Vandaag komt de Algemene Rekenkamer met een reeks rapporten over de prestaties van de overheid in het afgelopen jaar. De derde woensdag van mei is Verantwoordingsdag, ook wel ‘Gehaktdag’ genoemd. Een niet onbelangrijke, maar helaas qua mediaaandacht nogal eens verwaarloosde dag voor onze volksvertegenwoordigers die de inkomsten en uitgaven overheid namens ons moeten controleren.
Enkele citaten uit de persberichten die vanmorgen op de Sargassoredactie binnen kwamen:
Het financieel beheer bij het Ministerie van VWS schoot dermate tekort, dat de Algemene Rekenkamer daartegen bezwaar heeft gemaakt [inmiddelsis het bezwaar ingetrokken].
Hiernaast is zowel bij de uitgaven als de verplichtingen de tolerantiegrens van maximaal 1% fouten en onzekerheden inzake de rechtmatigheid overschreden. Dit is sinds 2008 (kredietcrisis) niet meer voorgekomen. Van 2,48% van de verplichtingen (uitgaven in de toekomst, waarvoor een juridische verplichting is aangegaan) staat de rechtmatigheid niet vast. Daarmee is een bedrag van ruim € 9,1 miljard gemoeid. Twee derde hiervan hangt samen met de bestrijding van de coronacrisis. Daarnaast is van 1,52% van de uitgaven, € 4,3 miljard, de rechtmatigheid in het geding. Ruim de helft hiervan houdt verband met de strijd tegen het virus.
De Algemene Rekenkamer noemt deze uitkomsten van haar verantwoordingsonderzoek naar de rijksrekening 2020 zorgelijk en plaatst daarom een kritische kanttekening bij de goedkeuring van de rijksrekening 2020, net zoals zij dat ook bij die van 2019 deed.
Een belangrijke oorzaak van onrechtmatigheden is dat het parlement niet vooraf werd geïnformeerd. In het coronajaar 2020, waarin ministers met grote spoed maatregelen namen om de pandemie te bestrijden, zijn de Tweede en Eerste Kamer meermaals voor een voldongen feit gesteld.
Het financieel beheer bij het ministerie van VWS over de extra uitgaven en verplichtingen schoot ernstig tekort. Het gaat om € 5,1 miljard publiek geld, voor onder meer testmaterialen (bijna € 1 miljard), beschermingsmiddelen en beademingsapparatuur voor zorginstellingen (ruim € 1,2 miljard) en de zorgbonus (€ 2 miljard).
Zo ontbreken bijvoorbeeld ontvangstbewijzen voor rechtstreekse leveringen van goederen als beademingsapparatuur aan zorginstellingen. Evenmin is duidelijk of de aantallen afgenomen coronatesten op facturen die de minister van VWS betaalde, klopten.
De Rekenkamer heeft ook kritiek op ‘de wildgroei van fiscale regelingen’ die het Rijk veel geld kosten:
Als onderdeel van haar verantwoordingsonderzoek over 2020 bekeek de Algemene Rekenkamer de landbouwvrijstelling (€ 1.336 miljoen minder belastinginkomsten), de lijfrenteaftrek (€ 463 miljoen), de kleinschaligheidsinvesteringsaftrek (€ 386 miljoen) en de aftrek specifieke zorgkosten (€ 256 miljoen).
Van de een bleek de doelstelling achterhaald, van de ander het resultaat onduidelijk en van de volgende het bereik een vraagteken. Geen van de fiscale regelingen voldeed aan het toetsingskader dat het Ministerie van Financiën hanteert bij introductie van nieuwe – en evaluatie van bestaande fiscale regelingen. Dat betekent dat de vakminister en de minister van Financiën, ieder vanuit zijn eigen perspectief, aanpassing of afschaffing moeten overwegen. Toch wordt in de praktijk zelden de vraag gesteld of een regeling nut heeft of beter kan worden afgeschaft.
Deze conclusies sluiten naadloos aan op verschillende onderzoeken die de Algemene Rekenkamer in de afgelopen 20 jaar deed, zowel naar afzonderlijke fiscale regelingen als het geheel. De uitkomsten van al deze onderzoeken bij elkaar leiden de Algemene Rekenkamer tot de slotsom dat de tijd is gekomen om de huidige wildgroei van het aantal fiscale regelingen flink terug te snoeien.
In de Miljoenennota 2020 komt het kabinet uit op 116 regelingen. Dit zou volgens raming leiden tot € 111 miljard minder belastinginkomsten in 2020. “Iets om over na te denken, want het totaalbedrag aan belastinginkomsten werd op Prinsjesdag 2019 geraamd op € 194 miljard”, schrijft de Algemene Rekenkamer.
De Algemene Rekenkamer schrijft ook over de kosten van de aardbevingsschade in Groningen:
Het uitbetalen van elke euro aan schadevergoeding vergt 56 eurocent aan uitvoeringskosten. Ongeveer de helft daarvan wordt uitgegeven aan schade-experts. De Staat moet die inzetten om van elke woning aan te tonen of de schade daadwerkelijk is veroorzaakt door de bevingen als gevolg van de aardgaswinning. Pas dan kunnen de herstelkosten door de Staat op de Nederlandse Aardolie Maatschappij (NAM) worden verhaald.
En over informatiebeveiliging:
Uit het rijksbrede onderzoek naar informatiebeveiliging blijkt dat afgelopen jaar criminelen erin slaagden de WhatsApp-accounts te hacken van tenminste vijf Tweede Kamerleden, een Eerste Kamerlid, topambtenaren van het Ministerie van EZK en verschillende medewerkers van bijna alle ministeries. Het ging de aanvallers om geld, maar het is denkbaar dat het ook om informatie had kunnen gaan. Dit onderstreept het belang van permante aandacht en bewustwording voor veilig gebruik van WhatsApp op alle niveaus binnen de rijksoverheid.