Eva Schram

Waarom stemmen we eigenlijk? Is dat rationeel? En bestaat er eigenlijk zoiets als een strategische stem?

Vandaag is het zover. We mogen ons eindelijk –bewapend met paspoort en stempas- melden bij een stemlokaal om daar met een rood potlood aan te kruisen welke politieke partij onze idealen het beste vertegenwoordigt. Voor sommige mensen is het nog altijd een democratische plicht om te stemmen, het ultieme teken van onze vrijheid. Andere mensen zien het misschien als iets dat je gewoon doet, weer anderen vinden het de moeite niet.

Waarom we eigenlijk stemmen, dat is voer voor politiek psychologen. Maar kijk je er vanuit economisch perspectief naar, dan is stemmen volgens de wetenschapper Mancur Olson volkomen irrationeel. De moeite die het kost om je stemkeuze te bepalen en de gang naar het stemlokaal te maken, wegen niet op tegen de baten van jouw ene stem. Dat ene stemformulier met jouw rood gekraste vakje maakt namelijk helemaal geen verschil in de totale uitslag.

Rationele keuze theorie

‘Vanuit de wetenschap zijn er twee manieren om naar rationaliteit te kijken,’ legt Huib Pellikaan, docent Rational Choice Theory aan de Universiteit Leiden, uit. ‘Mancur Olson ziet rationaliteit als economisch beginsel: hoe effectief en efficiënt is een bepaalde manier van handelen?’ Aanhangers van deze theorie geloven dat een rationeel mens nooit zal stemmen. Tussen al die miljoenen stemmen zal jouw ene stem er nooit toe doen. En als een handeling niet effectief is, doe je het niet.