In Amerika zijn de afgelopen weken rake klappen uitgedeeld aan de wetenschap. Zo werd mensen die bijvoorbeeld een subsidieaanvraag wilden indienen verboden om woorden zoals gender en bias te gebruiken – woorden zonder welke het eenvoudig heel lastig is om over bepaalde onderwerpen te spreken. En zo werden door wetenschappelijke websites ‘gezuiverd’ van allerlei informatie omdat deze in strijd zou zijn met de ideologie van de nieuwe heersers. Dat betrof onder andere informatie over vaccinatie, soa’s en anticonceptie.
Heeft de Nederlandse wetenschap gereageerd? Ik heb een tijdje gezocht, maar ik heb geen reacties gevonden. In De Morgen stond wel een goed stuk van decanen geneeskunde uit Brussel, Antwerpen, Hasselt en Leuven. Maar uit Nederland? Geen woord.
Vrijheid
Misschien hebben wij het hier te druk met onze eigen besognes. De grote kladderadatsch is hier immers ook al begonnen, met de sluiting van de afdeling Technische Natuurwetenschappen in Twente, waar tientallen banen geschrapt staan, de eerste tientallen van enkele duizenden, als we niet uitkijken. De Open Universiteit in Heerlen volgt mogelijk binnenkort, en dan hebben we al net moeten slikken dat bijvoorbeeld Italiaans in Leiden en Utrecht (de enige twee plaatsen met een volledige opleiding) wordt geschrapt. Dat is allemaal nog vóór de bezuinigingsagenda wordt aangekondigd – dat is niet vrolijk.
Toch is het zaak om ons, als academische gemeenschap, ook over Amerika druk te maken. Bijvoorbeeld omdat het Amerikaanse beleid een inspiratiebron kan zijn voor de ongure krachten die ook in ons land aan het werk zijn. Of omdat het onderzoekssamenwerking ernstig kan belemmeren als je partners ineens de werkelijkheid niet meer mogen benoemen van hun regering. Of, in het algemeen, als je op de bres moet staan als de vrijheid van onderzoek wordt aangevallen, waar dan ook ter wereld.
Onverlaten
Amerika is in heel veel wetenschapsgebieden nog altijd hét centrum. Wat heb ik de universiteiten in dat land bewonderd: de passie waarmee men daar dag en nacht werkte, de vrijheden die zeker hoogleraren met tenure hadden, de concentraties van heel slimme geesten die je daar op veel plekken kon vinden, de bruisende intellectuele atmosfeer. Je kunt natuurlijk cynisch zijn en hopen dat er nu eindelijk een braindrain uit Amerika naar Europa plaats zal vinden. Maar naar het er nu naar uitziet, zal dat dan eerder zijn naar België, waar ze een normale regering hebben, en niet naar het zelf volkomen doldraaiende Nederland.
Ik ben onderzoeker genoeg om het óók fascinerend te vinden hoe dingen waarvan we altijd dachten dat ze zo evident belangrijk waren, door een betrekkelijk kleine groep onverlaten onherstelbaar kan worden beschadigd. Maar uiteindelijk overheerst de treurnis.
