Europese christendemocraten kijken naar het oosten

ELDERS - De christendemocratische Europese Volkspartij (EPP) kwam deze week bijeen in Kroatië, het land dat de Europese buitengrenzen met harde hand bewaakt.

Het teleurstellende besluit van de EU-regeringsleiders om nog geen toetredingsonderhandelingen te starten met Noord-Macedonië en Albanië betekent andermaal een rem op het overbruggen van de politieke kloof tussen oost en west in Europa. Op hun congres in de Kroatische hoofdstad Zagreb deden de Europese christendemocraten, althans voor het oog, een poging om iets goed te maken. Zagreb was bijna twintig jaar geleden, kort na het einde van de Joegoslavische burgeroorlog, de stad waarin de toenmalige EU-leiders de West-Balkanlanden beloofden dat ‘het slechts een kwestie van tijd was voordat de hele regio tot de EU zou behoren.’

Een herhaling van deze belofte zat er niet in, maar volgens Politico zijn de Europese conservatieven wel bereid meer naar het oosten te kijken. Dat komt ook omdat er nu meer Oost-Europese parlementsleden zijn in de EPP-fractie dan afgevaardigden uit Spanje en Frankrijk. Voor het eerst krijgt de EPP een voorzitter uit een van de Oost-Europese lidstaten, namelijk de voormalige voorzitter van de Europese Raad, de Pool Donald Tusk, een ‘bruggenbouwer tussen oost en west’.

Tusk kan nu gelukkig nog een tijdje verder in Brussel want in Warschau is voorlopig geen plaats meer voor hem. ‘Hij is het gezicht van een modern Polen. Een echte christen-democraat, hij staat voor een democratisch Europa dat verenigd is van noord naar zuid en van oost naar west’, zei Manfred Weber, fractievoorzitter van de EPP. Of het geschorste EPP-lid Fidesz uit Hongarije daar nog in past blijft de vraag. Begin volgend jaar zal de EPP een besluit nemen over de hervatting van het lidmaatschap van Orbán’s partij. De nieuwe voorzitter Tusk heeft al wel een helder standpunt over het Hongaarse illiberalisme: ‘Ik denk dat we heel standvastig moeten zijn om tegen dit soort ideeën te vechten.’

‘Geen vertraging in de toetredingsonderhandelingen’

Gastheer van het EPP-congres was de Kroatische premier Andrej Plenkovic. In zijn openingstoespraak refereerde hij aan het omstreden besluit over Noord-Macedonië en Albanië. Hij noemde het een ‘betreurenswaardige fout’. Komend half jaar, als Kroatië het roulerende voorzitterschap van de EU gaat vervullen, kan hij zijn woorden kracht bij zetten. Hij heeft steun gekregen van een zestal landen (Oostenrijk, Polen, Slowakije, Tsjechië, Slovenië en Italië). De ministers van Buitenlandse Zaken van deze landen zijn niet tegen een herziening van de toetredingsprocedure, de reden waarom de Franse president Macron de onderhandelingen met Noord-Macedonië en Albanië heeft geblokkeerd. Maar dat mag de voortgang van het proces met deze landen niet vertragen, zei de Oostenrijkse minister Schallenberg: “We willen ervoor zorgen dat er volgend jaar hoe dan ook groen licht komt voor de opening van toetredingsgesprekken.”

De Europese ‘way of life’

De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen (ook EPP), die naar verwachting 1 december met een maand vertraging aan haar werk kan beginnen, had in Zagreb ook vriendelijke woorden voor de aspirant-lidstaten. ‘Ik verzeker u dat we aan uw kant staan, los van alle lopende processen. We staan aan uw kant en willen dat u zo dicht mogelijk bij ons blijft’, sprak zij volgens het Noord-Macedonische persbureau MIA. Zonder enige toezegging te doen. In aansluiting op Tusk zei ze verder dat nationalisten en populisten de Europese ‘way of life’ niet zouden vernietigen. Een van haar commissie-leden, de Griek Margaritis Schinas, heeft de bescherming van de Europese levenswijze zelfs expliciet als onderwerp in zijn portefeuille gekregen. In het Europees Parlement was dat een zeer omstreden portefeuille omdat Schinas zich ook moet bezig houden met asiel en migratie. Kritische parlementsleden vreesden dat zijn opdracht in die combinatie misbruikt zou kunnen worden door extreemrechts.

Migranten

Kroatië,  de nieuwe EU-voorzitter, zal de critici op dit punt bepaald niet geruststellen. Het land kijkt met argusogen naar de situatie in het noord-westen van buurland Bosnië-Hercegovina waar veel te veel migranten in kommervolle omstandigheden worden verhinderd verder naar het noorden reizen. Een migrant die er toch in slaagde de Kroatische grens over te steken werd daar vorige week door de politie neergeschoten en ligt nu zwaar gewond in een ziekenhuis in Rijeka. ‘Een ongeluk’ suggereerde de Kroatische minister van Binnenlandse Zaken Davor Bozinovic. Hoe dan ook is het pijnlijk om te lezen dat Bondskanselier Merkel, ook te gast op het EPP congres, Kroatië verdedigde tegen de kritiek dat het land rechten van migranten schendt. ‘Het verschilt nogal of je als land een binnengrens of een buitengrens van de EU moet bewaken’, zei Merkel. Kroatië hoopt binnenkort aan de binnengrenzen minder tijd kwijt te zijn als het land mag toetreden tot de Schengen-zone.

Bosnië

Ondertussen is het duidelijk dat Bosnië, een van de armste landen van Europa, net als Griekenland een hel is geworden voor de duizenden vluchtelingen en migranten die geen kant op kunnen. De Kroatische politie stuurt mensen die de grens over proberen te steken desnoods met de knuppel terug en schendt daarmee internationale afspraken. Merkel kan dat natuurlijk allemaal negeren, maar uit het meest recente rapport van de Europese Rekenkamer over het migratiebeleid blijkt dat Europa het bepaald nog niet ‘schafft’. En als de Kroaten het komend halfjaar aan het roer staan zal daar waarschijnlijk ook niet veel verandering in komen ondanks de gewijzigde blik van de EPP.