Basisinkomen: ‘Do They Owe Us a Living?’

ANALYSE - Er ontbreekt wel eens wat in de discussie over het basisinkomen. In elk geval twee van die dingen worden besproken in dit stuk van Jacobinmag-redacteur Peter Frase. Ten eerste de principiële rechtvaardigheid van een universeel basisinkomen. Zoals Frase het uitdrukt:

[the Universal Basic Income] directly addresses one of the most fundamental objectionable things about capitalism, namely the fact that it makes almost everyone dependent on performing wage labor in order to survive.

Het verhaal hierachter zou iedereen bekend moeten zijn: het huidige systeem, door de aarde in partjes van zogenaamde ‘eigendomsrechten’ te verdelen onder enkelen, heeft de velen van hun traditionele bestaansmiddel beroofd, en daarmee voor hun bestaan afhankelijk gemaakt van de verkoop van hun arbeid, tijd en autonomie aan een werkgever.
_______
Voordat mensen zich gaan vastbijten in de historiciteit van bovenstaande, bedenk dat het het normatieve aspect van dit punt is dat telt.
‾‾‾‾‾‾‾
De gevolgen hiervan voor de huidige arbeidsrelaties mogen niet onderschat worden. Zelfs al zou een leven van het land tegenwoordig relatief oncomfortabel en slechts een laatste redmiddel (een vangnet) zijn, het simpele feit dat mensen überhaupt een bestaan achter de hand hebben zou al zorgen voor een enorm verbeterde onderhandelingspositie met een potentiële werkgever. Voor veel mensen die nu een baan zoeken, behoort ‘nee’ zeggen tegen een kans op werk immers gewoon niet tot de mogelijkheden. Waardoor de werkgever vaak alle eisen kan stellen, en de werknemer alles maar heeft te nemen.

Een basisinkomen zou deze – kunstmatig – verstoorde arbeidsrelatie weer rechtzetten. Mensen hebben weer een eigen bestaan achter de hand, onafhankelijk van een werkgever of de overheid, en dat nemen ze bij een sollicitatiegesprek mee naar de onderhandelingstafel, zodat er onderhandeld kan worden over een uitkomst die voor beide partijen (on)bevredigend is.

Een tweede aspect aan het basisinkomen dat vaak onbesproken blijft is hoe enorm ingrijpend zo’n correctie zou zijn. D.w.z., de arbeidsmarkt (ook voor ongeschoolde arbeid) volledig op zijn kop zetten en van een buyer’s een seller’s market maken.

Veel scenario’s en rekenmodellen over het basisinkomen berekenen domweg wat het kost, wat het scheelt, en waar het verschil naartoe moet of vandaan moet komen – gebaseerd op de economie en de belastinginkomsten en -uitgaven van nu. Alsof verder alles ongeveer bij het oude blijft dus, alsof de invoering van een basisinkomen vrijwel zonder gevolgen blijft.

Terwijl, als het niets verandert, waarom dan überhaupt een basisinkomen invoeren? Als de vogel toch niet uitvliegt, kunnen we de kooi dan niet beter dicht laten? Nee, de kooi is momenteel juist dicht omdat de vogel anders uitvliegt. Ongelukkige kantoor- en fabrieksslaven zullen hun onbevredigende en ondergewaardeerde baantjes verlaten en inruilen voor hun hobby’s en passies als de gesel der armoede en vernedering niet langer op de loer ligt.

En de gevolgen dáárvan zullen ook weer enorm zijn. Producten die nu vooral gebruikmaken van loonslavernij zullen (als we erop staan alles aan de markt over te laten) duurder worden, als ze al niet helemaal verdwijnen. Andere producten, die juist vooral afhangen van werk dat mensen leuk of belangrijk genoeg vinden om op te pakken zelfs al ze er niet voor betaald worden, die kunnen echter weer goedkoper of zelfs gratis worden.

De precieze gevolgen van het verwijderen van dwang uit de economie zijn uiteraard niet te voorspellen, maar het stuk van Frase biedt ons in elk geval een handvat door te beginnen met betaald werk, zoals dit nu bestaat, onder te delen in de volgende vier categorieën:

1. werk waarvan we vinden dat het moet gebeuren, maar dat niemand graag doet;
2. werk waarvan we vinden dat het moet gebeuren, en dat we eventueel onbetaald zouden doen als we maar genoeg tijd hebben;
3. werk dat nutteloos of zelfs schadelijk is voor de samenleving als geheel, en dat niemand ook graag doet, maar dat toch gebeurt omdat bedrijven er winst mee maken en mensen nu eenmaal een baan nodig hebben;
4. werk dat nutteloos of zelfs schadelijk is voor de samenleving als geheel, maar dat mensen toch graag doen.

Aan de hand hiervan kunnen we in elk geval een beginnetje maken. Beginnen in te zien raden welke vacatures na het afschaffen van de loonslavernij makkelijker of moeilijker gevuld gaan worden, of dat erg is of niet, en zo ja, welke oplossingen we daarvoor dan kunnen bedenken.

(via deze nuttige ‘explainer’, die ik weer hier vond … )

Open artikel