Steun voor Wit-Russische atlete

INTERVIEW - Ardy Beld sprak met Vadim Krivosjejev van het Wit-Russische Fonds voor Sportieve Solidariteit. Deze organisatie van dissidente sporters steunde de atlete Kristina Timanovskaja bij haar asielaanvraag in Polen nadat ze tijdens de Olympische Spelen in Tokio een conflict kreeg met de leiding van haar team. De 24-jarige Wit-Russische atlete Kristina Timanovskaja (in de Wit-Russische versie: Kristina Tsimanoeskaja) nam op de Olympische Zomerspelen in Tokio voor haar land deel aan de 100 en 200 meter hardlopen. Nadat twee andere atleten wegens onvoldoende dopingmonsters niet mochten deelnemen aan de 4×400m estafette, meldde de hoofdtrainer haar aan voor dit onderdeel. Op 30 juli plaatste Timanovskaja op haar Instagram een video waarin ze verklaarde furieus te zijn over de aanmelding voor een discipline waar ze nog nooit voor had getraind. Ze bekritiseerde de leiding van het Wit-Russische team dat volgens haar probeerde slordig werk recht te zetten ten koste van de atleten. Kort daarop had ze de video alweer verwijderd. In een later bericht verklaarde ze zeker te hebben meegedaan als men haar maar van tevoren had ingelicht.

Op 1 augustus schorste de Wit-Russische delegatie Timanovskaja van verdere deelname aan de Olympische Spelen ‘wegens haar emotionele en psychologische toestand’. De hoofdtrainer had haar laten weten dat de kwestie ‘niet door het Ministerie van Sport, maar op een hoger niveau’ was beslist. Twee medewerkers van het nationale team begeleidden haar nog dezelfde dag naar het vliegveld waar ze op een vlucht naar Istanboel zou worden gezet. Vandaar uit zou ze dan naar Wit-Rusland terug moeten keren. Er werd echter ruchtbaarheid aan de zaak gegeven en op de luchthaven riep de atlete de hulp in van de Japanse politie. Eveneens gaf ze te kennen politiek asiel in Duitsland of Oostenrijk aan te willen vragen. Uiteindelijk vroeg de atlete op 2 augustus asiel aan bij de Poolse ambassade in Japan waar ze vrijwel direct een visum ontving. Van daaruit is ze later vertrokken naar Oostenrijk. Haar man Arseni Zdanevitsj kon Wit-Rusland tijdig verlaten en bevindt zich inmiddels in Kiev. Wel zouden haar ouders bezoek hebben gehad van de politie.

De 39-jarige Vadim Krivosjejev was directeur van de Nationale Federatie voor Freestyleskiën en werkte daarvoor bij de Nationale Wielerbond. Begin september 2020 werd hij ontslagen wegens kritiek op het gewelddadige politieoptreden tegen vreedzame demonstranten. Sindsdien woont hij in Warschau. Bij het oppositionele Nationale Anti-Crisismanagement, een interim-regering in ballingschap, is Krivosjejev verantwoordelijk voor jeugdpolitiek en sport.

Wat doet het Fonds voor Sportieve Solidariteit?

‘Ons fonds is in augustus 2020 opgericht door sporters die niet bang waren hun mening te laten horen. We eisten eerlijke verkiezingen en een einde van het geweld tegen demonstranten. Onze taak is het juridisch en financieel ondersteunen van veroordeelde sporters en hun gezinnen. We geven informatie door aan het Internationaal Olympische Comité. Dat zijn de zaken waar we ons gedurende een jaar mee bezig hebben gehouden.’

Bestaan er gevallen van sporters die een straf hebben uitgezeten en later weer mochten deelnemen aan wedstrijden op professioneel niveau?

‘Ja, er waren een aantal veroordeelde atleten en judoka’s die weer werden opgenomen in de nationale teams. Ik zal geen namen noemen om niemand in de problemen te brengen.’

Kristina Timanovskaja werd opgenomen in het Olympisch team. Ze was niet bij de groep van sporters die vorig jaar een brief ondertekenden tegen het politiegeweld, maar ze had ook geen handtekening gezet onder de door het regime georganiseerde tegenactie… Waar staat zij politiek gezien?

‘Ik ken haar niet persoonlijk, maar weet wel dat ze in eerste instantie de brief van de sporters tegen het politiegeweld ondertekend had. Na druk door haar trainer heeft ze zich echter weer teruggetrokken. Maar de brief ter ondersteuning van Loekasjenko heeft ze ook niet ondertekend.’

Alle sporters die in het olympisch team zijn opgenomen worden gescreend door de geheime dienst. Hoe heeft het incident rond Timanovskaja überhaupt kunnen plaatsvinden?

‘Alle sporters, maar ook alle technische en administratieve krachten, worden zonder uitzondering gescreend door de geheime dienst. Bovendien zijn er speciale medewerkers van het Ministerie van Sport die zich uitsluitend bezighouden met het zoeken naar berichten die professionele sporters plaatsen op sociale media. Als ze daar iets vinden dat riekt naar regimekritiek, vindt er direct een opvoedend gesprek plaats: ‘U weet door wie u betaald wordt, als het u niet aanstaat, dan zijn de consequenties voor uzelf…’

‘Maar om terug te komen op Timanovskaja, er zullen binnenkort uitgebreide reportages verschijnen. Daarin zal veel moeite worden gedaan om duidelijk te maken dat het om een speciale operatie ging die grondig was voorbereid door buitenlandse geheim agenten. In werkelijkheid is het natuurlijk een doodgewone fout geweest van de organisatie. Slordig werk. Waarom werden die dopingmonsters niet op tijd afgegeven? Het is natuurlijk het eenvoudigste alles op de atleten af te schuiven. Uiteindelijk heeft niemand voor Wit-Rusland meegedaan aan de marathon.’

U heeft zelf ook lange tijd gewerkt als bestuurder in de Wit-Russische sportwereld. Reisde u vaak mee naar het buitenland?

‘Jazeker, voordat ik directeur was van de Nationale Federatie voor Freestyleskiën, maakte ik als teamleider bij de Wielerbond deel uit van zeker tien tot vijftien delegaties.’

Gingen er dan ook mensen van de geheime dienst mee?

‘Officieel waren er geen personen bij die niet tot de ploeg behoorden. Maar er kon wel een leider van de delegatie worden aangewezen die direct van het Ministerie van Sport afkomstig was. Dat was bij Europese en wereldkampioenschappen. Wat betreft de Olympische Spelen konden er zomaar mensen bij de delegatie lopen die ik nog nooit eerder had gezien. We kunnen er van alles bij fantaseren natuurlijk, maar met zekerheid kan ik niet bevestigen of ontkennen dat er mensen van de geheime dienst meereisden.’

Jullie werken met het Fonds voor Sportieve Solidariteit ook vanuit Wit-Rusland?

‘Nee, dat zou nooit kunnen. Tegen onze beide directeuren loopt momenteel een proces. De activiteiten van het fonds worden nog net niet gelijkgesteld met extremisme, maar we zijn er niet meer ver van verwijderd.’

Kunt u iets vertellen over de Marathon voor vrijheid die het fonds organiseert?

‘Dat is een online-project waar iedereen aan mee kan doen. Ons doel is de aandacht te vestigen op sporters die ten onrechte in de gevangenis zitten en hun gezinnen te ondersteunen. Iedereen kan de marathon houden waar hij wil en zelf zijn afstand kiezen. Het bedrag dat wordt ingezet aan het begin kun je ook zelf bepalen. Met een hashtag zet je jouw resultaat online. Het gaat ons erom de mensen eraan te herinneren wat er een jaar na het begin van begin van de protesten allemaal is gebeurd.’

Is het volgens u wenselijk dat landen met dictatoriale regimes, zoals Wit-Rusland, worden uitgesloten van deelname aan de Olympische Spelen en internationale kampioenschappen?

‘Misschien zijn er mensen die het niet met me eens zijn, maar het lijkt me niet juist professionele sporters de mogelijkheid te ontnemen deel te nemen aan internationale wedstrijden. Het probleem is op het moment dat in Wit-Rusland alles op angst is opgebouwd. Maar met elke nieuwe arrestatie begrijpen steeds meer mensen met wat voor regime we zitten opgescheept. Zelfs bij mensen die voorheen als zombies in de propaganda geloofden, vallen langzamerhand de oogkleppen. Loekasjenko reageert zo hysterisch, omdat met elk incident een steentje uit zijn muur van bedrog valt.’

In augustus en september leek het erop dat de oppositie de slag zou gaan winnen… 

‘Ieder land zit met de bestuurders die het verdient. Het is in zekere zin onze eigen schuld, door onze passiviteit, ons gebrek aan politieke initiatieven. Nu kunnen we eigenlijk niets meer veranderen. Want wat voor wapens heeft de gewone burgermaatschappij?’

Maar met de stakingen vorig jaar leek de overwinning heel nabij…

‘Ja, als we een jaar terugkijken, dan scheelde het maar een haar… Maar nu is de situatie compleet anders. De graad van repressie en het aantal mensen dat bloed aan zijn handen heeft is enorm. Ik denk ook dat iedereen die meegedaan heeft aan de onderdrukking zich in een compleet afhankelijke positie bevindt. Alles wordt daar in de gevangenissen en kampen voortdurend opgenomen met camera’s. Aan de hand van die gegevens kan precies worden nagegaan wie wat heeft misdaan. Die mensen zijn gijzelaars van het systeem. Datzelfde geldt ook binnen de sport, voor medewerkers van het Nationaal Olympisch Comité. Ze hebben tegen elk gezond verstand in, belachelijke orders van Loekasjenko uitgevoerd. En nu is er voor hen geen weg meer terug. Loekasjenko wilde Timanovskaja direct terugsturen naar huis. En wat is het resultaat? Een idioot schandaal. En zo gaat het voortdurend. Maar uiteindelijk graven ze hun eigen graf.’

Lees ook Ardy Belds boek Een land om te leven: honderd dagen protest in Wit-Rusland.

Is de link naar het boek hierboven niet zichtbaar? Klik dan hier om het boek te bestellen