Zainab Salbi was elf jaar oud toen haar vader in dienst trad als privépiloot van ex-dictator Saddam Hoessein. Van dichtbij maakte ze oorlog, intimidatie en angst ? vooral de angst van haar ouders ? mee. Tien jaar geleden richtte ze een organisatie op voor vrouwen die emotioneel en lichamelijk gewond zijn door oorlog, maar de buitengewone wilskracht hebben door te gaan. Over deze vrouwen schreef ze een boek.
De 37-jarige Zainab is geen roepende in de woestijn. Haar organisatie Women for Women International ontving in november de Conrad Hilton Humanitarian Prize, ’s werelds hoogste onderscheiding voor humanitair werk. ,,Ik begon met een handvol vrouwen naar wier verhalen ik luisterde, intussen volgen ruim 73.000 vrouwen een cursus die hen kracht en zelfstandigheid geeft.”
Het boek ‘The Other Side of War’ werpt een licht op de bewogen levens van moeders en dochters op de Balkan, in Afrika en het Midden-Oosten. ,,Een vrouw die een oorlog meemaakt, is niet alleen dat droeve, grauwe plaatje dat je op televisie ziet. Ze is het cement dat de familie bij elkaar houdt en hele gemeenschappen opbouwt. Altijd horen we over de frontlinie in oorlogsverhalen, waarom niet over de vrouw die ondanks alles dóórploetert?”
Zainab vertelt over Beatrice, die ze ontmoette in een lemen hut die Beatrice bouwde met hulp van andere vrouwen die de genocide in Rwanda overleefden. ,,Dagelijks herinnert ze zich de mannen met machetes die links en rechts om zich heen staken en de lichamen van mensen in stukken hakten. Ze zei: ‘Ik werd uren later wakker en besefte dat ik leefde. Bovenop mij lagen de lichamen van mijn zeven kinderen.’ Ze sloeg op de vlucht maar werd gevangen, verkracht, met een machete in de nek gestoken en opnieuw voor dood gelaten.”
Beatrice baarde het kind van haar verkrachter en adopteerde vijf kinderen die wees waren geworden bij deze volkerenmoord. En ze hielp de gemeenschap opbouwen. ,,Wie meet haar economische bijdrage? Wie geeft deze vrouw een medaille?” In Zainabs boek wordt duidelijk dat het verhaal van Beatrice geen uitzondering is. ,,Elk land in oorlog kent in grote lijnen dezelfde verhalen. Het vrouwenlichaam wordt behandeld als deel van het slagveld.”
Zainab draagt zelf de littekens van oorlog; sinds de invasie van Irak in 2003 zijn tenminste twintig mensen die ze kent omgekomen. Als kind stond ze oog in oog met kwaad, sinds haar ouders kennismaakten met Saddam Hoessein. Zainabs familie leefde verplicht aan het hof. Als tiener maakte ze paleisfeesten mee en leerde ze de ex-dictator goed kennen. Over die tijd schreef ze de autobiografie ‘De Gouden Kooi’. ,,Velen denken dat ik in een bevoorrechte positie verkeerde door zo dichtbij Saddam te staan. Alsof me dan niks kon overkomen. Maar ik stond dichtbij de duivel. Saddam was als een giftig gas dat we allemaal inademden.”
Uithuwelijking leek voor Zainab de ontsnapping. Ze werd echter mishandeld door de eerste man die ze in Amerika trouwde. ,,Ik ben lang boos geweest op mijn moeder, die altijd had gezegd dat ik alleen moest trouwen uit liefde. Ze legde niet uit waarom ze me tot een huwelijk dwong. Later, op haar sterfbed, vertelde ze pas dat ze me uit Irak ? zo ver mogelijk van Saddam ? wilde hebben. Ik ben dankbaar dat we konden praten. Haar sterfbed was het moment waarop mijn ongeluk leidde naar mijn geluk.”
Volgens Zainab zijn het altijd vrouwen geweest, die haar moed hebben bijgebracht. ,,Vrouwen met wie ik nu werk hebben veel, veel meer lef dan ik. Het ergst wat je kan gebeuren, weet ik uit eigen ervaring, is een oorlog doorstaan terwijl je denkt dat de wereld je vergeten is. Door te luisteren, doorbreek ik dat gevoel van veel vrouwen. Vaak ben ik de eerste die hun verhaal hoort.”
Zainab ziet het als haar voornaamste taak het stilzwijgen te doorbreken. ,,Denk aan de vrouwen in Bosnië en Herzegovina. Waren zij niet zo sterk geweest om te vertellen over de verkrachtingskampen, dan zou verkrachting nooit zijn erkend als oorlogsmisdaad voor het tribunaal in Den Haag. Van vrouwen zoals zij heb ik geleerd mijn mond te openen. Het was mijn taak eerst een autobiografie uit te brengen voordat ik begon met The Other Side of War. Hoe kon ik van andere vrouwen verlangen zo open over hun pijnlijke ervaringen te praten als ik dat zelf niet deed?”
The Other Side of War is geen lichte kost. Schrijfster Alice Walker omschreef het treffend: ,,Als je dit boek leest, kan het zijn dat je zult huilen. Vrees niet, daar zit geen schaamte in.” Zelf zegt Zainab: ,,Wat me telkens blijft verrassen, is de kracht, de rekbaarheid van de menselijke ziel. En ik hoop dat mijn boek dat overbrengt. Maar ik zal nooit stoppen met huilen. De dag waarop dat gebeurt, is de dag waarop ik mijn werk moet stoppen.”
Zie ook: london-calling
Reacties (3)
Wauw! Klinkt wel alsof ze het allemaal goed op een rijtje heeft.
De Gouden Kooi is reeds vertaald naar het Nederlands. Weet London-Calling of haar boek The other side of War in de toekomst ook in het Nederlands te krijgen is?
Een bijzonder sterke bijdrage aan ons weblog.
Fascinerend is natuurlijk vooral de vaststelling dat vrouwen-in-oorlogstijd in de media vaak worden weergegeven als zielige, hulpeloze wezens. Maar eens te meer toont Salbi aan dat zij hun eigen strijd vechten, met net zoveel kracht en doorzettingsvermogen als de jongens aan het front. Maar dan met minder wapens.
Het boek is nu al in Nederland te verkrijgen – onder meer via bol.com – maar alleen in het Engels. Ik heb gevraagd of er een Nederlandse vertaling komt, daar is nog geen uitsluitsel over. Uiteraard blijf ik daar hard voor lobbyen. Bedankt voor jullie reacties!