Tsjechische momenten voor democratie

De Tsjechische premier Andrej Babiš ligt nog steeds onder vuur vanwege vermoedens van belangenverstrengeling. De burgerbeweging ‘Miljoen momenten voor Democratie’ roept de Tsjechen op in actie te komen en hun democratische plicht te doen.

De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo bezoekt deze week een aantal Oost-Europese landen. Hij begon in Praag waar hij de Senaat toesprak. Met verwijzing naar de recente gebeurtenissen in Wit-Rusland drong hij er bij de jonge democratische landen in Centraal en Oost-Europa op aan ‘de moeilijk bevochten vrijheden te omarmen en dreigende gevaren van de kant van Rusland en China af te wenden.’ ‘We zijn de autoritaire regimes nog niet kwijt’, zei de rechterhand van Donald Trump. Oost-Europa redden uit de klauwen van de Chinese economie is Pompeo’s bijdrage aan de verkiezingscampagne van zijn baas. Hij juichte het voorgenomen bezoek van een Tsjechische delegatie aan Taiwan van harte toe.

In Pompeo’s heropvoering van het oude sprookje over de VS die wereldwijd de democratie beschermt was geen plaats voor de vermelding van autoritaire tendensen in de landen die hij wil behoeden voor de groeiende economische  invloed van China in Europa. Over Hongarije en Polen repte Pompeo niet. Het gaat hem bij het aanprijzen van vrijheden -in goed Amerikaanse traditie- minder om burgerlijke vrijheidsrechten dan om economische macht. En daar zijn de regeringsleiders in de jonge Centraal- en Oost-Europese democratieën wel gevoelig voor.

Premier Babiš, bijvoorbeeld, is er groot mee geworden.

Bedreiging van Europarlementsleden

Babiš zal blij geweest zijn met Pompeo’s bezoek. Zijn buitenlandse relaties dichterbij huis staan nog steeds onder druk. Het rapport van de Europese Commissie over de vermeende belangenverstrengeling van de politicus en de ondernemer Babiš ligt nog op een reactie uit Praag te wachten. In november vorig jaar stuurde de Commissie dan het definitieve auditrapport naar Praag. Tegen februari was het document vertaald en tegen april moest Tsjechië daarop antwoorden. Door de coronacrisis vroegen de Tsjechen uitstel om hun antwoord te formuleren. Babiš hoopt het zo tot volgend jaar te kunnen rekken. Dan zijn er weer verkiezingen.

In juni nam het Europees parlement met overgrote meerderheid een resolutie aan om Babiš niet toe te laten tot de onderhandelingen van regeringsleiders over de nieuwe begroting van de EU. Volgens het parlement is zijn deelname als premier aan de gesprekken onverzoenbaar met zijn vermeende rol als bedrijfsleider van Agrofert, het grootste landbouwbedrijf van Tsjechië dat miljoenen aan Europese subsidies ontvangt. Zolang er geen duidelijkheid is over die dubbele rol, is Babiš volgens het parlement niet welkom aan de onderhandelingstafel. Zelfs de meerderheid van zijn liberale Renew-partijgenoten stemden voor deze resolutie. Maar de Europese Raad van regeringsleiders negeerde de oproep van het parlement.

Het initiatief voor de resolutie was genomen in de commissie van het parlement die waakt over de Europese begroting. Nadat deze commissie eerder dit jaar op bezoek was geweest in Praag voor een factfinding mission kregen de leden te maken met allerlei bedreigingen. Tomáš Zdechovský, een Tsjechisch lid van de commissie voor de Europese Volkspartij (EVP), moest samen met zijn familie politiebescherming krijgen na ondubbelzinnige doodsbedreigingen. Hij wijst naar Babiš’ reactie op dit onderzoek. De EP-leden zouden het vaderland hebben verraden. GroenLinks Europarlementslid Tineke Strik: ‘De parlementsleden worden misschien niet rechtstreeks door Babiš bedreigd, maar je kan wel stellen dat zijn uitspraken de bevolking opzetten tegen de Europarlementsleden’.

Miljoen momenten voor democratie

Voorlopig kan Babiš zich met steun uit eigen land verweren tegen de buitenlandse en onvaderlandse beschuldigingen. Volgens een recente poll zou zijn partij ANO nog steeds de grootste worden als er nu verkiezingen worden gehouden. Maar de premier zal ook rekening moeten houden met de oppositionele beweging ‘Miljoen momenten voor democratie‘, die heeft bewezen massa’s Tsjechen op de been te kunnen krijgen. Babiš had graag eens een kop koffie gedronken met de organisatoren van deze demonstraties. Dat zag de MCPD niet zitten, zegt Benjamin Roll (25), een van de oprichters in een interview met het FD (€). ‘We wilden een openbare ontmoeting.’ Miljoen Momenten werd actief na de verkiezingen in 2017. Babis’ ANO-partij won die, maar ook was er winst voor de communistische partij en de extreemrechtse SPD. ‘We maakten ons zorgen over wat de gevolgen voor de Tsjechische democratie zouden zijn’, zegt Roll.

Miljoen Momenten, ontstaan rond een initiatief om een miljoen handtekening op te halen voor het aftreden van Babiš, is geen politieke partij en gaat ook niet meedoen met de verkiezingen volgend jaar. ‘We moeten neutraal blijven om het vertrouwen van de samenleving te behouden. De protesten hebben veel hoop gewekt. Mensen rekenen op ons. We willen zo veel mogelijk Tsjechen activeren, ongeacht hun politieke opvattingen’, volgens Sára Klačko in De Groene. De beweging roept wel op lid te worden van democratische partijen. De organisatie heeft inmiddels zijn vleugels uitgeslagen. Er zijn nu vijftig lokale afdelingen, op het kantoor in Praag werken dertig mensen. ‘Onze belangrijkste missie is een maatschappij met een gezonde democratie, met actieve burgers en respect voor mensenrechten. Elke burger is zelf verantwoordelijk voor de democratie’, vindt Roll.

Zo is Miljoen Momenten opnieuw een bewijs van de democratische gezindheid van burgers in Centraal en Oost-Europese landen die meer steun verdient dan Pompeo met zijn anti-China retoriek vermoedelijk bereid is te geven.

[foto Wikipedia: 250.000 mensen demonstreerden vorig jaar juni in Praag tegen Babiš, CC]