Juan Cole | Open brief aan Links over Libië (2)

Een gastbijdrage van Juan Cole. Dit is het tweede deel van zijn ‘Open brief aan Links over Libië’ (lees het eerste deel hier). Het werd met toestemming overgenomen van zijn weblog: Informed Comment.

De interventie in Libië is uitgevoerd op een legale wijze. Ze werd uitgelokt door een stemming van de Arabische Liga, inclusief de zojuist bevrijde Egyptische en Tunesische overheden. Ze werd aangemoedigd door een resolutie van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, de goudstandaard voor militaire interventie.

(In tegenstelling tot wat sommigen hebben beweerd, ontnemen de onthoudingen van Rusland en China de resolutie haar legitimiteit of wetsgeldigheid niet; slechts een veto zou dat hebben kunnen doen. Evenzo kun je vandaag gearresteerd worden op grond van een wet die in het Amerikaanse congres is aangenomen, ook als sommige leden zich onthouden hebben van stemming.)

Tegenargumenten

De critici geven verschillende redenen om het ingrijpen te verwerpen, waaronder:

1. Absoluut pacifisme (het gebruik van geweld is altijd verkeerd)
INVISIBLE_TEXT
2. Absoluut anti-imperialisme (alle interventies overal ter wereld door buitenstaanders zijn verkeerd).
INVISIBLE_TEXT
3. Anti-militair pragmatisme: het geloof dat maatschappelijk probleem nimmer effectief opgelost kunnen worden door gebruik van militair geweld.

Absolute pacifisten zijn zeldzaam. Ik zal hun bestaan dus eenvoudig erkennen en verder gaan. Persoonlijk geef ik de voorkeur aan de keuze voor vrede in wereldwijde beleidsvoering. Het zou standaard de uitgangspositie moeten zijn. Maar de keuze voor vrede wordt in mijn beleving overtroefd door de mogelijkheid om een grote oorlogsmisdaad een halt toe te roepen.

Linksen zijn lang niet altijd isolationisten. Zo vormden progressieven uit de VS in 1937 de Lincoln Brigade om te vechten in de Spaanse Burgeroorlog. Dat was een buitenlandse interventie. Linksen waren blij met de interventie van Churchill en daarna Roosevelt tegen de As-mogendheden. Om ‘anti-imperialisme’ zonder verder na te denken de kaart te maken die alle andere waarden overtroeft, leidt tot knap absurde standpunten.

Ik kan u niet zeggen hoezeer ik me erger aan de bewondering van sommige elementen van radicaal Links voor de Iraanse president Mahmoud Ahmadinejad, op grond van het feit dat hij een ‘anti-imperialist’ is, en in de veronderstelling dat hij op de een of andere manier Links is. Als de steunpilaar van een repressief theocratisch bewind dat arbeiders onderdrukt, is hij een man van extreem Rechts, en dat hij een hekel heeft aan de VS en West-Europa maakt ‘m er niet ineens nobeler op.

De stelling dat sociale problemen nooit opgelost kunnen worden door militaire macht alleen mag waar zijn. Maar er zijn sommige problemen die niet kunnen worden opgelost zonder dat er eerst een militair ingrijpen plaatsvindt, aangezien de afwezigheid hiervan de vernietiging van de progressieve krachtenmogelijk zou maken. Degenen die betogen dat “Libiërs” hun eigen zaakjes moeten regelen, negeren willens en wetens de overweldigende repressieve voorsprong die Qadaffi heeft door zijn jachtvliegtuigen, gevechtshelicotpers en tanks; de ‘Libiërs’ werden overweldigend in de pan gehakt. Zo’n verpletterende nederlaag kan nog voor tientallen jaren zijn effect behouden.

Een bijzonder geval

Aangenomen dat de door de VN-goedgekeurde NAVO-missie in Libië werkelijk beperkt blijft (men hoopt zelf op negentig dagen), en dat een buitenlandse militaire bezetting vermeden wordt, is de interventie over het geheel genomen waarschijnlijk een goede zaak, hoe onsmakelijk het ook is om Nicholas Sarkozy zichzelf groot te zien maken. Natuurlijk kan hij niet vertrouwd worden door progressieven, maar tot zijn ontzetting wordt hij meer en meer ingesloten door internationale instituties, hetgeen de schade die hij zou kunnen doen beperkt naarmate de bombardementen op hun einde lopen (Qaddafi had slechts 2000 tanks, waarvan vele al waren uitgerangeerd, en het zal niet lang meer zijn voordat hij er zo weinig heeft, en de rebellen voldoende hebben veroverd om het speelveld gelijk te trekken, dat weinig meer kan worden bereikt vanuit de lucht).

Velen roepen ‘hypocrisie!’, waarbij men andere plaatsen opsomt waar evengoed een militaire ingreep op z’n plaats zou zijn, of dat Libië een precedent schept. Ik vind die argumenten echter niet overtuigend. Militaire interventie is altijd selectief, en afhankelijk van een constellatie van politieke wil, militaire slagkracht, internationale legitimiteit en praktische beperkingen. De humanitaire situatie in Libië was behoorlijk uniek. Je had een groep tankbrigades die bereid waren om dissidenten aan te vallen, en die verantwoordelijk waren voor duizenden slachtoffers, met het vooruitzicht op duizenden meer, waarbij een ingreep vanuit de lucht door de wereldgemeenschap een snel en effectief verschil kon uitmaken.

Deze situatie deed zich niet voor in Soedans Darfoer, waar het terrein en het conflict dusdanig waren dat een luchtinterventie op zichzelf niets had bereikt en alleen laarzen op de grond de hoop zouden kunnen hebben effectief te zijn. Maar een volwaardige bezetting van Irak door het Amerikaanse leger heeft de stadsguerrilas tussen Soennitische en Sji’itische facties die tienduizenden levens hebben gekost, niet kunnen voorkomen. Dus zelfs laarzen op de grond in het enorme gebied van Darfoer zou heel wel kunnen hebben gefaald.

De overige demonstraties van de Arabische Lente zijn niet vergelijkbaar met Libië, omdat in geen van hen op dezelfde schaal slachtoffers vielen; noch is de rol van pantservoertuigen er zo centraal geweest; noch hebben de dissidenten om interventie gevraagd; noch ook de Arabische Liga. Als de VN plotsklaps op zou dragen om Deraa in Syrië te bombarderen dan zou dat op dit moment niets bereiken en waarschijnlijk alle betrokkenen woedend maken. Het bombarderen van de tankbrigades op weg naar Benghazi maakte echter alle verschil.

Kort en goed: in Libië werd de interventie zowel verzocht door het volk dat werd afgeslacht als door de regionale machten; goedgekeurd door de UNSC; en wist praktisch haar humanitaire doel te bereiken: een slachtpartij voorkomen door vanuit de lucht moordzuchtige gepantserde brigades te bombarderen. Plus, de interventie kon zowel een beperkte zijn en desondanks haar doel bereiken.

Ik begrijp ook de zorg niet zo goed over het scheppen van precedenten. De VN-Veiligheidsraad is geen rechtbank, en het werkt niet met precedenten. Het is een politiek lichaam en werkt via politieke wil. Haar leden zijn niet gebonden om elders te doen wat ze in Libië doen tenzij ze dat goeddunkt, en de vetomogelijkheid van de vijf permanente leden verzekert dat een resolutie als 1973 zeldzaam zal zijn. Maar als er inderdaad een precedent wordt geschapen dat als je heerst over een land en tankbrigades heenzendt om grote groepen dissidente burgers te vermoorden, je dan je pantservoertuigen kapotgebombardeerd zult zien, dan kan ik niet zien wat daar mis mee is.

Big Oil

Een ander argument is dat de no-fly zone (en de no-drive zone), gericht op het omverwerpen van Qadaffi, er niet is om zijn volk tegen hem in bescherming te nemen, maar de weg vrij moet maken voor de beheersing van Libië’s olierijkdom door de VS, de Britten en de Fransen. Dit argument is bizar. De VS weigerde om oliehandel te drijven met Libië in de late jaren ’80 en door de gehele jaren ’90, toen het dat best had kunnen doen omdat het dit land onder boycot had geplaatst. Het wenste geen toegang tot die oliemarkt, hoewel Qadaffi die toegang destijds herhaaldelijk aan Washington heeft aangeboden.

Nadat Qadaffi in de late jaren ’90 (wat betreft de Europese Unie) en na 2003 (wat betreft de VS) weer in genade werd aangenomen, werden de sancties opgeheven en dromden de Westerse oliemaatschappijen in het land samen. Bedrijven uit de VS waren goed vertegenwoordigd, naast BP en de Italiaanse firma ENI. BP tekende een prijzig exploratiecontract met Qadaffi en kan de geldigheid daarvan onmogelijk door een revolutie op losse schroeven willen zien. De oliesector heeft geen baat bij het verwijderen van Qadaffi. Integendeel, een nieuwe overheid kan wel eens lastiger blijken om zaken mee te doen, en het is bepaald niet gezegd dat deze zich zal houden aan Qaddafi’s toezeggingen. Er is geen vooruitzicht dat Westerse bedrijven toegestaan zal worden eigenaar te worden van Libische petroleumvelden, die lang geleden genationaliseerd zijn. Tot slot: het is niet altijd in het belang van grote oliemaatschappijen om meer petroleum op de markt te hebben, aangezien dat de prijs omlaagbrengt en, daarmee in potentie de bedrijfswinsten.

Een oorlog in Libië om meer en betere contracten te verkrijgen om zodoende de wereldwijde prijs van petroleum omlaag te brengen, slaat nergens op in een wereld waarin biedingen reeds vrijelijk toegestaan waren en waarin hoge prijzen recordopbrengsten voortbrachten. Ik heb wat Libië aangaat nog geen enkel oorlog-om-olie argument gemaakt zien worden op een manier die ook maar enigszins kant of wal raakt.

Gedifferentieerd denken

Ik zou er bij Links op willen aandringen om te leren tegelijkertijd te lopen én kauwgom te kauwen. Het is mogelijk om op grond van een casus-voor-casus-basis te redeneren naar een standpunt dat zowel ethisch progressief is als de gewone mensen ondersteunt in hun opgaves in plaatsen als Libië.

Als het ons gewoon niet kan schelen of de burgers van Benghazi worden onderworpen aan moord en repressie op een enorme schaal, dan zijn we geen mensen van Links. We dienen te vermijden ‘buitenlandse interventie’ een absoluut taboe te maken zoals Rechts abortus tot een absoluut taboe verklaart, indien dit ons harteloos maakt (onbuigzame a priori-posities leiden vaak tot harteloosheid).

Het is nu makkelijk om te vergeten dat Winston Churchill standpunten heeft ingenomen die vanuit Links bezien absoluut verfoeilijk waren, en dat hij een onuitstaanbare kolonialist was die in 1947 fel was gekant tegen de onafhankelijkheid van India. Zijn geschriften staan vol racistische stereotypen die diep weerzinwekkend zijn voor wie ze vandaag leest. Desondanks waren sommige van zijn interventies echter wel degelijk nobel en werden ze ook in zijn tijd vrijwel universeel ondersteund door Links.

De VN-geallieerden die nu bezig zijn Qaddafi terug te dringen, doen iets goeds, hoe je ook mag denken over sommige van hun individuele leiders.

Dit is het tweede deel van Juan Cole’s ‘Open brief aan Links over Libië. Lees hier deel 1

Juan Cole is islamoloog, Midden-Oostendeskundige en hoogleraar geschiedenis aan de Universiteit van Michigan. Hij is een terugkerende gast bij Democracy Now! Lees meer van zijn commentaar op Informed Comment.