Een dictatuur in Europa

Alexandr Loekasjenko, president van Wit-Rusland, is een overblijfsel van de oude Sovjet-dictatuur. Vorig jaar december is hij opnieuw gekozen met 80% van de stemmen in verkiezingen die door de OSCE niet eerlijk werden genoemd.  Een demonstratie van dertigduizend mensen in Minsk tegen de stembusfraude op de avond van de verkiezingen werd in elkaar geslagen. Honderden mensen werden gearresteerd onder wie de kandidaten van de oppositie. Naar goed sovjet-gebruik noemt Loekasjenko zijn tegenstanders ‘infiltranten’.  Zij zijn aangeklaagd vanwege massale verstoring van de openbare orde. Een van de oppositiekandidaten, Ales Michelevich, vertelde na zijn vrijlating dat hij door de KGB gemarteld was. Hij is inmiddels uitgeweken naar de Tsjechische Republiek.

Vier mensen hebben inmiddels elk vier jaar gevangenisstraf gekregen voor deelname aan de demonstratie. Dertig anderen staan nog terecht. De aanklacht verwijst voor de ernst van de misdaad naar enkele gesneuvelde ruiten. Volgens de Russische mensenrechtenactivist Andrey Yurov waren ingehuurde provocateurs hiervoor verantwoordelijk en was het verder een vreedzame demonstratie. Yurov maakt deel uit van een monitor-missie van mensenrechtenorganisaties bij de processen, maar werd onlangs door de Wit-Russische regering uitgewezen en voor twee jaar verbannen.  Hij deed zijn verhaal afgelopen weekend op een bijeenkomst van de Europese Groenen in Budapest. Volgens Yurov is de situatie in Wit-Rusland erger dan ooit. Tot de verkiezingen van vorig jaar was er een lichte dooi waarmee Loekasjenko een opening probeerde te maken naar de EU die eerder sancties had opgelegd. Sinds 19 december neemt de repressie verhevigde vormen aan. Dat werd ook bevestigd door de vertegenwoordiger van de Wit-Russische Groenen, een partij die nauwelijks van de grond kan komen omdat het hen onmogelijk wordt gemaakt als partij te opereren.  Openbare vergaderingen worden niet toegestaan.  Voor besloten vergaderingen kan nergens een ruimte worden gevonden. Iedereen is bang om mee te werken aan iets waar de regering geen officiële toestemming voor heeft gegeven. De staat is in handen van een bijzondere militaire politie die namens het ministerie van Binnenlandse Zaken alles wat met politiek te maken heeft met harde hand onderdrukt. Er is geen vrije pers. Vorige week werd een correspondent van een Poolse krant gearresteerd vanwege kritiek op Loekasjenko.  De OSCE-delegatie, die tot vorig jaar nog pogingen kon doen om de Wit-Russische autoriteiten te bewegen zich te houden aan de afspraken in het samenwerkingsverband op het gebied van mensenrechten is nu definitief het land uit gezet.

Wat doet de EU met een dictatuur als buur?  De sancties tegen personen zullen worden uitgebreid. Die moeten er waar mogelijk voor zorgen dat Loekasjenko c.s. persoonlijk worden getroffen in hun zaken met het buitenland. En dat ze -althans voor officiële bezoeken- geen visa meer krijgen.  De oppositie denkt echter dat er gemakkelijk aan te ontkomen is door transacties via Rusland te laten verlopen.  Voorlopig zal het hierbij blijven. Bedrijven die in Wit-Rusland hebben geïnvesteerd worden niet getroffen.

De sancties zouden wel wat verder mogen gaan als bewezen kan worden dat Wit-Rusland het wapenembargo heeft geschonden van Ivoorkust. De VN is er tot  nu toe ondanks aanwijzingen nog niet in geslaagd de steun van Loekasjenko aan Gbagbo te bewijzen. Tekenend is dat de Wit-Russische dictator ook altijd goede vrienden geweest is met Gadaffi. De kolonel, op wiens vertrek heel Europa hoopt,  kreeg van de universiteit van Minsk onlangs een ere-doctoraat volgens Yurov.  En waarschijnlijk heeft hij ook kunnen profiteren van het enorme wapenarsenaal dat na de ineenstorting van de Sovjet-Unie door Wit-Rusland is verkocht aan vele regimes, doorgaanse ‘foute’, gezien vanuit het westen. Voor Loekasjenko is de wapenindustrie van groot belang sinds hij niet meer volledig kan vertrouwen op Rusland. Hij staat aan het hoofd van zeventig wapenbedrijven. De export bedraagt zo’n 200 miljoen dollar per jaar, de schaduwhandel niet meegerekend (NRC 1-4-2011).  Niet alleen voor de bevolking van Wit-Rusland, maar ook voor mensen in conflictgebieden zoals Ivoorkust, Libië, Soedan etc. zou het een zegen zijn als een straffere aanpak van deze “laatste Europese dictator” leidt tot ‘regime change’.