ökologische Landwirtschaft und Empowerment zur Anpassung beitragen können,’ in: Women and climate change (publicatie n.a.v. een essaywedstrijd door de Heinrich Böll Stiftung), GEF en EFA, 2011, p. 14 – 20.
Reacties (8)
@”.. dagelijks water moeten halen dat steeds moeilijker te vinden is … voedsel dat steeds schaarser wordt.”
@”Modderlawines verwoesten dorpen en de stijging in temperatuur dunt de bossen uit”
Minder bos bij hogere temperatuur??
Heel gemakkelijk worden alle problemen aan klimaatverandering toegeschreven. Is ander/intensiever landgebruik, meer water gebruik e.d. niet veel belangrijker?
Vervelend dat er nu grafiekjes uitkomen waar de opwarming lijkt te stoppen.
Nog vervelender zou zijn als die opwarming, die er misschien is niets met CO2 te maken zou hebben.
” In Estelí, een noordelijke regio van Nicaragua, is klimaatverandering bijvoorbeeld al duidelijk merkbaar.(*) Er valt veel meer regen dan voorheen, maar deze regenval wordt afgewisseld door plotse periodes van hevige droogte. ”
De kleine ijstijden worden inderdaad gekarakteriseerd door zeer snelle klimaatveranderingen, binnen een paar honderd jaar.
Voorlopig is de landbouwproduktie alleen maar gestegen in gebieden waar het warmer is geworden. Een langer groeiseizoen betekent een hogere opbrengst. De hogere opbrengst compenseert zelfs de verliezen door droogte en overstromingen (als die al zijn toegenomen door ‘klimaatverandering’).
Lees verder bij Stuart Staniford.
@2: “Nog vervelender zou zijn als die opwarming, die er misschien is niets met CO2 te maken zou hebben.”
Om meneer Storm nog maar eens te quoten: “Dat hebben ze in een laboratorium onderzocht.” http://www.meteor.iastate.edu/gccourse/forcing/spectrum.html
Het klimaat op Aarde was altijd onderhevig aan schommelingen op lang en kort termijn, menselijk adaptatie daaraan onvermijdelijk.* Welk type van aanpassing is nu mondiaal gewenst?
Om dit te bepalen moeten wij inzien dat in onze tijd localere en zelfs regionalere milieu-katastrofen door de mens worden veroorzaakt. En daar zou dan wel eens een strikt humaan veroorzaakte klimatologische ramp onder kunnen vallen, maar die toch slechts als gevolg en symptoom van één grote Hoofdzaak: de wereldoverbevolking. Bos, dier, plant gaan er in adembenemend tempo aan, ijlings voor een overstelpende mensheid baan makend. Hoe meer zielen hoe meer vreugde lijkt lust en leuze van veel (Hollandse) mensen te zijn.
De Ideologie van de opwarming van de aarde door menselijk toedoen, lijkt ontworpen om de echter Dader van de moderne milieu problematiek aan het zicht te ontrekken. In die zin kan en moet je van een Klimaat Zwendel spreken.
* Neem de uitbarsting van de Krakatau einde 19e eeuw? Zij heeft het wereldklimaat jarenlang verpest, veel mensen vooral in de buurt gingen dood en wie het overleefden moesten zich aanpassen. Maar was het ecologisch een ramp? Deed de natuur niet wat zij moest doen (e.g. aards onderhoud) en / of omdat zij dat wilde, om het zomaar te schrijven?
Een Krakatau explosie in deze tijd zou ceteris paribus een onnoemelijk groter aantal slachtoffers vergen.
Dus..
@5: Met de verwijzing naar de overbevolking wordt vaak gepoogd om de milieubelastende overkonsumptie van een klein deel van de wereldbevolking aan de aandacht te ontrekken.
@6:
Ik ben geneigd je stelling om te keren. Het argument van (verwerpelijke) overkonsumptie – waarvan ik de feitelijkheid dat die er is hier niet betwist – wordt vaak gebruikt als escapisme van natalisten en phallisten om niets aan overbevolking te doen.
Verder zou succesvol tegengaan van overkonsumptie – met effectieve re-distributie van wat zo wordt bespaard – de fatale gevolgen van de mondiale bevolkingsgroei alleen maar kunnen uitstellen. Hoogstens, misschien, op zeer kort termijn. Daarna met alles veel erger* toch nog de zondvloed.
Amen.
*Zie mijn Krakatau argument, c 5, laatste regels.
Hpax, leuk verzonnen en beredeneerd. Gelooft u uzelf nu ook? Ikzelf ben zeer benieuwd naar uw eindoplossing om levensruimte te creeëren.