Akkoord en het volstrekt oneens

Ik heb goed nieuws voor u: dit kabinet gaat niet de volledige vier jaar uitzitten.

Dat is niet alleen wishful thinking. Je ziet het aan de manier waarop nu besluiten worden genomen. Niet zozeer dat het besluiten zijn die geen draagvlak in de samenleving hebben, want dit kabinet meent al vanaf het begin de wijsheid in pacht te hebben en zal hooguit toegeven “het niet goed genoeg uitgelegd te hebben”. Met andere woorden “we hebben wel gelijk, de mensen zijn alleen nog wat dommer dan we al dachten”.

Het gaat vooral om de besluitvorming in het kabinet zelf. Ministers en staatssecretarissen zijn vooral bezig om hun eigen projectjes er zo snel mogelijk doorgedrukt te krijgen, waarbij de vorm en uitwerking van minder belang zijn dan de vraag óf er een akkoord bereikt wordt. Van overeenstemming is al geen sprake meer, er wordt zoveel mogelijk geschoven om allerlei individuele wensen een plaats te geven in het onderhandelingsresultaat, ongeacht de uitwerking van het resultaat.

Het opvallendste voorbeeld is de WAO-“hervorming” van minister De Geus. Iedereen – met uitzondering van De Geus zelf – was het er over eens dat er geen slechter alternatief was dan de hybride vorm, waarbij zowel UWV als verzekeraars de uitvoering van de WAO zouden verzorgen. D66 en CDA wilden graag alles overhevelen naar de verzekeraars, de VVD wilde de bijbehorende premieverhoging niet voor zijn rekening nemen en wat was het gevolg? Het hybride stelsel gaat per 1 januari 2007 ingevoerd worden. Domweg door de wensen naast elkaar te leggen uitkomen op het ene voorstel wat niemand zag zitten en dan jezelf op de borst kloppen dat je een hervorming tot stand brengt. Althans, naar buiten toe. In de praktijk weten ook D66, CDA én VVD dat het een wangedrocht is. De onderhandelingen met de verzekeraars over de tarieven moeten nog beginnen en De Geus heeft alvast beloofd de geheide premieverhoging te compenseren. In feite is dit niet anders dan een akkoord op hoofdlijnen, waarbij de praktische uitwerking nog wel eens voor vuurwerk in de coalitie zou kunnen zorgen. Tegen de tijd dat de verhoging van de WAO-premies in het zicht komt zal de VVD wederom in het geweer moeten komen. Door dit akkoord is de praktische uitwerking een jaar opgeschoven, waarbij de hervorming in kwestie nog wel eens weinig meer dan een intentieverklaring zou kunnen blijken.

Medy van der Laan mag de NPS opheffen, vooral omdat VVD en CDA dat wilden. Het was de bedoeling de baasjescultuur in Hilversum aan te pakken, maar in de praktijk wordt doodleuk de verzuiling weer als ideaalvorm ingevoerd. Opinie hoort voortaan immers bij de omroepen met leden en die moeten zich bovendien weer naar hun zuiltje gaan profileren. Dacht u dat D66 hier blij mee was? Bert Bakker en Laurens-Jan Brinkhorst misschien wel, maar die halen met enige regelmaat de VVD rechts in. Je kunt echter moeilijk beweren dat de D66-visie terug te vinden is in een akkoord waarbij er voortaan weer socialistische actualiteiten, liberale actualiteiten en christelijke actualiteiten bestaan. Het is echter wel Medy van der Laan die het mag gaan verdedigen en het is D66 dat de electorale klappen oploopt van dit akkoord. Maar ja, toen D66 de bestuurlijke vernieuwing plots geen kroonjuweel meer noemde kwam de mediapolitiek plots als nieuw kroonjuweel tevoorschijn. Je kunt moeilijk een paar maanden later toegeven dat je ook dat kroonjuweel uit je klauwen hebt laten vallen.

Ook de kersverse D66-minister Pechtold wordt als een kleuter aan de kant gezet nu hij met voorstellen komt voor hervorming van het kiesstelsel. Met name het CDA herinnert hem er fijntjes aan dat in het Paasakkoord is gesproken van een onderzoek, waarbij moest worden gezocht naar draagvlak voor hervormingen. Wat iedereen wist – behalve blijkbaar Pechtold – was dat die formulering het CDA de kans zou geven elke hervorming tegen te houden en dat de formulering hooguit bedoeld was om nog even de schijn op te houden dat er daadwerkelijk iets zou veranderen. Dat Pechtold nu voorstellen indient was nooit de bedoeling. Door “het draagvlak” nog even in herinnering te brengen heeft Verhagen Pechtold hardhandig zijn plaats gewezen.

Het patroon is duidelijk: bij elk voorstel worden één of meer partijen min of meer geschoffeerd door anderen in de coalitie maar wordt er uiteindelijk een akkoord gesloten om vooral maar niet toe te hoeven geven dat er geen overeenstemming is. Elk akkoord bevat daardoor belangrijke punten waar een of meer partijen buitengewoon ongelukkig mee zijn. Dat kan een tijdje goed gaan, maar er wordt een fikse portie wantrouwen gekweekt die de sfeer tussen de coalitiepartijen stevig zal verzieken. De eerste jaren van dit kabinet was er een sfeer te bespeuren die je als saamhorigheid zou kunnen omschrijven, maar zo langzamerhand zijn deze partijen tot elkaar veroordeeld. Nu de beloofde goede jaren uitblijven (“het zoet na het zuur”) en Nederland ook verhoudingsgewijs economisch alleen maar achteruit kachelt beginnen vooral VVD en D66 zich ernstig zorgen te maken hoe ze dit beleid bij volgende verkiezingen nog kunnen verkopen.

De arrogantie die vooral Maxime Verhagen tentoonspreidt zal daarbij ook niet helpen. Hij probeert niet eens meer te verhullen dat het CDA het voor het zeggen meent te hebben in deze coalitie. Tel daarbij op de brekebenerige leiding van Balkendende en de tweestrijd tussen Van Aartsen en Zalm en ik durf de voorspelling wel aan dat dit kabinet de eindstreep niet haalt.