Crowdcontrol bij Serious Request

ACHTERGROND - Serious Request haalde dit jaar meer dan twaalf miljoen op. Al negen jaar is de glazenhuisactie een groot succes. Maar het is ook een enorme veiligheidsoperatie. Hoe gaat dat in z’n werk?

Ik ben fan van Serious Request. Ik moet huilen als de DJs het glazen huis ingaan, ik moet huilen als er grote cheques worden aangeboden door kleine kindjes, ik moet huilen als Eric Corton een verdrietig verhaal vertelt uit Malawi, ik moet huilen als ze er op kerstavond uitgaan en hun appel/vriendin sinds een week weer in handen krijgen en als de zoontjes van Gerard Ekdom even gedag komen zeggen gaat de kraan helemaal open. Ik ben eigenlijk een watje.

Uiteraard kan ik hier dus ook geen boze-oude-mannetjes verhaal van maken (dan mogen andere zure reaguurders doen), maar het blijft natuurlijk een criminologisch blog. En zelfs aan een mooi, liefdadig project als het glazen huis van Serious Request zit een veiligheidsaspect.

De reden dat Serious Request elk jaar zo’n groot succes is: veel enthousiaste bezoekers, weinig noemenswaardige incidenten, veel geld binnenhalen voor het Rode Kruis, #SR12 en #3FM trending topics op Twitter, is namelijk hetzelfde mechanisme waardoor Project X in Haren heeft kunnen gebeuren. Groepsgedrag en ergens bij willen horen. Het kan dus wel: met grote mensenmassa’s op een plein een gezellig feestje vieren. Maar je moet het wel willen. Natuurlijk is Serious Request een stuk strakker geregeld en is de samenstelling van het publiek anders: diverser qua leeftijd, er zijn kinderen bij, minder anoniem (want: hele sportverenigingen, schoolklassen en bedrijfsafdelingen) en voor een goed doel. Het heeft dan ook een laag veiligheidsrisico.

Vergunningen

Voor grootschalige evenementen moet een vergunning worden aangevraagd, er moeten draaiboeken gemaakt worden, overleg gevoerd worden met omwonenden en ondernemers, beveiliging geregeld worden en een risico-inschatting worden gemaakt. In het geval van SR12 werd de vergunning pas een dag voor de start op 18 december verleend, aldus Marcel Wendrich van Stadspromotie Enschede: ‘Het is een groot document geworden.’ Ik had niet anders verwacht.

Er worden namelijk nogal wat eisen gesteld, zo is te lezen in de aanbeveling om het bid van de gemeenteDordrecht in te trekken:
– de stad dient te beschikken over een toplocatie op een centraal plein in de stad, met voldoende ruimte voor het Glazen Huis, een podium en een groot publiek: tenminste 5,000 bezoekers op de slotdag/Kerstavond;
– de gemeente stelt de voor de productie op locatie noodzakelijke vergunningen en faciliteiten (water, elektriciteit, aansluiting op riool en beveiliging) kosteloos beschikbaar;
– alle vergunningen/ontheffingen voor voertuigen die in de omgeving of op de locatie nodig zijn worden afgegeven. De gemeente stelt daarnaast kosteloos voldoende parkeergelegenheid ter beschikking voor crew, artiesten en groot materiaal, binnen een straal van twee kilometer van het plein;
-de gemeente werkt mee aan de reservering van een nader te bepalen aantal hotelovernachtingen voor crew en artiesten tijdens
het evenement. Voor de slotdag van het evenement (24 december) wordt kosteloos een aanvullende evenementenvergunning verleend;
– de cashbijdrage van de gemeente aan de 3FM Productie bedraagt € 175,000, – , exclusief de kosten voor vergunningen en de noodzakelijke voorzieningen (waaronder ook ter plaatse beschikbaar stellen van kantoorruimte voor de regie en productieteams) en inzet van de diensten (beveiliging, politie, etcetera).

Voor de gemeente Dordrecht reden genoeg om af te zien van het meedingen naar een Glazen Huis, maar aangezien de 3FM-dj’s vijftig keer per uur de woorden ‘Enschede’ en ‘Twente’ lieten vallen, denk ik niet dat Enschede hier rouwig om is.

Crowd Control Room en Blue Mark

Kosten van de vergunningen waren voor Enschede ongeveer € 1500, maar dat is het geld dus niet. De gemeente Leiden was in 2011 uiteindelijk € 400.000 kwijt aan het evenement, maar is uitermate positief. De inschatting van 5000 bezoekers op de slotavond zit overigens aan de krappe kant, als je het mij vraagt, want Leiden heeft in totaal 330.000 mensen getrokken (die in totaal bijna 5 miljoen uitgaven aan horeca en detailhandel, dus Leiden hoor je niet klagen). Het glazen huis trekt doorgaans zo’n 50.000 bezoekers per dag.

De voorbereidingsmaatregelen die worden getroffen zijn legio. Er worden onder andere extra agenten en andere hulpverleners ingezet, die uitgerust zijn met speciale sensoren in hun kleding waardoor in de controleruimte duidelijk is waar ze naartoe gaan. Hun positie is dus voortdurend zichtbaar op een speciaal vervaardigde 3D-kaart van het Serious Request-gebied en kunnen dus direct naar risicolocaties gestuurd worden. In het stadhuis van Enschede is een Crowd Control Room ingericht met allerlei technische snufjes. Er wordt bijgehouden hoeveel bezoekers er real time op de Oude Markt zijn. Er hangen in de buurt van het Glazen Huis sensoren die het aantal mobieltjes kunnen meten, middels uitgepeilde gps-signalen. Er gaat nog een rekenslag overheen omdat niet iedereen een mobieltje heeft. Het programma Blue Mark geeft hulpdiensten direct inzicht in de omvang en de beweging van mensenmassa’s. Daarmee kan tijdig worden ingegrepen bij te grote toeloop. Blue Mark kan smartphones detecteren, volgen en lokaliseren, wat wordt vergemakkelijkt door de gratis wifi die de gemeente Enschede beschikbaar heeft gesteld.

Er wordt in de gaten gehouden waar de hulpdiensten zijn. Social media worden in de gaten gehouden, om te kijken of er over #SR12 getwitterd wordt, in combinatie met risico worden als ‘geweld’ (met Twitcident). Ook de politie houdt rekening met social media en zou het willen inzetten om te kunnen communiceren naar de mobiel-bezittende massa of de pleinen vol zijn en bezoekers liever niet meer naar de Markt moeten komen. Ook twittert de politie van Twente bijvoorbeeld dat er zakkenrollers zijn gesignaleerd op het plein bij het Glazen Huis. Dit hele proces van gps, signalen en sensoren is relatief nieuw in evenementenbeveiligingsland en wordt ondersteund door AGT International en hun UrbanShield-systeem. Dat biedt gebruikers zoals politie en hulpdiensten via een GIS-applicatie (geografisch informatiesysteem) een real-time situationeel overzicht van het hele gebied, inclusief de locatie van de diverse hulpdiensten, zoals politie, brandweer, stadsbeveiligers en een aantal particuliere beveiligers.

Incidenten

Inmiddels weet de organisatie natuurlijk wat voor enorme hoeveelheden bezoekers er verwacht kunnen worden. In het verleden trokken edities in Utrecht, Den Haag, Breda, Eindhoven, Groningen en Leiden al duizenden mensen. Zelfs met de aantallen van Leiden in het achterhoofd, namelijk 330.000 en de wetenschap dat het evenement elk jaar populairder en bekender wordt, schatte de gemeente vorig jaar de bezoekersaantallen in tussen 200.000 en 250.000. Inmiddels is het naar boven bijgesteld tot 300.000 a 350.000. Ach, het scheelt maar kleine honderdduizend man m/v. Doorgaans verloopt Serious Request zonder serieuze incidenten. In Eindhoven was er in 2010 een schietpartij op twee minuten loopafstand van de markt waar het glazen huis stond, vorig jaar raakte een bezoeker gewond toen er een vuurwerkbom het publiek in werd gegooid tijdens het slotfeest in Leiden (red: wat een modderfokker ben je dan), in Enschede is het ergste incident dat bij een kinderdagverblijf de verzamelde #SR12 donaties zijn gestolen tijdens een inbraak. Laten we hopen dat het daarbij blijft.

Met crowdmanagement moet je er op letten dat het niet te druk wordt. Boven een bepaald aantal personen per vierkante meter gaan mensen elkaar in de weg lopen en worden ze chagrijnig. Factoren als het weer spelen ook een rol. In Groningen bijvoorbeeld sneeuwde het heel erg. Dat zorgt voor sneeuwballenpret, maar ook extra gladheid en valpartijen en moet er dus ook gestrooid worden. Dit jaar in Enschede regende het vrij veel, mensen brachten paraplu’s mee die wellicht het uitzicht van overige bezoekers ontnamen. Beveiligers moeten ervoor zorgen dat de mensenmassa’s en het doneren in de welbekende brievenbussen in goede banen wordt geleid. Je mag namelijk niet zomaar aankomen met je envelopje gevuld met zuurgespaarde euro’s. Je moet in de rij staan, als het te druk wordt, sluit de beveiliging het plein af en grote groepen dienen zich van te voren aan te melden. Maar vanuit mijn woonkamer ziet het er heel gezellig en veilig uit.

Ter aanvullende afsluiting nog een kleine noot voor de critici. Op fora zie ik veel reacties voorbijkomen in de trant van ‘in Nederland is de kindersterfte ook hoog’ (klopt, maar niet zo hoog als in derde wereldlanden) en ‘de directeur van het Rode Kruis verdient ook tonnen’ (klopt, wel 141.828, da’s nog onder de balkenendenorm van 187.340 bruto en een fractie van wat bankdirecteuren op strijken. Ik heb overigens nog weinig donaties van die banken voorbij zien komen.). Ook vragen mensen zich af wat er is gebeurd met de opgehaalde gelden van voorgaande jaren. Daar geeft de website van het Rode Kruis een mooi overzichtelijk antwoord op. Met de disclaimer dat van de opbrengst van 3MF Serious Request er geen enkele euro naar het salaris van de directeur van het Rode Kruis gaat.

Via The Right Trace.