Satire
Foto:
Satire
Foto:
Speciaal voor de ‘vmbo-lezers’ onder ons een woordverklaring van Van Dale:
sa·ti·re (de ~, ~n/~s)
voorstelling van zaken waarin op spottende wijze iets aan de kaak wordt gesteld
Satire … hét woord van de afgelopen paar weken. Het zijn
voor geweld tegen Marokkanen scheen volgens Yakuzi satirisch te zijn, maar werd niet door iedereen als satirisch opgevat. Deze week Balkenende [universele – login] over het koningshuis, hetzelfde verhaal: de één vindt het wel satirisch, de ander niet.
“Je komt dan terecht in de grijze zone tussen feit en fictie. Satire kennen we nu eenmaal in dit land. Maar het wordt een hellend vlak waar we steeds verder in gaan,” aldus de premier.
Maar, wat is satire nu precies … en … hoe zit dat met dat hellende vlak??
Reacties (39)
#1
Vanmiddag zat minister Hein Donner in Buitenhof. Grappen over de koninklijke familie leiden volgens hem tot bandeloosheid. Daar wordt in de ministerraad over vergaderd. Hij vergeleek journalisten met mafiosi die winkeliers afpersen.
Zo zie je maar, dat religie (CDA) en monarchie vijanden zijn van de vrijheid.
Een hellend vlak? Ik vind dat stemmingmakerij. Het gaat om vrijheid tegenover fatsoen en moraal. Bepaalde ‘satirische’ uitingen getuigen niet van goede smaak, maar dat is dus inderdaad niets meer dan een kwestie van smaak.
Sommige meningen zijn misschien zelfs ‘fout’, maar zo lang het bij woorden blijft, kun je er in alle vrijheid woorden tegenover stellen.
Begin daar dan een discussie over en zet er een andere mening tegenover. Verbieden is een zwaktebod.
Dreigen met een soort gedachtenpolitie of een soort knokploeg van fatsoenrakkers die door middel van een soort geweld anderen het zwijgen proberen op te leggen, dát vind ik nou ‘een hellend vlak’.
#2
Ik ben wel voorstander van een zedenpolitie en in de cel belanden voor majesteitsschennis. In de nihilistische maatschappij van nu, doet iedereen maar ruig zonder enig risico te lopen. Het zou wel aardig zijn om mensen weer te dwingen keuzes te maken, dan zou men weer oprecht betrokken raken bij ideeen. Nu is alles een grap, je slaat iemand op zijn bek, maar het is een grap, je maakt een satirisch programma over het koningshuis puur voor de lol, je bent links puur voor de gein, je gaat naar je werk, gewoon daarom, dan kijk je tv, omdat er niets beters te doen is, dan neem je ontslag omdat je zin hebt in iets anders, je hebt een tijdje een uitkering, ach weet niet, maar met een zedenpolitie, moet je zeker weten wat je zegt, twee keer nadenken over de gevolgen voordat je wat doet… maar het zou wel alleen in Nederland moeten, zodat als je er geen lol meer in hebt, naar het buitenland kan.
#3
Tsja, ik begrijp denk ik wel wat je bedoelt. Dat alles “maar een grap” is, zie je bijvoorbeeld met die column van Luuk Koelman over Gretta Duisenberg. Is er eens iemand die *niet* op haar achterwerk blijft zitten, iemand die zelf over luxe en weelde niets te klagen heeft, maar desondanks haar nek uitsteekt voor een zaak en strijdt tegen onrecht, krijg je zo’n column. Vooral al die meesmuilende, makkelijke reacties vind ik ergerlijk, zie bijvoorbeeld de Verbal Jam (zijn stukje zelf en de reacties van zijn fans – uitstekende reactie overigens van onze eigen SalonSocialist!).
#4
Dat je de reactie van VJ niets vind mag nauwelijks verbazingwekkend zijn, het lijkt me handiger om te melden wanneer je het wél met hem eens bent, dat scheelt tijd.
Overigens vind ik die column van Koelman best wel grappig. Maar ik ben dan ook van mening dat je overal grappen over moet kunnen maken. Iedereen weet dat het fokkin’ Koelman is die dat schrijft en niet een gerenommeerd dagblad als het NRC.
Een brutale column moet mogen, een herhaalde serie aanvallen heb ik veel minder respect voor, denk aan de vetes die bijvoorbeeld Theo van Gogh geregeld aangaat met jan en alleman.
(Overigens wil ik met mijn opmerking dat er over alles grappen moeten kunnen worden gemaakt, absoluut niet zeggen dat de gevoelens van andere mensen daardoor gekwetst mogen worden, maar wel dat ik pertinent tegen taboes ben.)
Het lijkt er meer op dat in de sombere economische en maatschappelijke tijden die wij op dit moment doormaken, er naar goed christelijk gebruik niet meer mag worden gelachen.
Het leven is een tranendal, en alleen god kan u verlossen.
Amen.
#5
O, dus als je ‘zelf over luxe en weelde niets te klagen hebt’ is het een extra verdienste wanneer je je dan inzet voor anderen? Ik zou juist zeggen dat degene die niet over de ruime middelen van Gretta beschikt bewondering verdient wanneer hij/zij zich inzet voor Palestina.
Nimo verwijt anderen meesmuilende en makkelijke reacties, maar doet zelf niet anders. Hij wordt zo langzamerhand het prototype van de selectief lezende, citerende en reagerende weblogger.
Het is altijd weer hetzelfde doorzichtige patroontje: Nimo heeft zelf nauwelijks een doortimmerde mening, blijft veilig anoniem, gaat even kontlikken bij iemand die het toevallig een keer met hem eens is (in dit geval ‘onze eigen Salonsocialist’ – trouwens: hoezo ‘eigen’?) en moet vervolgens uit een onduidelijk soort rancune altijd weer even tegen Verbal Jam aan pissen. Het zij zo, niet bij iedereen lukt de zindelijkheidstraining.
Nimo ergert zich aan de ‘meesmuilende en makkelijke reacties’ bij VJ, maar komt daar zelf niet verder dan: “Wat is dat toch lekker, he? Naar jezelf linken…..” Voorwaar een uiterst doorwrochte analyse van het onderwerp.
Wanneer Nimo zich nu eens goed gaat lezen of zorgt dat hij nuchter is, dan zou hij in de gaten krijgen dat bij Luuk Koelman en ook bij Verbal Jam (al in een veel verder verleden) voornamelijk de naieve manier van optreden van Gretta aan de kaak wordt gesteld. Dat is ook de bottom line van de column van Koelman: een sterke overdrijving van het principe van het menselijk schild. Tja, en of je dat leuk gedaan vindt is dan natuurlijk weer een heel andere zaak.
#6
Onderwijl schreef Grobbo een goede suggestie: misbruik mijn naam alleen als je het wèl met me eens bent. ;-)
#7
Een grapje op z’n tijd, dat mag best. Maar al die seksueel getinte vuiligheid, is dat nu humor? Vroeger had je Toon Hermans, kijk dát was humor, dát was satire. Liet iedereen in z’n waarde. VJ vind ik trouwens heel goed, en een waardig opvolger van Hermans en Gaaikema. Alleen zijn titels al: Gretige Gretta, Edje krijgt zijn vetje, Een fix voor Beatrix, Marokkanen en horecanen, etc. Leuk gevonden!
#8
Bij VJ is het nu opeens steeds “Luuk en ik”. Een week na de gewraakte column alsnog een postje schrijven en vele reacties met link op Luuks site plaatsen.
Een beetje meesurfen op de “bekendheid” van Koelman, he? Deugniet dat je er bent! ;-)
#9
Ik citeer een stukje Koelman
“Dan gebeurt het. Yasser draait zich in zijn slaap om. Hij woelt, zucht en duwt zijn knieën met kracht tegen de zachte ronding van haar dij. Plots trilt Gretta’s hele lichaam. Dit is haar al jaren niet meer overkomen. De spanning van het verbodene! Ze voelt zich net een meisje van twintig. Wat moet ze doen? Yasser is geen man die je zomaar in je armen vangt. Hij is er sowieso te klein voor.
Weer voelt ze de ruwe streling van zijn knieën. Gretta denkt aan Mabel, ze denkt aan foute mannen, aan spanning en aan verliefdheid. Ze voelt zich week. Deze man is zoveel spannender dan Wim. Deze man heeft haar nodig.
Dan neemt de natuur het over. Gretta slaat de dekens opzij, krult zich over Arafat heen en gaat vol overgave over tot één op één contact.”
…”één woeste ruk de dekens van hem worden weggerukt. O, Allah, sta me bij, denkt Arafat, terwijl Gretta’s dijen hem in een onverbiddelijke houdgreep nemen. Dit wordt de gruwelijkste beproeving uit mijn leven.”
Nounou, om dat nou sexueel getinte vuiligheid te noemen vind ik echt overdreven hoor. Sexueel insinuerend? Misschien nog net, maar zeker niet meer.
(als ik een sexueel getinte vuiligheid over het hoofd heb gezien met het quoten dan zou ik dat graag willen weten)
#10
De moderne hollandse cultuur is diep narcistisch: iets is een grap als de grappenmaker het zelf grappig vindt. De feedback is volkomen irrelevant. Ik sla je op je bek: he gozer geintje, hahaha.
Een tegenstrijdige reactie wordt zelfs buitenproportioneel gevonden. Niet grappig? Onbegrijpelijk. Zo narcistisch dat elke reactie onnodig gevonden wordt. Dat gebrek aan reactie op een reactie en de verontwaardiging bij de grappenmaker die daar vervolgens op volgt als die reactie er dan toch blijkt te komen, vind ik zelf wel grappig. Maar volkomen narcistisch natuurlijk, vergelijkbaar met een klein kind dat door de moeder langzaam geleerd wordt dat er grenzen aan zijn willetje zitten, en ze met geweld het kind duidelijk maakt dat het moet kappen. Stampvoetend murmelt het: de stekker is er van links uitgetrokken.
Gein.
#11
PS: maar alles moet kunnen natuurlijk.
#12
Satire is Satire totdat het verboden wordt.
#13
Satire is Satire zolang er tenminste een lezer is die weet dat het satire is.
@nimo: nu een iets minder doorzichtig op-de-kast stukje alstublieft. Uw vermogen om bij VJ binnen no-time het schuim op de mond te krijgen is bewonderingswaardig, maar deze manier is wel heeel doorzichtig.
Maar al die seksueel getinte vuiligheid, is dat nu humor? Vroeger had je Toon Hermans, kijk dát was humor, dát was satire
Oom Karel! U leeft nog!
#14
@Grobbo: vind jij dat geen vuilspuiterij dan? Het is toch zeer ongepast? En die meneer over wie het gaat, die schrijft wel vaker van die vieze dingen. Je wist zeker niet dat onder een schuilnaam allerlei vuige teksten over (ik durf het woord bijna niet uit te spreken) ‘vuistneuken’ heeft gepubliceerd? Geïllustreerd met niets verhullende plaatjes van dames én heren in compromitterende posities? En dan druk ik mij nog zachtjes uit. Nee, die meneer die trekt zich niets aan van God noch Gebod, neem dat mij van mij aan. Die € 30.000 is hij kwijt, dat staat als een paal buiten kijf.
#15
@MMaas: je hebt gelijk, het wordt té makkelijk. Ik zal VJ voorlopig even met rust laten.
VJ jongen, trek het je niet aan. Het waren wat goedmoedige plagerijtjes. Haal dat schuim van je mond. Ik zal het niet meer doen (althans, voorlopig).
#16
@caprio: ik vind dat een knappe observatie, echt een waarvan je zegt: verdomd, die man heeft gelijk. (En dit meen ik nu eens oprecht.)
#17
@ Mmaas: en van uw kant een iets minder doorzichtig één-tweetje met nimo alstublieft. ;-) We gaan bijna nog geloven dat u jeroen zelve bent.
#18
Haha! Touché Arnoud! Ja, ik ben Michiel Maas. Maar ik noem me Bosboom. ;-)
#19
ff ontopic: Het begrijpen en waarderen van satire is enorm afhankelijk van de persoon.
De meeste mensen vinden de brief van Luuk Koelman leuke satire, sommigen niet. Maar er zijn weinige mensen die zullen ontkennen dat het satirisch bedoeld is.
Nico Dijkshoorn schrijft ‘fragmenten’ uit het dagboek van Patty Brard. Volgens de meeste mensen satire. Uit de reacties op een aantal weblogs blijkt dat de meeste reageerders denken dat het hier daadwerkelijk om een epistel van Brard gaat. Satire waar de meeste mensen intrappen! Geweldig!
Theo van Gogh schrijft al jaren columns waarin zijn wat ongewone kijk op Nederland en zijn inwoners ongeremd opgeschreven wordt. Verketterd en verguisd wist hij jarenlang ieder belangengroepje op de kast te krijgen, en stond hij op ongeveer iedere lange teen. Satire?
Ik vond altijd van wel, maar sinds het afgelopen jaar ben ik er niet meer zo zeker van. Sinds de moord op Fortuyn is iedere ironie bij Van Gogh verdwenen. Het lijkt wel alsof hij in zijn eigen waanideeen is gaan geloven. Hij begint steeds meer te klinken als die gefrustreerde menopauziet van een Pamela Hemelrijk.
En als je dan in een lijst Volkschhelden staat op een site van extreemrechtse muziekfans, tussen helden als H. Janmaat en F. Dewinter, heb je dan je doel bereikt? Is dit de ultieme satire of begin je je dan toch een beetje zorgen te maken? Ik denk beide…
De heren van GeenStijl loggen onder pseudoniemen pittige stukjes over sociale misstanden, onder de enige gezamelijke noemer: vooral niet politiek correct. Satire? Absoluut. Toch?
Is het nog satire als een stukje over het lesgeven van Turks op een Mavo, met de nodige ironie opgeschreven, door een groot deel van de reageerders als uiterst serieus wordt beschouwd? En wat als ze oproepen om die school maar af te branden en de directeur neer te schieten? En wat als ze dat daadwerkelijk doen? Is het dan nog ironie?
Het is zo jammer dat de GeenStijlers en Yakuzi’s, ‘meesters in de satire’, te bescheten zijn om hun namen bekend te maken. Want dat zijn Luuk Koelman, Nico Dijkshoorn en Theo van Gogh niet. Ze nemen de verantwoordelijkheid voor de prikkelende uitspraken die ze doen. Die uitspraken kunnen gevolgen hebben voor henzelf. En dat is ook de kracht van hun satire. Want eigenlijk is satire alleen maar satire wanneer je de schrijver/maker ervan er ook op kan aanspreken.
#20
Overigens Wim, wil je mijn naam niet ijdel gebruiken?
Je heb gelijk Arnoud, ik zal Jeroen voortaan wat harder aanpakken, de vlegel dattie is.
#21
“Satire is Satire zolang er tenminste een lezer is die weet dat het satire is”
Lekker ruim definiëren. Werkt nog beter dan pindakaas. Qua ‘ermee’ groot worden.
#22
Dat was satire Bicat
#23
Ah, wel… dat verruimt de definitie tot een asymptotische benadering van ‘altijd’.
#24
@nimo: schoft, je zou moeten weten dat een compliment in een discussie over sarcasme volkomen ongepast is.
#25
@MMaas, het gebruik van eigen namen is inderdaad een teken aan de wand van echte satire, of in ieder geval dappere satire, en echte satire moet dapper durven zijn, anders is het in je broek schijten met een luier aan.
#26
@nimo: Nee, dat vind ik geen vuilspuiterij.
#27
MMaas: Hoe toevallig dat het jou ook opviel dat Theo in dat rijtje volkshelden stond. Ik was destijds benieuwd wat hij hier zelf van vond en mailde hem dus. Zijn antwoord: Als mijn moeder dit toch eens zou weten…
Sinds de moord op zijn ‘grote redder’ is Theo erg zuur geworden. Hij is een soort kruistocht begonnen tegen de Islam. Als ik hem daar over hoor praten vind ik hem tegen het gevaarlijke aankruipen. Dat is geen satire meer, en het is dus niet vreemd dat je dan rare figuren aantrekt.
Maar bij andere onderwerpen is het nog steeds vooral stangen hoor. Gewoon het tegenovergestelde zeggen om mensen te irriteren. Persoonlijke vetes uitvechten. Dat soort dingen.
Hij is eigenlijk het plezierigst als het over film gaat. Dan heeft-ie opeens smaak.
#28
Grappig antwoord van Van Gogh. Ik ben het verder met u eens hoor: Van Gogh is de kwaadste niet, alleen is de kwinkslag uit zijn columns verdwenen. Hij spuugt nu vrolijk mee in een tijd dat iedereen dat (helaas) inmiddels doet.
Maar ja, je ziet het gebrek aan gezond verstand en begrip van “satire” bij de Kaalkopgemeente. Je kan toch niet echt gelukkig worden van de vermelding op zo’n lijstje. Hoe triviaal de maker ook.
Maar eigenlijk vind ik het GeenStijl/Yakuzi gebeuren gevaarlijker. Er is iets fundamenteel niet in orde met mensen die het reactiepaneel bij iedere post, hoe triviaal/satirisch/sarcastisch ook, aangrijpen om hun racistische denkbeelden duidelijk te maken. En dat op een site die (in het geval van GeenStijl) hun afkeur van racisten net zo duidelijk maakt als die van de multiculturele samenleving.
De anonieme mensen van GeenStijl vinden dat zij daarvoor niet verantwoordelijk zijn, maar dat is nog maar de vraag. Ik weet niet om wie het hier gaat. Zijn de loggers bij GS professionele journalisten, zoals Van Jole beweerde, of gaat het om rechts-radicale volksmenners?
Bij Van Gogh weet je dat het satire is, omdat je hem kent. Hij heeft ook prachtige, genuanceerde films gemaakt. Bij GeenStijl heb je geen flauw idee.
#29
Het is de context die het hem doet. Als iemand waarvan je de omstandigheden kent zegt dat ‘alle negers zwart zijn’ dan kun je inschatten of dat racistisch of humoristisch is bedoeld.
Als iemand publiceert dat geweld tegen marokkanen okee is, en ik kan nergens een spoor van ironie vinden, ken de persoon niet, en ‘m dus niet eens in de ogen kan kijken, dan kan ik niet anders dan letterlijk nemen wat ik lees. En dat zet soms aan tot haat, zeker schrijfsels in reactiepanelen.
Want hoewel ik het sommige stukken op Yak/GS zelf smakeloos vind, zijn die ironisch bedoeld zeggen de makers, maar wanneer je ziet wat er vervolgens aan bagger wordt neergeplempt in de diverse reactiepanelen, dan moet je zelfs als schrijver toch wel doorhebben dat je niet zozeer de liefhebbers van satire, maar juist de bezitters van een ranzige onderbuik pleziert.
En ik vind dat als je jezelf als een al dan niet professionele satiricus ziet, je daar dan toch enige conclusie aan zou moeten kunnen verbinden…
#30
Waarom is eigenlijk iedereen zo tegen het uiten van deze “onderbuikgevoelens”.
Natuurlijk is het kwetsend voor sommige mensen, maar het zorgt er wel voor dat deze gevoelens open en bloot te zien zijn, in plaats van verborgen.
Is de samenleving volgens veel mensen hier niet sterk genoeg om dit soort gevoelens, van een kleine(?) groep, te overleven?
Ik blijf erbij dat vrijheid van meningsuiting het hoogste goed is.
#31
Met dit kabinet voel ik me ook heel vaak in een grijs gebied tussen feit en fictie. Waren dat werkelijk Jaap en Peter die in de regen op de stoep van het witte huis een persconferentie gaven. Werd het jasje van Balkenende écht door Berlusconi rechtgetrokken?
‘Satire kennen we nu eenmaal’. Het lijkt er bijna op dat hij er spijt van heeft. En eerlijk is eerlijk: hij heeft er zelf óók erg veel last van.
En hoe zit dat met het hellende vlak? Goede vraag. Op zich begeef je je met een hellend vlak op glad ijs. Zeker als je daar steeds verder in gaat. Voor je het weet is het einde zoek en hou je het hoofd maar amper boven water. Zeker als je spijkers op laag water aan het zoeken bent. Hoewel: die spijkers zijn in feite de krenten in de pap. Waar je natuurlijk wel een vinger in wilt houden, want dan hoef je die tenminste niet op de zere plek te leggen.
#32
@El Wanko: Uw onderbuikgevoelens verwoorden mag uiteraard. Mits u dat een beetje genuanceerd doet.
#33
@elwanko: Waarom is eigenlijk iedereen zo tegen het uiten van deze “onderbuikgevoelens”
niet iedereen is hier tegen, bepaalde vormen ervan zijn echter strafbaar, bepaalde wetten waarborgen dat ook in de toekomst en het heden iedereen zijn onderbuik op gelijke basis kan legen.
#34
“Eigen onderbuik eerst” zeg maar :)
#35
@David:
hahaha: ” Op zich begeef je je met een hellend vlak op glad ijs”
Voor op een tegeltje.
#36
Grobbo schreef: “Want hoewel ik het sommige stukken op Yak/GS zelf smakeloos vind, zijn die ironisch bedoeld zeggen de makers, maar wanneer je ziet wat er vervolgens aan bagger wordt neergeplempt in de diverse reactiepanelen, dan moet je zelfs als schrijver toch wel doorhebben dat je niet zozeer de liefhebbers van satire, maar juist de bezitters van een ranzige onderbuik pleziert.”
Dat geldt dan ook voor Koelman, lees het reactiepaneel bij het gewraakte stukje, met bijdragen van onder meer zieke geesten die zich “Zyklon B” noemen.
#37
Misschien is Zyklon B een toespeling op de volkomen failliete inboedel van het Nazi gedachtegoed, met de verwijzing naar de faillisements aanvraag van IG Farben? Wat de duider van het stukje wilde zeggen is dat ie discriminatie uit de tijd vindt?
#38
Misschien is dat het. Zoals Hans Teeuwen in een voorstelling zei: Ze zeggen wel eens wat over de joden, maar de nazi’s, dat waren ook geen lieverdjes.
#39
Zag dat koelman ook het meldpunt al over de vloer heeft gehad.
Reacties (4)
Dit is ver uit de beste cartoon tot nog toe door Bandirah op Sargasso gepost [geen ironie] – de eerste die me doet grimlachen.
Scherp, hadden we Bandirah maar al in 2003 hier op Sargasso gehad.
( conservatievenmodus )
Dit kan echt niet! Schande! Sargasso is respectloos! Gaat veel te ver! Niet alles hoeft maar gezegd en gedaan te kunnen worden onder het mom van satire!
( /conservatievenmodus )
Ha! Hij is GOED.