Hulspas weet het | En de vrouw bleef thuis

COLUMN - Nee, John Glenn was niet de eerste mens in de ruimte. Dat was Joeri Gagarin. En ook niet de tweede. Kort na Gagarin schoten de Russen ook nog Gherman Titov in een baan om de aarde. En nee, hij was ook niet de eerste Amerikaan in de ruimte. Voordat hij zijn ruimtereisje maakte, waren Alan Shepard en Virgil Grissom hem voorgegaan. En toch kreeg Glenn na terugkeer veel en veel meer ticker tape over zijn hoofd uitgestort dan die twee voorgangers. En ook nu hij is overleden, is de aandacht daarvoor vele malen groter dan bij het overlijden van zijn collega-astronauten. Glenns grote prestatie was niet van technische, of psychologische, maar van politieke aard. Hij had laten zien dat de Amerikanen in de ruimte net zo veel konden als de Russen.

Gagarin en Titov hadden beiden gelijk al een rondje rond de aarde gevlogen. Anders gezegd, de raket waarop ze zaten was krachtig genoeg om een zeer zware (bemande) satelliet in een baan om de aarde te brengen. De raket waarop Shepard en Grissom naar boven gingen, was daarvoor niet krachtig genoeg. Die twee werden gewoon omhoog geblazen, pakweg naar de rand van de atmosfeer, en vielen daarna gewoon weer naar beneden. Het waren testvluchtjes, eigenlijk niet meer. John Glenn echter zat op een gloednieuwe, opgevoerde Mercury raket zat die zó krachtig was dat ook hij wél een rondje rond de aarde kon maken. Daarmee was het 1 – 1. De Space Race kon beginnen. Maar het had natuurlijk een vrouw moeten zijn, daar in die krappe cabine, op die vliegende bom.

Glenn, Shepard en Grissom maakten deel uit van Mercury 7, een groep van zeven testpiloten die een loodzwaar trainingsprogramma hadden doorlopen en na afloop geschikt waren bevonden om de ruimte te bestormen. Zeven mannen waren dat. Maar dat zat het hoofd van de medische afdeling van NASA (verantwoordelijk voor de selectie) niet lekker. Dus toen de NASA aankondigde op zoek te zijn naar een aantal supergezonde testpiloten, voorzien van een stalen ruggentgraat en dito zenuwen, beide noodzakelijk om een lancering te doorstaan, liet deze William Lovelace weten dat hij een team vrouwelijke astronauten wilde werven en trainen. Daarbij had hij dus toegang tot alle NASA-faciliteiten. Lovelace meende dat vrouwen geschikter waren, omdat ze de betreffende fysieke tests net zo goed aan konden, omdat ze psychisch stabieler zijn én omdat vrouwen kleiner zijn (en in de Mercury capsule had je praktisch geen bewgingsruimte).

De eerste die de tests doorliep was de beroemde pilote Jerrie Cobb. (Ze was in het bezit van het wereldrecord non-stop vliegen). Cobb doorstond alles met glans. Aardig is dat ze het ruim negen uur uithield in een isolatietank, waar de meeste gestaalde (mannelijke) proefpersonen na zes uur al gillend gek worden van de hallucinaties. Nadat zij erdoor was gekomen, en dat nieuwtje algemeen bekend werd, meldden zich meer vrouwelijke kandidaten en uiteindelijk stonden er dertien vrouwen klaar voor de ruimte – en toen trok NASA zijn medwerking in. De mooie droom spatte uiteen. Ook al scoorden de vrouwen stuk voor stuk beter dan de mannelijke 7 (Lovelace én de vrouwen wisten dat ze een stap extra moesten zetten om überhaupt serieus genomen te worden), dan nog liet NASA weten dat zij geen gebruik wilde maken van dit aanbod van hun head of the department Life Sciences. De officiële verklaring luidde dat de Mercury nu eenmaal nog erg experimenteel was en dat daarom alleen TEST-piloten geschikt waren – en testpiloot, dat was een mannenberoep.

Achter de schermen werd uiteraard gezegd dat NASA doodsbang was dat als er iets mis ging, een vrouwelijk slachtoffer veel grotere publicitaire schade zou veroorzaken dan een mannelijk slachtoffer. De eerste was zielig – de tweede een held. En zo glipte er weer een first door de Amerikaanse vingers. Een jaar na dat besluit was de Russin Valentina Tereshkova de eerste vrouw in de ruimte. Het beschamende ‘nee’ tegen vrouwelijke astronauten miste zijn uitwerking niet. Het taboe dat ruimtevaart ’te gevaarlijk’ is voor vrouwen hield lang stand. Na Valentina zou het 32 jaar duren voordat de eerste vrouwelijke Amerikaanse astronaut, Eileen Collins, de ruimte in mocht. Dat was in 1995, in de Space Shuttle – overigens een levensgevaarlijk vaartuig. Van de vijf Shuttle-vluchten eindigden er twee in een ramp, en daarbij vielen veertien doden. Waaronder drie vrouwen.