Landelijk opsporingsbericht: uw kenteken gezocht

Als het aan de politie ligt, wordt uw kenteken straks overal gescand. Niet alleen kijkt de politie of u iets op uw kerfstok heeft, maar ook of u op basis van uw reisprofiel van plan bent om rottigheid uit te halen: een soort Minority Report op de weg dus. Daarbij worden kentekenscans mogelijk centraal opgeslagen en informatie en camerabeelden uitgewisseld tussen politie en de private sector.

Dit scenario destilleer ik uit een aantal stukken dat ik met een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) van het KLPD heb ontvangen. Nu al maken verschillende korpsen gebruik van Automated Number Plate Recognition (ANPR), oftewel kentekenherkenning. ANPR wordt op dit moment vooral toegepast voor handhaving, bijvoorbeeld om mensen met openstaande boetes uit het verkeer te plukken. Maar ANPR kan veel meer, zeker als er een landelijk dekkend systeem is.

De registraties geven een rijk beeld van waar auto’s zijn geweest. Die informatie kan toegepast worden in opsporingsonderzoeken en gebruikt worden voor intelligencedoeleinden. Een centrale stuurgroep onderzoekt de mogelijkheid van van zo’n landelijke toepassing en komt binnenkort – onbekend is wanneer – waarschijnlijk met een voorstel.

Waarom is dit belangrijk?

Uit een aantal openbaargemaakte stukken (waaronder een basisdocument van de landelijke werkgroep, Implementatie en Doorontwikkeling ANPR, IDA) blijkt wel waar de voorkeur van de politie naar uit gaat. Ook wordt gewerkt aan een communicatiestrategie. Uiteraard is het niet de bedoeling dat de burger nu al meepraat. Om te voorkomen dat we voor voldongen feiten worden gesteld, nu alvast een bijdrage aan de discussie. Hieronder vindt u enkele tekstfragmenten. Gezamenlijk geven ze een duidelijk beeld van de koers die men dreigt in te slaan. Alle openbare documenten staan onderaan. Een eerder, wat beperkter verhaal, staat hier.

Tot slot nog even wat u niet mag weten van het KLPD (de zwartgemaakte stukken in de documenten):

– Het KLPD werkt samen met het Eindhovense bedrijf Technet.

– Verantwoordelijke bij de Raad van Hoofdcommissarissen (en auteur van het conceptrapport Beelden van de Samenleving is Pieter Jaap Aalbersberg, portefeuillehouder Publiek-Private Samenwerking en Intelligence van de Raad van Hoofdcommissarissen. Blijkbaar is dit ook al privacygevoelige informatie.

– De locatie van de vaste ANPR-opstellingen worden niet prijsgegeven. Tips kunt u kwijt in de comments, dat werkt wellicht sneller dan een bezwaarschrift. Momenteel werk ik aan een overzichtskaart.

Uit:  ANPR Naar een landelijke toepassing

Hotlists worden landelijk samengesteld als afgeleide van bestaande registers zoals het opsporingsregister of het kentekenregister. De kentekenverzameling kan naar eigen inzicht worden aangevuld met gegevens uit het korps dat ANPR inzet. Denk daarbij aan speciale doelgroepen en/of subjecten in onderzoeken van CIE (Criminele Inlichtingen Eenheid), TGO’s (teams grootschalig optreden) of BRT’s (bovenregionale recherche teams).

Opsporing: gepleegde en te plegen strafbare feiten opsporen door balansverstoorders uit de anonimiteit van verkeersstromen te halen. Met ANPR kan bijvoorbeeld een overzicht gemaakt worden van voertuigen die op een bepaald tijdstip in de buurt van een plaats delict aanwezig waren. Een andere toepassingsmogelijkheid is om via ANPR inzicht te verkrijgen in verkeersstromen om vervolgens afwijkende patronen te herkennen.

Wanneer een ongewoon reispatroon door middel van analyse van het politieregister ANPR aan het licht komt, kan dat voor de politie reden zijn om een onderzoek in te stellen. Zo kunnen potentiële criminele activiteiten tijdig worden onderkend.

De meerwaarde die ANPR in de toekomst kan bieden is vooral gericht op (proactieve) informatieanalyse, datamining en het versterken van de informatiepositie van de politie. Doelstelling is het ontdekken van trends, patronen en profielen om daar passende interventiescenario’s voor te kunnen opstellen of zelfs ‘criminaliteitsvoorspellingen’ uit te kunnen destilleren. Dat vraagt om een andere soort van analyses, andere vakinhoudelijke kennis en vanwege de bijzondere verstrekkende zoekmogelijkheden om autorisaties van een zeer beperkte kring van politieambtenaren die de vereiste deskundigheid en ervaring bezitten.

De effectiviteit van ANPR zal toenemen naarmate de inzet breder wordt. Nu wordt ANPR regionaal en periodiek ingezet. De ANPR-systemen kunnen echter ook structureel en landelijk worden ingezet. Te denken valt aan een koppeling van de ANPR-systemen aan de bestaande camera’s van Rijkswaterstaat die langs de snelweg hangen en aan een koppeling aan de camera’s van stadstoezicht. Zo kunnen (potentiële) wetsovertreders nationaal, regionaal en binnen de stad gesignaleerd en eventueel gevolgd worden.

Een bredere inzet kan ook betekenen dat er meerdere hotlists worden gekoppeld aan de ANPR-camera. Op dit moment wordt vooral gecontroleerd met gegevens van de Rijksdienst voor het Wegverkeer, gegevens van het Centraal Justitieel Incassobureau, gegevens van Politie en gegevens van Justitie. Deze verzameling kan uitgebreid worden met hotlists van andere overheidsinstellingen.

Samenwerking draagt bovendien bij aan het streven van het kabinet naar één controlerende overheid. Door (al dan niet structureel) samen te werken met eerdergenoemde partijen ontstaat een veel groter arsenaal aan bevoegdheden, interventiemogelijkheden en informatie die in samenhang kan worden ingezet. Deze samenwerking vindt al vaak plaats in het kader van het integrale veiligheidsbeleid, de bestuurlijke aanpak van de georganiseerde criminaliteit, de inzet van Bibob en de multidisciplinaire samenwerking met de Bijzondere Opsporingsdiensten.

(…) Vanwege de identificerende en signalerende werking krijgt de politie een steeds beter beeld van (potentiële) balansverstoringen en (potentiële) balansverstoorders met een veiligere samenleving als gevolg. (…)

Verder leren de ervaringen van de politie in Groot Brittannië dat de met ANPR verkregen informatie een grote bijdrage levert aan het oplossen of voorkomen van terroristische aanslagen en zware delicten [wat onzin is, in Engeland gaan er juist stemmen op om het aantal ANPR controles drastisch terug te brengen, dt.]. Wat dat aangaat kan ANPR dus ook gebruikt worden voor bewaken en beveiligen, het vergaren van informatie en intelligence of het tegenhouden van een aanslag. Dergelijke toepassingen zijn natuurlijk wel afhankelijk van de dichtheid van het cameranetwerk.

Een voorbeeld van hoe de toepassing van ANPR de privacy van een burger kan raken is proactief onderzoek. In theorie is het mogelijk dat personen die niets met een specifiek delict te maken hebben maar die op het verkeerde moment op een verkeerde plaats verblijven in een ‘potentiële verdachten’ bestand terechtkomen. Van belang is dus om als politie goed uit te leggen wat proactief onderzoek inhoudt en dat voldoende wettelijke waarborgen bestaan om onterecht te worden bestempeld als een verdachte.

Het uitgangspunt daarbij is de inzet van ANPR als handhavinginstrument. Die staat nauwelijks ter discussie en kan relatief eenvoudig worden gerealiseerd. De mogelijkheid om in de toekomst ANPR in te zetten voor opsporingsdoeleinden mag echter niet uit het oog verloren worden en dient meegenomen te worden in de doorontwikkeling van het instrument.

Uitgangspunt voor verdere implementatie en doorontwikkeling van ANPR is een landelijke organisatie die de ANPR standaarden ontwikkelt en bewaakt en die aanspreekpunt is voor deelnemers en ketenpartners in de ANPR strategie. Daarnaast draagt deze organisatie de zorg voor het beheer van een landelijke database met landelijke hotlists. (…) Het voordeel van deze landelijke regie met regionale autonomie is dat een landelijke ANPR-dekking relatief snel bewerkstelligd kan worden.

Uit Beelden van de Samenleving een visiedocument van de Raad van Hoofdcommissarissen, februari 2009

Rol van informatiegestuurd cameratoezicht. Informatiegestuurd cameratoezicht richt zich (in tegenstelling tot andere vormen van cameratoezicht) niet alleen op het verzamelen en verwerken van informatie, maar ook op het analyseren (veredelen) en uitwisselen van deze informatie met publieke én private partners.

Zo, dan bent u weer bij. Hieronder de documenten en daaronder een filmpje.

De documenten:

ANPR naar een landelijke toepassing

Beelden van de samenleving

Digitale surveillance op snelwegen

bijlage 2 IDA (overzicht ANPR-initiatieven per korps)

Beschrijving legitimiteitsvraagstukken

Juridisch advies ANPR (hier een verhaal daarover)

Proces Catch Ken Plan van uitvoering

Opdracht juridische werkgroep