De salonsocialist

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Als je Jan Marijnissen voor salonsocialist uitmaakt, reageert hij als door een adder gebeten, want het is een schimpnaam voor linkse politici die alleen met de mond het socialisme belijden.

Mijn favoriet was de legendarische rode jonkheer Marinus van der Goes van Naters. Van zijn moeder had hij ‘heerlijkheden’ onder de Zuid-Hollandse eilanden ge-erfd. Hij was dus, zoals hij zelf zei, ‘een beetje rijk’. Maar zijn florissante bankrekening interesseerde hem ‘geen bal’. Echte rijkdom was naar zijn zeggen ‘eeuwige honger naar kennis, beheersing van vele talen, en voor de rest moet je veel weggeven’. Dat deed Van der Goes dan ook. Hij kon verder heerlijk foeteren op collega’s, salonsocialisten die ‘stomme, halfhartige standpunten innemen, omdat ze niet goed nadenken, schandelijk!’.

In de PvdA stikt het van de salonsocialisten, zegt Marijnissen, Hij heeft gelijk. Ze bestaan ook in vele soorten. De autodidacten bijvoorbeeld, zoals Hans Alders en Wim Meyer, briljante vergadertijgers, die zich in de kijker hebben gespeeld bij het bedrijfsleven en goed betaalde bijbanen vervullen achter de gesloten salondeuren van de haute finance en institutionele beleggers.

Onlangs is de salonsocialist Marcel van Dam, eigenaar van het landgoed de Steigerberg, overgelopen van de PvdA naar Marijnissen. De komende jaren zullen nog velen hem volgen. De SP-leider is meer dan een dominante factor in de politiek, hij is Hans Wiegel voorbij. Zijn gemoedelijke charme maakt hem tot één van de aantrekkelijkste talkshowgasten, aan de tafel van Barend & van Dorp heeft hij de laatste acht jaar zijn positie uitgebouwd.

Daarbij is Marijnissen een topmanager, die de SP als een geoliede machine leidt. Hij wordt zelden gehinderd door tijdnood. In zijn vaste Griekse restaurant in Den Haag ontvangt hij journalisten en intellectuelen om met hen de wereld te bespreken bij een prettige maaltijd en een glas ouzo. Een enkele keer schiet hij uit zijn slof, vooral binnenskamers, maar hij kan, al vraagt dat vasthoudendheid van zijn gesprekspartners, ook zijn ongelijk toegeven.

Waarom pestte ik hem dan vorige week door hem een salonsocialist te noemen? Marijnissen neemt toch duidelijke standpunten in, hij laat zich door de SP een modaal salaris uitbetalen en is beslist geen nouveau riche, waarvan er in en om de PvdA wel honderden rondlopen.

Allemaal waar. Maar hij leunt nu wel achterover, om glimlachend toe te kijken hoe de PvdA in de problemen komt in een coalitie met het CDA. En dan legt hij in talk-shows weer eens uit dat hij tot compromissen bereid is, sterker: “Alles is onderhandelbaar.”

Maar waarom heeft hij dan geen serieuze poging ondernomen samen met Wouter Bos het CDA klem te zetten? Niemand vraagt daarop door, iedereen valt voor zijn geestrijke woordenstroom.

Marijnissen wil natuurlijk niet prijsgeven wat zijn echte plannen zijn. Als hij (uitzonderlijk voor politici) zijn geduld bewaart, in alle redelijkheid oppositie blijft voeren en de SP-standpunten over internationale politiek en Europa fatsoeneert, kan hij in vier tot acht jaar de SP tot de grootste partij van Nederland maken. Dat geeft hem de beste kansen zijn ‘andere Nederland’ te realiseren.

Dus laat hem dat dan gewoon hardop zeggen: dat hij, geïnspireerd door de Braziliaanse socialist Lula, de tijd neemt om onmisbaar te worden.

Felix Rottenberg
Columnist Het Parool en associate-redacteur VPRO Tegenlicht.