Veranderen is lastig. Langs politieke weg iets veranderen is nog lastiger. En iets veranderen dat al heel lang bestaat langs politieke weg is bijna onmogelijk. Denk aan de hypotheekrente, de publieke omroepen en de pensioenleeftijd.
Het lastige in de discussies over die punten is dat je moet uitgaan van de bestaande situatie als een gegeven en dan moet verdedigen waarom een verandering beter is. Opboksen tegen gewoonterecht is schier onmogelijk.
Maar soms kan het verhelderend werken als je de zaak omdraait. Dus in plaats van te zeggen waarom we naar een andere situatie moeten, vragen wat je zou doen als de bestaande situatie er niet zou zijn.
Dus stel we hebben, door een speling in de Nederlandsche geschiedenis, nu alleen maar commerciële omroepen. De overheid heeft zich er nooit mee bemoeid. De publieke omroepen hebben nooit bestaan. En nu wil men plots een publieke omroep in het leven roepen. Is dat wel wenselijk? Wat zou zo’n publieke omroep dan moeten doen? Hoe organiseer je het en hoeveel geld besteed je er aan? Ik weet zeker dat je tot een heel andere constructie komt dan waar we nu mee zitten of zelfs dan de meeste voorstellen voorstellen.
Hetzelfde kan je natuurlijk doen bij de pensioengerechtigde leeftijd. Het is even lastig natuurlijk, een wereld zonder pensioenleeftijd, maar probeer het eens. En bedenkt men dat het toch best asociaal is dat ouderen altijd maar moeten blijven werken. Laten we een leeftijd afspreken waarop je mag stoppen van de overheid en ook nog eens recht krijgt op een uitkering. Welke leeftijd zouden we kiezen? Of zouden we gaan voor gewerkte jaren? En wat is een normale uitkering in dat geval?
Laat iemand maar eens verdedigen dat ten opzichte van het niet bestaan van de pensioenleeftijd en uitkeringen het toch beter is een soort pensioenstelsel in te voeren. Sterkte!
U kunt natuurlijk alle andere voorbeelden zelf uitwerken. Over de hypotheekrente-aftrek hoef ik niet eens te beginnen. Als men nu zou voorstellen die in te voeren zou een enorm hoongelach opstijgen, niet in de laatste plaats uit VVD hoek.
Waarom gebeuren deze exercities niet? Misschien omdat het lastig is je een wereld voor te stellen zonder al die zaken er in waar je je hele leven mee opgegroeid bent? Of misschien omdat dan pijnlijk duidelijk wordt hoe absurd sommige zaken eigenlijk zijn.
Column is ook geplaatst op De Nationale Dialoog. Aldaar is ook ruimte voor brede discussies over hoe we Nederland anders kunnen besturen.
Reacties (42)
Rawls gelezen? Veil of ignorance…
@sjap: Nee, staat nog op mijn (lange lange) lijst.
Leuk stukje! Ik moest inderdaad ook aan Rawls denken (en aan Seth Godin, maar dat is weer een andere invalshoek). Als je aan Rawls wil beginnen zou ik niet met Rawls zelf beginnen (vrij saai en droog), maar met Will Kymlicka’s “Contemporary Political Philosophy”. Kymlicka geeft een uitstekende inleiding en kritiek op Rawls aan de hand van een aantal hedendaagse filosofen en gaat vervolgens in op alle vraagstukken omtrent identiteit, multiculturaliteit en verdeling van welvaart.
Het probleem is dat je sommige dingen niet “los” kunt wegdenken. Als je een pensioensleeftijd weg denkt, moet je er bv. ook Nederlands hoge productiviteit bij wegdenken en er een veel hoger werkloosheidspercentage bij denken. Denk ook aan 80-jarige bedelaars op straat, mammoeten in de raad van bestuur die tot hun laatste adem krampachtig hun stoeltje bezetten, zuurstofflessen en reanimatiekids op elke gang in het kantoor en veel bedrijfsongevallen veroorzaakt door dementerende werknemers.
Interessante oefening, wat ik me afvraag is waarom er ooit specifiek is gekozen voor de leeftijd 65. Het enige wat ik heb gevonden (na erg kort zoeken) is dat Bismarck in 1889 een inkomensverzekering instelde met een leeftijd van eerst 70 jaar en later 65, de Nederlandse AOW-leeftijd zou daarvan afgeleid zijn.
@Dumky: Ben nu bezig in Amartya Sen – The idea of justice
http://www.bol.com/nl/p/engelse-boeken/the-idea-of-justice/1001004006494884/index.html
Ook kritiek op Rawls.
Het probleem is waarschijnlijk dat de vpro een documentaire heeft gemaakt over shell waarin dat oliebedrijf er net zo slecht uitkomt als bp
@65: Bismarck koos een leeftijd waarvan hij wist dat de meeste armere werknemers die niet bereikten (als ik me niet vergis was 65 jaar boven de levensverwachting voor de niet welgestelden in laat 19e eeuws Duitsland). Het was door hem namelijk meer bedoeld als een symbolische regeling dan als effectief sociaal vangnet. Hij moest de wind namelijk uit de zeilen van de socialisten zien te halen.
Steeph, je zegt; laten we een leeftijd afspreken waarop je mag stoppen van de overheid. Waarom? Waarom kunnen we niet gewoon afspreken dat iedereen voor z’n eigen pensioen zorgt? In plaats van mensen te verplichten hun geld in een pensioenfonds te stoppen, laten we mensen zelf beslissen hoe en of ze in hun pensioen willen voorzien. Sparen? Investeren? Of toch instappen in een fonds?
Je houdt een pleidooi om buiten de kaders te denken. Doe dat dan zelf ook.
Commerciële omroepen besteden vanuit hun financiële belang weinig of geen aandacht aan fouten van bepaalde bedrijven omdat dat slecht zou zijn voor hun nationale inkomsten . VVD en PVV willen zo snel mogelijk af van de publieke omroep
@kim237: alsof de publieke staatsomroep wel een onafhankelijke berichtgeving nastreeft.
@Jac: Omdat je nu al weet dat mensen die verantwoordelijkheid niet aan kunnen. Voor een deel zijn mensen natuurlijk al verantwoordelijk voor de periode tussen het stoppen met werken en de pensioen leeftijd.
@Nick: wie zegt dat? Maar goed, laat ik meegaan in jouw hypothese. Als mensen die verantwoordelijkheid niet aankunnen dan zullen ze dus op een houtje moeten bijten na hun pensioen. Of doorwerken tot hun dood, of bij hun kinderen gaan wonen of emigreren of een andere creatieve oplossing verzinnen. Het is nog steeds geen goede reden om het verplichte pensioensparen dan maar van overheidswege door des burgers strot te douwen.
@3 Ketter! Hoe durve gij de grote inspirator te betichten van saaie en droge stof.
Ga maar lekker het poezie-album van je zusje doorlezen, als je Rawls te droog vindt.
:)
@13: Ik wil het mensen wel door hun strot douwen en wel om de volgende redenen. Ik heb geen behoefte aan nog meer bedelende mensen. Ik heb geen behoefte aan mensen die kinderen nemen om in hun pensioen behoefte te voorzien. Dus ik vind zo’n maatregel goed omdat ik dan in een leukere maatschappij leef.
Ik heb jammer genoeg nog geen goed argument voor een publieke omroep gevonden, behalve dat ik niet de hele tijd naar reclame hoef te kijken. En dat daar als ze helemaal de reclame afschaffen misschien iets minder op de kijkcijfers geprogrammeerd kan worden.
@15: mensen mogen toch zelf beslissen waarom ze kinderen ‘nemen’? Daar heb jij toch niets over te zeggen?
In mijn ogen hebben de meeste mensen niet de capaciteit om nu in te schatten hoeveel geld ze over 30 jaar nodig zullen hebben om goed te kunnen leven. Zie bijvoorbeeld dit onderzoek van het NIBUD: http://www.nibud.nl/fileadmin/user_upload/Documenten/PDF/onderzoeken/Geldzaken_in_de_praktijk_nov_2009.pdf
@15 In mijn ogen is het doel van de publieke omroep om ook educatieve programma’s uit te zenden. Waar vanuit commercieel oogpunt misschien geen rendement op zit, maar maatschappelijk wel.
@16: nee, en die kinderen ook niet. Maar ze komen er wel en worden dan vrij liefdeloos opgevoed. gezellig. We zijn nu tenminste zover dat we nog enigszins kunnen kiezen of we kinderen willen of niet. Daar kan je ook je vraagtekens bijzetten.
Ik wil trouwens niet alles voor een ander beslissen. Ik heb geprobeerd mijn stemgedrag af te stemmen op een leuke maatschappij. Het lijkt er soms op dat je dan wat maatergelen door mensen hun strot wil duwen om niet over 10, 20 of 30 jaar in een klotemaatschappij te leven.
Ik heb trouwens voor de grap ook de stemwijzer: ik stem ingevuld en toen kwam ik uit op CDA en SGP. maar ik ben peanuts in een maatschappij dus om nou alleen met mijn portemonnee te stemmen vind ik zo kortzichtig. met mijn portemonnee
@Jac: Koos dat argument juist om aan te geven dat zoiets, vanuit het luchtledige, helemaal niet meer vanzelfsprekend is. Dus eens met je punt. Je moet dan alle mogelijkheden opnieuw “verzinnen” als het ware.
@rest: Discussie hoeft niet over de voorbeelden te gaan hoor, liever over het mechanisme :-)
Okee, het mechanisme dus….
Dat wordt veel te weinig toegepast. Natuurlijk wordt er wel eens gevraagd waarom dingen zijn zoals ze zijn. Maar dat is meer een poging tot evaluatie.
Doen alsof bestaande dingen er niet zijn en dan een redenatie opbouwen om het a.h.w. opnieuw te bedenken is erg lastig. Hoe leeg moet je denkraam dan wel niet zijn?
Hoop er nog op terug te komen.
Als je de staat en alle wetgeving wegdenkt, waarom zou je dan aan wetten beginnen? De geen geweld initiëren regel en respect voor eigendom die mensen met een enigszins ontwikkelde moraal van nature hanteren is voldoende.
De rest is overbodige ballast die als mensen dat toch voorstellen uit de dan bestaande 100% vrije economie kapitaal en mankracht verreist welke opgeofferd zou moeten worden om daarna met geweld nog meer kapitaal en mankracht uit die productieve economie op te eisen(met staatsgeweld).
Dit terwijl het ook gewoon zonder dwang vrijwillig tussen gelijkgestemde al kan via kleinere stichtingen, coöperaties, bedrijven, familie, zelfs communes.
Libertarisme / Anarco-kapitalisme ftw.
“Ja, we komen even een tijd in je lege huis wonen. Wat? Van jou? Maar natuurlijk! Peace, man!”
En nu, seven?
@23 Kan gebeuren (net als nu.) Of ik vind het goed, of ik zet je eruit, met of zonder hulp, wellicht kan je een verzekering / vereniging eigen huis oid tegen dit soort gevallen nemen. Kan volgens de moraal vh libertarisme, want jij respecteert mijn eigendom niet. Evt. schade verhaal ik ook. Arbitrage (vrije markt ) kan daarbij ook.
@24: Toepassing van geweld dus. Uiteindelijk is je Libertarisme gewoon bordertown kapitalisme waar degene met de grootste knokploeg het voor het zeggen heeft.
dat is altijd wel geinig met die anarcho-kapitalisten, zodra er iemand met een blaffer voor hun neus staat die op dat moment het sterkste is kennen ze opeens wel regels, stelletje neppers
@25
mooie omschrijving: ‘bordertown kapitalisme’
@26 Er zijn een paar natuurlijke universele regels maar er is geen overheid nodig die te handhaven.
@su De meerderheid (grootste groep) is niet crimineel, dus de basale mensenrechten worden als vanzelf uit vrije wil tegen barbarij verdedigd. Zelfs een of meerder vrijwilligerslegers op basis van giften is mogelijk.
@28: Volgens jouw definitie is niemand crimineel. Er zijn immers geen wetten.
simpel..na 40 jaar werken..basta :)
Publieke omroep..bbc.ned yes.
Hypotheek..tot op zekere hoogte.
Absurd..zo is en was en zal.
Seven..waar haal je de tijd vandaan joh ? (soms peop maar soms terzake, dat weer wel:)
*wijntje drinkt*
su…soon i’ll b there over there..bliss.
A cuppe please with my brekkie ..ik kan niet wachten.
http://www.youtube.com/watch?v=4WcASyXqZfA
@su De geen geweld initiëren en respect voor eigendom ( de vrucht van iemands arbeid) en recht op verdediging zijn de (enige) natuurlijke grondrechten. Deze vindt je ook in de natuur. Je kan als collectief onderling meer afspraken maken (contracten) maar alleen vrijwillig en zonder dwang.
@32: Toevallig op tv gezien. Een leeuw die een hyena (vrouwtje met twee jongen) doodden en niet opat. Omdat zij een concurrent was wat betreft voedsel. In bepaalde kolonie vogels worden wezen vermoord daar wordt geen energie ingestoken. Dat is ook natuur. In nederland wonen we echt in zeer beschaafd land als je het vergeijkt met de natuur.
@32: Er is altijd dwang.
@34 Zie kopje “Zijn anarcho-kapitalisten alleen tegen de staat en niet tegen alle andere vormen van macht?” @ http://www.meervrijheid.nl/index.html?anarcho-kapitalisme-faq.htm
ps http://www.meervrijheid.nl/index.php?pagina=859
ps2 http://nl.wikipedia.org/wiki/Anarchokapitalisme
@seven: Jij gelooft in een utopie die nog nooit bestaan heeft en ook nooit zal bestaan.
Oxymoron seven, oxymoron.
Hemeltje, Seven is een libertariër. Nu snap ik het.
Lijkt me heerlijk, geen wetten , geen verboden, hadden we ook geen rookverbod, ik sta er helemaal achter, maar…..helaas ik denk niet dat Klink zich hierin kan vinden, al die machtswellustelingetjes brodeloos.
Stel je voor je bent 45 en je maakt voor het eerst kennis met een computer en een mobiele telefoon.
Op je 55e of nog ouder surf je dapper voor het eerst op internet.
Dit zijn de mensen die nu ons land regeren en de touwtjes in handen hebben.
Tijd voor de volgende generatie! NEXT!
@seven
Iemand hier schreef in een andere discussie dat anarcho-kapitalisme in pakweg Somalië floreert, misschien daarnaartoe verhuizen? (Verders ook nog zoiets van wel licht pakken voor je het weet is er elders meer echt anarcho-kapitalisme te vinden.)
I.a.w. je gaat uit van zo een irreëel mensbeeld dat het bijna aandoenlijk is.
OK, gedachtenexperiment(voorheen gepost op NRC Next)
De Avro en de Tros wilden 20 jaar geleden allebei commerciëel. Evenals Veronica. Op basis van die wensen toentertijd zijn de 3 publieke zenders meer thematisch opgezet. Met commerciëlen op 2, informatieven op 1 en alternatieven en nieuws op 3. Zoiets was het toch? (ik kijk al 15 jaar geen TV meer, enkel internet, sorry).
Die Avro en Tros en VPRO en Vara en BNN enzo zijn enkel verzuilingen. Compleet onbelangrijk als je bedenkt dat televisie-uitzendingen worden bepaald door het gezicht van een kanaal. SBS6 is het gezicht van een uitzendkanaal, niets anders.
Dus zal men er naar moeten streven dat elk uitzendkanaal zijn eigen ’smoel’ krijgt. Om het publieke bestel te behouden zou ik dan ook propageren om de 3 (of 4) zenders elk een eigen ‘merk’ te maken. Desnoods heel simpel; het Nederlands Informatie Kanaal, het Nederlands Entertainment Kanaal en het Nederlands Whatever Kanaal. Dus u kijkt dan naar NIK, NEK en NAK.
Mensen die vermaakt willen worden, zappen naar NEK. Mensen die op zoek zijn naar informatie, zappen naar NIK. En dat hele verzuilde omroepenbestel wordt dan overbodig. VPRO wordt dan de Nederlandse variant van Studio 100, bijvoorbeeld. Productiehuizen die hun programma’s aanbieden aan het publieke bestel.
*Gedachtenexperiment geslaagd*
Klaar.