COLUMN - Het is 671 v. Chr. Een lange stoet Assyriërs trekt over de duinen van de Sinaïwoestijn. De brandende zon staat bovenaan de hemel. Het woestijnzand reikt zover het oog kan zien. Onder het woestijnzand liggen giftige slangen verscholen die elk moment kunnen toeslaan. De muizen en sprinkhanen die ‘s nachts de voedselvoorraad aanvreten zijn met geen geweld tegen te houden. De Assyriërs zijn aan de goden overgeleverd. Enkel het vooruitzicht weldra de paradijselijke Nijldelta te zullen bereiken en Egyptische schatkamers te zullen plunderen houdt hen op de been.
Waterzakken en dromedarissen
Gelukkig heeft Esarhaddon zijn veldtocht naar Egypte goed voorbereid. Dat was ook wel nodig. Een eerdere poging om Egypte via de Sinaï binnen te vallen, drie jaar eerder, was namelijk uitgelopen op een drama. Een groot aantal soldaten liet toen het leven door uitputting, uitdroging en slangenbeten. Tot overmaat van ramp werd het leger ook nog getroffen door een plaag. Ditmaal heeft Esarhaddon echter met hulp van zijn Arabische gidsen zijn route door de woestijn goed uitgestippeld. Zo weet hij precies waar hij waterputten moet slaan. Hij heeft lederen waterzakken meegenomen om het drinkwater in op te slaan en van de Arabieren uit de omgeving heeft hij dromedarissen geleend om zijn vracht te dragen. Als hij dit zou overleven en met het merendeel van zijn enorme leger de Nijldelta zou bereiken, zou de overwinning binnen handbereik zijn.
Taharqa
Esarhaddon is op weg naar Memfis, waar de Koesjitische farao Taharqa zetelt. Taharqa is Esarhaddon welbekend. Dertig jaar eerder (701 v. Chr.) had Taharqa het – toen nog als kroonprins – opgenomen tegen diens vader Sanherib. Sinds hij in 690 v. Chr. de troon van Egypte had geërfd, had hij zich onvermoeibaar ingezet om de Egyptische greep op het Fenicische handelsnetwerk te versterken. Zo steunde hij Fenicische vorsten die tegen de Assyrische belangen in handelden, zoals Abdi-Milkuti van Sidon en Ba’al van Tyrus. Onder het gezag Taharqa van strekte het handelsnetwerk van Egypte zich uit van de Middellandse Zee tot aan de Rode Zee en langs de Nijl tot voorbij het Zesde Cataract. Egypte zelf was rijk aan goud en ivoor. Bovendien was het de graanschuur van het Nabije Oosten. Voldoende redenen voor Esarhaddon om Egypte te veroveren.
Egypte veroverd
De Zinçirli Stele, waarop Esarhaddon’s veldtocht naar Egypte beschreven staat.
Pergamon Museum, Berlijn.
Foto: Miguel Hermoso Cuesta, 19 april 2014.
Esarhaddon wist inderdaad met het merendeel van zijn leger Migdol te bereiken. Bij deze vestingstad aan de rand van de Nijldelta had zijn uitgeputte leger drie jaar eerder nog een grote nederlaag had geleden. Nu had hij Migdol echter bereikt met een numerieke overmacht. De stad viel al na een korte belegering en Assyriërs en vervolgden hun weg naar Memfis. De steden die zij onderweg tegenkwamen boden weinig weerstand. Blijkbaar had de Egyptische bevolking zich al neergelegd bij de komst van de zoveelste buitenlandse troepenmacht. In vijftien dagen wisten de Assyriërs Memfis te bereiken.
Over hoe de inname van Memfis precies is verlopen bestaat weinig duidelijkheid. Esarhaddon zelf beweert in zijn Zinçirli Inscriptie de stad in een halve dag te hebben ingenomen, wat overdreven lijkt. In dezelfde Zinçirli Inscriptie beweert Esarhaddon bovendien de stad te hebben platgebrand, maar in de Nahr al-Kalb Inscriptie beweert hij in Memfis onder gejuich te zijn onthaald. Vrij zeker is dat Esarhaddon de schatten uit het koninklijk paleis heeft geplunderd en daarbij ook de vrouwen en kinderen van Taharqa heeft buitgemaakt. Taharqa zelf wist te ontkomen. Hij keerde terug naar zijn thuisland Koesj. Esarhaddon beweert hem dodelijk te hebben verwond met vijf pijlen, maar dit lijkt overdreven. Taharqa stierf pas zeven jaar later, in 664 v. Chr.
Onbetrouwbare onderkoningen
Na de inname van Egypte onthief Esarhaddon de Koesjitische onderkoningen die namens Taharqa de steden in de Nijldelta hadden bestuurd uit hun functie. In hun plaats stelde hij inheemse onderkoningen aan. Elke onderkoning mocht over zijn eigen stad regeren als ware het zijn eigen koninkrijk, op voorwaarde dat ze de Assyrische koning een jaarlijks tribuut zouden brengen. Hier kwam uiteraard niets van terecht. Zodra Esarhaddon vertrokken was trokken de Egyptische onderkoningen zich niets meer van hem aan. Ze brachten geen tribuut en ze streden onderling om de macht over de Nijldelta. Blijkbaar waanden ze zich veilig en verwachtten ze niet dat Esarhaddon opnieuw aan die helse tocht door de Sinaïwoestijn zou beginnen. Ze hadden zich vergist.
De dood van Esarhaddon
Nadat geruchten over het gedrag van de Egyptische onderkoningen het hof te Nineveh hadden bereikt, besloot Esarhaddon in 669 v. Chr. opnieuw een grootschalige veldtocht op touw te zetten. Hij voelde zich dan wel ziek, maar als hij nu zijn macht niet zou laten gelden zou hij alle geloofwaardigheid verliezen. Esarhaddon begon ongetwijfeld vol goede moed aan zijn veldtocht, maar onderweg werd hij steeds zieker. Hij stierf in Harran. Hij zal niet veel ouder dan 40 zijn geweest. Zijn twee zonen Ashurbanipal en Shamash-shum-ukin waren nog minderjarig toen hij stierf, maar dankzij zijn moeder Naqi’a, die hem overleefde, verliep de troonsopvolging voorspoedig. Ashurbanipal erfde de troon van Assyrië en Shamash-shum-ukin erfde de troon van Babylonië. Eind goed al goed. Of toch niet? In het laatste deel van deze serie vertel ik meer over de nasleep van Esarhaddon’s regering.
Reacties (9)
Bekende elementen zijn: het hebben van gijzelaars (maar van weinig nut als je de vazallen van de voortvluchtige farao vervangt), het aanstellen van bewindvoerders die dankbaar moeten zijn en dat elk jaar mogen bewijzen via tributen.
Een beetje what-if analyse zou Esarhaddon hebben gewezen op het grote nut van een kleine bezettingsmacht, in de buurt van de priesters bijvoorbeeld.
Teveel vertrouwd op dure eden die achteraf o zo goedkoop bleken te zijn.
God zij Dank, het laatste deel..
Ben benieuwd naar het konijn uit de hoed.
@2: ik ook & huiswerk voor iedereen : de uittocht uit Egypte nog eens lezen
@1: Als we hier iets van kunnen leren is het wel dat historische actoren niet altijd de meest verstandige of voor de hand liggende keuzes maakten.
Wat betreft de bezettingsmacht denk ik dat Esarhaddon wel enkele troepen moet hebben achtergelaten. Dat is met de beschikbare bronnen niet te bewijzen, maar het lijkt me het minste wat je kan doen om zo’n grote verovering te consolideren. Maar goed, Egypte was te groot en te ver weg.
@4: Esarhaddon (en welke overwinnende koning destijds niet?) heeft gedacht (geweten) dat zijn succesvolle veldtocht de steun van de goden had. De aarde en de kosmos waren met hem. Het was voor hem alleen maar logisch om de wet te verzetten en de nieuwe orde te bezegelen met alle eedafleggingen en godsrituelen die hij kende.
@5: Dat is zeker waar, alleen vertrouwde geen enkele koning op de goden alleen. Anders was Esarhaddon wel alleen naar Egypte gegaan. De Assyriërs hadden de gewoonte hun vijanden te bespotten vanwege hun blinde vertrouwen in hun ‘paarden en strijdwagens’ waar zijzelf op de goden vertrouwden, maar de Assyriërs hadden zelf nog de meeste paarden en strijdwagens.
@6: Esarhaddon kreeg het lid op de neus bij de eerste poging. Je beschrijft zijn tweede poging als een veel beter georganiseerde invasie. En toen steunden de goden hem inderdaad wel.
Laten we zeggen dat de kunst om een imperium op te bouwen en in stand te houden toen nog niet volledig was uit ontwikkeld. Men had nog het een en ander te leren. Overigens hadden ook de Perzen veel moeite om Egypte nadat het veroverd was te behouden. Het kwam iedere keer weer in opstand.
@8: Precies! En dat is nu precies waarom ik de studie van de wereldrijken van het Nabije Oosten zo interessant/relevant vindt.