Afgang

Nooit gedacht dat ik het nog eens zou opnemen voor een groezelige parvenu als Dion Graus, maar eerlijk is eerlijk: onze nationale huisdierenvriend had afgelopen maandag bij Pauw & Witteman wel een puntje toen hij beweerde dat zijn vragen aan voormalig ABN-Amrotopman Jan Peter Schmittmann niet zo oliedom waren als uit de montage van de NOS wel leek.

In dat montagefilmpje kwam Graus over als een halve gare onbenul, die geen idee had dat ABN-Amro genationaliseerd was. De kritieken op Twitter en in de pers logen er dan ook niet om. En lang niet iedereen – ook professionele journalisten niet – nam de moeite om
het hele verhoor te bekijken.

Wie dat halve uur er wel in steekt, en dan met name de interactie vanaf 12:30 nog eens in ogenschouw neemt, komt er al gauw achter dat Graus inderdaad niet zozeer vroeg of het niet verstandiger was geweest ABN-Amro gewoon te nationaliseren, maar of het niet verstandiger was geweest om enkel ABN-Amro te nationaliseren, in plaats van zowel ABN-Amro én Fortis Bank Nederland.

Toegegeven, hij stelt de vraag in eerste instantie ongelukkig, herstelt zichzelf, en moet naderhand, in de verwarring over wat hij nu precies bedoelde en op welke vraag Schmittmann nu eigenlijk antwoord geeft, even in de juiste richting geholpen worden door een collega. Maar dat Graus niet op de hoogte was dat ABN-Amro wel degelijk genationaliseerd was, blijkt niet uit zijn vraagstelling.

Schmittmann antwoordt vervolgens dan ook keurig dat de beslissing om het aan ABN-Amro gelieerde Fortis Bank Nederland eveneens te nationaliseren volgens hem vooral een emotionele en intuïtieve aard had. De Nederlandse regering heeft waarschijnlijk gewoon gedacht: we kopen het Nederlandse deel op, laten het Belgische deel van Fortis over aan de Belgen en het Luxemburgse deel aan de Luxemburgers.

Scherpe vragen?

Desalniettemin doet het verhoor verwondering rijzen; namelijk waarom Dion Graus überhaupt de behoefte voelde om uit de enquêtecommissie te stappen. Het verhoor zelf valt allesbehalve opzienbarend te noemen. Graus doet het voorkomen alsof hij zulke scherpe vragen stelde, en de overige commissieleden hem daarop in de rede gevallen hebben en achteraf zwaar geattaqueerd, maar het hele verhoor verloopt uiterst tam en Dion krijgt alle gelegenheid om zijn vragen te stellen.

Dat Graus achteraf van de overige commissieleden kritiek kreeg, is daarentegen weer niet zo vreemd. Heb je zo’n topman in huis, en dan krijgt het PVV-Kamerlid in het hele verhoor niets belangwekkends boven tafel, omdat hij gaat zitten freewheelen in plaats van zich aan de vooraf afgesproken vragen te houden.

Sterker nog: juist in het hele verhaal over de bonuscultuur wordt Graus volledig door Schmittmann onder tafel gespeeld. Deze legt geduldig uit dat ABN-Amro al vanaf 2004 bezig was met een interne campagne om medewerkers meer klantgericht te krijgen. Dit hebben ze gedaan door over de hele linie 9% van het salaris variabel te maken. Het management kwam er destijds namelijk achter, betoogt Schmittmann, dat 65% van de medewerkers van de ABN-Amro al aan het eind van hun salarisschaal zat, en dat het dus niet uitmaakte of je nu het vuur uit je sloffen liep of de kantjes er vanaf: de beloning was namelijk hetzelfde.

Daarom hebben ze 9% van het salaris variabel gemaakt: degenen die gewoon hun werk doen krijgen ook gewoon hun salaris; degenen die zich met hart en ziel inzetten voor de zaak krijgen een stukje extra waardering (een bonus); en wie er uitgeblust achteraan sjokt, krijgt minder geld. Uiteindelijk blijft de totale salarissom echter gelijk.

Daarnaast heeft de overheid volgens Schmittman toen het de boel nationaliseerde zelf bedongen dat er over de hele linie van het bedrijf contracten volgens diezelfde formule werden opgesteld. Omdat Schmittmann aan de top zat, rolde er uit dezelfde formule voor hem uiteraard een aanzienlijk hoger bedrag, legt hij uit. Da’s logisch, hoor je hem bijna denken.

Tenslotte kreeg de topman een ‘retentiecontract’ aangeboden, omdat men graag wilde dat hij zou blijven, om vervolgens te vernemen dat men geen prijs meer stelde op zijn aanwezigheid. En Schmittmann heeft volgens eigen zeggen nog afgezien van een substantieel deel van zijn vertrekpremie, omdat hij alle commotie na het tumult over de Amerikaanse banken wel begreep.

Onze zelfvermeende bonussenslager Graus wist daar geen enkele kritische noot tegenover te stellen.

Het PVV-kamerlid deed het bij zijn vertrek voorkomen alsof de Commissie De Wit hem de mond had gesnoerd omdat ze er niet van gediend was dat hij vragen stelde op het scherpst van de snede, die Schmittmann in een hoek drukten. Wie het hele verhoor echter bekijkt, ontdekt al gauw dat Graus Schmittmann met alle antwoorden laat wegkomen en niets substantieels boven water weet te krijgen. Het brutale bluffertje van een lokale Limburgse tv-zender was eenvoudigweg geen partij voor het voormalig ABN-Amrokopstuk.

Geblesseerde eigendunk

Volkomen begrijpelijk dus dat de overige commissieleden gefrustreerd waren dat Graus zich niet hield aan de vragen die ze gezamenlijk voorbereid hadden. Het is één ding om impromptu geïnformeerde vervolgvragen te stellen om daarmee het hele verhaal uit een getuige te wringen, wanneer die om de brij heen draait. Het is heel wat anders om een verhoor van de voormalig topman van ABN-Amro te laten verzanden in gekeuvel omdat een commissielid er zo nodig de Dion Graus-talkshow van wilde maken.

Vermoedelijk heeft Graus dat zelf helemaal niet door, en denkt hij écht dat hij lekker op dreef was en zojuist een bankier eens even stevig op de grill had gelegd. Kennelijk is zijn ego zo groot dat het niet kan verdragen dat die fantasie wordt doorgeprikt.

Het stomste van de zaak is nog dat het hele verhoor en zijn eigen falen waarschijnlijk ongemerkt zouden zijn gepasseerd indien Graus de kritiek had geslikt als een volwassene en gewoon in de Commissie was blijven zitten. In plaats daarvan trad hij uit met de verklaring dat hij de mond was gesnoerd omdat de commissieleden vonden dat hij te scherp doorvroeg, waardoor de hele pers zich heeft gestort op dat verhoor, en de vragen is nagelopen.

De manier waarop de NOS gemonteerd had, hielp de beeldvorming niet; maar wat Graus werkelijk de das om deed is zijn opgeblazen eigendunk. Snoevend en tierend zat hij op nationale tv, als een klein jongetje dat net briesend het schoolorkest heeft verlaten omdat de andere leerlingen hem vuil aankeken dat hij zich niet hield aan de partituur.

Hij was juist aan het schitteren, maar al die jaloerse medeleerlingen gunnen hem geen ruimte en die gemene recensenten sabelen hem neer omdat hij zogenaamd valse noten speelde, terwijl dat helemaal niet zo is. Nou hoor! Rotzakken zijn het, allemaal! Klotskoppen en ratten!

Intussen lachte heel Nederland hem, samen met de aanwezige studiogasten, vierkant uit. En terecht. Wat een afgang.