Vorig jaar liepen er twee trajecten die te maken hadden met bestuurlijke vernieuwing. We hadden het Burgerforum Vernieuwing Kiesstelsel en we hadden de Nationale Conventie. Het resultaat van beiden lijkt een zachte dood te sterven. Het nieuwe parlement heeft meer belangstelling voor een enkele dode door paddo’s en het koest houden van hondjes dan voor vernieuwing van de democratie. Dat is jammer, maar niet verrassend. Iedere instantie heeft weerstand tegen zijn eigen verandering.
Maar het zou jammer zijn als de erfenis van afgelopen jaar zo maar zou verdwijnen. Daarom begin ik hier een korte serie om in ieder geval de voorstellen van de Nationale Conventie voor het voetlicht te brengen. Het zijn er 25. Dus krijgt u ook 25 afleveringen, waarschijnlijk min of meer dagelijks.
1. Benoem een ‘minister X’ met ruime bevoegdheden om een ‘operatie Kafka’ te starten voor vereenvoudiging van regels.
Toelichting Nationale Conventie:
Operatie Kafka:
De Conventie stelt een Nederlandse ‘Operatie-Kafka’ voor, die tegen het veelkoppige monster van bureaucratische uitwassen ten strijde trekt. Er moet een aparte minister worden benoemd, die als taak heeft ruimte te scheppen voor een actieve samenleving.
Zo is er één aanspreekpunt en wordt versplintering over loketten en ministeries voorkomen. Hij krijgt bevoegdheden collega-ministers rechtstreeks aan te spreken en staat in nauw contact met burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties.
Belgisch voorbeeld
Het idee is in grote lijnen ontleend aan de Belgische Operatie Kafka. Aangestuurd door staatssecretaris “Q” (Vincent van Quickenborne) signaleert de Belgische Operatie Kafka, in samenwerking met burgers en bedrijven, de onhandige uitvoering en overbodigheid van regels. Inmiddels zijn bij dit Belgische meldpunt meer dan 5000 meldingen uit de samenleving binnengekomen. De administratieve lasten zijn in twee jaar met 25% gedaald. Ter onderstreping van het belang van zijn werkzaamheden heeft staatssecretaris Q direct toegang tot de Minister-president voor de agendering in de ministerraad. Dat bevordert het tempo van de politieke besluit-vorming.
Bij deze aanbeveling geeft de Conventie de volgende overwegingen mee. Het is van belang dat de overheid erop toeziet dat maatschappelijke organisaties, individuele burgers en bedrijven niet gehinderd worden door te veel en soms zelfs tegenstrijdige regels en criteria. Schrappen van regels is dan de meest radicale en meest voor de hand liggende oplossing. De wens regels te schrappen staat al meer dan twintig jaar op de politieke agenda. Maar in een complexe samenleving is het zonder meer schrappen van regels niet altijd mogelijk. Bovendien bestaat het risico dat beslissers op lagere niveaus de ruimte die ontstaat door het schrappen van regels op nationaal niveau, dubbel en dwars gaan invullen met nieuwe regels. Regels dienen met verstand en met oog voor het belang van eigen verantwoordelijkheid van burgers te worden toegepast. Regels zijn weliswaar regels, maar dit rechtvaardigt nooit een automatische toepassing. De uitvoering van regels behoort volgens de Conventie ‘op maat’ plaats te vinden. Dat wil zeggen: in overeenstemming met het doel van de regels en in afweging met andere regels en specifieke omstandigheden. Automatische toepassing van regels en angst voor onvoorzienbare risico’s, belemmeren vaak vrijwilligerswerk en particulier initiatief. Vice-president Tjeenk Willink van de Raad van State, stelt in zijn jaarrapport 2005 dat vooral uitvoerders en burgers de gevolgen ondervinden van de alom geldende bureaucratisch-bedrijfsmatige logica. Dìt levert volgens hem bij uitstek de kloof op waarvan burgers last hebben. De praktijk van het overheidsbeleid staat daardoor vaak dwars op de suggestie burgers meer verantwoordelijkheid te geven en uitvoerders maatwerk te laten leveren.
Administratieve lasten treffen vooral specifieke groepen burgers die meer dan anderen afhankelijk zijn van de overheid, zoals mensen met een handicap. Vermindering van lasten voor juist deze groepen is een belangrijk punt van aandacht.
Uitvoering:
Kan zonder (grond)wetwijziging.
De huidige regering heeft, net als de vorige regering, als streven de regeldruk te verminderen (regeringsverklaring, blz 34). Maar net als bij de vorige regering neemt ze alleen streefgetallen op en maakt ze alle ministers verantwoordelijk. Dat heeft in de vorige regeerperiode wel wat resultaat opgeleverd, maar niet voldoende.
Juist het voorstel om hier een aparte minister voor te benoemen, zou hier een zwengel aan kunnen geven. Dit lijkt een tijdelijke oplossing. Maar het kan ook permanent natuurlijk. De drie-eenheid van creatie – bestendiging – afbraak moet ook in de regering zitten om voldoende dynamiek te houden. Hierin zijn de Belgen ons dan ook duidelijk voor.
– Het volledige advies van de Nationale Conventie
– Voorstellen Nationale Conventie: 1, 2, 3, 4, 5
Reacties (26)
Een minister is misschien wat overdreven, maar het zou goed zijn als er eens iets concreet aan dit probleem zou worden gewerkt. Bureaucratie verminderen staat al jaren in bijna alle partijprogramma’s, maar over het hoe is tot nu toe niet echt na gedacht volgens mij.
Zolang wij elke maatregel die we nemen of afschaffen vergezeld gaat van 5 compensatie maatregelen omdat uit inkomensberekening is gebleken dat de chronischzieke of de middengezinnen met 1 inkomen er misschien 1 % minder op vooruit gaat dan de alleen staande met aanvullend pensioen, heeft het niet veel zin.
Dan eerder een ‘minister K’.
Het is een begin maar niet genoeg.
Met een nieuwe minister krijg je net als voorheen toch weer streefcijfers en daardoor het schrappen van met name de regels waar de overheden zelf het minst belang aan hechten. Niet de regels waar de burgers het meeste last van hebben.
Dat het al 25 jaar niet lukt hier echt in te schrappen duidt er denk ik op dat overheden zelf onvoldoende prikkel ondervinden om de lasten voor de burgers te verlichten. (Ik schrijf trouwens overheden omdat naast de belastingdienst de burgers en bedrijven volgens mij de meeste last ervaren van gemeenten.)
De invoering van de nieuwe bijstandswet heeft 1 ding duidelijk gemaakt en dat is dat gemeenten wel gevoelig zijn voor financiële prikkels.
Een idee dat mij te binnen schiet is om een financiële prikkel in te bouwen voor gemeenten om de administratieve lasten voor burgers te verminderen. Het wordt wel een ingewikkelde operatie, maar als je echt iets wilt bereiken, moet je de lasten voor de burger omzetten in lasten voor de gemeente.
Stel vast welke last burgers van hun gemeente ervaren, hang hier een bedrag aan en kort alles boven een gestelde grens op de algemene uitkering die ze ontvangen.
Gemeenten kunnen dan zelf schrappen waar het hun meeste oplevert.
Het moeilijke hierbij is trouwens wel dat er een verschil is tussen administratieve lasten om een aanvullende uitkering of subsidie te krijgen en lasten verbonden aan de aanvraag van een bouwvergunning. Gemeenten noemen het beiden diensten, maar de eerste twee zijn inkomensherverdeling en het laatste een verkapt verbod (je mag niet bouwen tenzij).
Prachtig initiatief, Steeph! Ik ben erg benieuwd wat er verder uitkomt.
Ik vind dit erg eerie en unreal als je er die drie hyperenge Nornen “Was, Werd, en Zal” (hier niet eng = wiki) bij denkt.
Overigens: ik word benieuwd Steeph. Goeie dynamiek tegen de mediale politiek.
Ik heb ‘Nee’ gestemd omdat ik vind dat het niet een minister of iemand anders moet zijn die deel uitmaakt van de regering. Ik zie meer in iemand die buiten de politiek staat, een soort Van Vollenhoven of Ombudsman die de klachten uit alle hoeken van de samenleving aanpakt en tegenstrijdige regelgeving goed onderzoekt en vervolgens met goede voorstellen komt. Dat kan ook afschaffing van een set regels inhouden. Daarna mag politiek zich ermee bemoeien om het een democratisch tintje te geven. De persoon of instelling die de klachten aanpakt hoeft voor mij dus niet democratisch te zijn en ook geen politieke verantwoording af te leggen, anders neemt de burocratie eerder toe dan af.
@Ambtenaar 4
Nauwelijks met je eens. Het aantal uitvoeringsregels, heffingen en adminplichten voor een bedrijf is a. minstens 10 x maar misschien wel 20 x zo groot als voor een burger en b. soms onderling tegenstrijdig.
Ombudsman, KvK, en belangenverenigingen kunnen al een hele beste aanzet geven.
Mescaline,
Misschien kwam het door slordig taalgebruik. In het begin spreek ik van burgers en bedrijven, later alleen nog van burgers. Maar met mijn suggestie doelde ik op de verlichting van de lasten voor beiden.
Natuurlijk kunnen de ombudsman, KvK, en belangenverenigingen een aanzet geven, maar dit doen ze al tijden. Op menig nieuwjaarsreceptie roept de burgemeester dat er regels geschrapt gaan worden. Vervolgens gebeurt er dan alleen te weinig.
@ Ambtenaar: Ik vind het totaal onterecht dat je je vooral meent te moeten richten op gemeenten. Als het al waar is dat burgers en bedrijven vooral last hebben van de gemeente, dan is dat grotendeels omdat gemeenten veel regels van hogere overheden moeten uitvoeren en handhaven. Gemeenten maken zelf helemaal niet zo veel regels.
Veruit de meeste regels komen uit Den Haag. Je laadt wat mij betreft de verdenking op je rijksambtenaar te zijn met een blinde vlek….
Oplawaai. Deze suggestie betreft gemeenten ja, maar dat er heel wat meer nodig dat snap ik ook wel.
Dus wat nuancering:
De stelling dat burgers en bedrijven na de belastingdienst de meeste last van gemeenten hebben, is vrees ik bij nader inzien niet houdbaar.
Het rijk, alle agentschappen controlediensten etc etc veroorzaken het leeuwendeel van de lasten. Dus als je suggesties hebt….
En natuurlijk als je je op gemeenten richt moet je er in de eerste plaats voor zorgen dat deze kunnen schrappen en minder hoeven. Oa door minder uit Den Haag te laten komen.
Maar de vraag is of je het daarbij moet laten. Een deel van de lastendruk ligt toch echt in de invloedsfeer van de gemeente. Mijn suggestie was erop gericht dit te beinvloeden.
Steeph, goed initiatief om die discussie levend te houden. Met jou, constateer ik dat deze kamer en kabinet zich liever bezighouden met de waan van de dag. Daarbij slaat men, in mijn ogen, een behoorlijk reactionaire weg in. Kortzichtigheid lijkt weer troef te zijn.
Ik zie jouw artikelen overigens met belangstelling tegemoet!
@mescaline #6: Grappig dat je de Norn noemt, ik had eerder de hindoeistische drie-eenheid in mijn hoofd:
http://nl.wikipedia.org/wiki/Trimurti
Ooit mooi beschreven in een Harvard Business Review artikel (heb ik nog ergens op papier). Meeste bedrijven/instellingen hebben wel de creatie en onderhoud kant. Maar vaak ontbreekt de destructie kant. En die is toch echt wel nodig.
Op de rest reageer ik later als ik weer wat ruimte heb hier op mijn werk.
Een minister helpt echt niet tegen bloempjes van Catherina.
Een minister lijkt mij ook de verkeerde weg. Dan heb je er alweer iemand bij die rekening moet houden met poltieke gevoeligheden, partijbelangen, ambtenarenapparaat en andere storende factoren. Geef de Nationale Ombudsman er extra bevoegdheden bij, zoals Xiwel zegt. Die komt sowieso al allerlei zaken tegen waarin mensen door de regeltjes gemangeld worden. De aanzet voor het schrappen van regeltjes is dan al aanwezig. Overigens zijn er ook Europese regels waarvan je je kunt afvragen 1/of ze moeten bestaan en 2/ of de EU dat dan zou moeten regelen. Ook op dat niveau zou er dus iets moeten gebeuren.
@Steeph er is een Indo-Europees verband tussen Nornen, Trimurti en een paar andere. Heb ik eens ergens gelezen, maar weet niet meer of dat een betrouwbaar artikel was. ;)
Bij Vernietiging moest ik ook denken aan Bert Bakkers verzuchting: we stapelen regels op regels en doen net of we daarmee de gezondheidszorg helpen. We moeten mensen helpen.
Nederland heeft al een druk bezette Kafka-brigade. Laat die gewoon hun werk doen, en rapporteren aan een al bestaande minister.
@BartB: Dat is nou juist een punt dat ik ook in het stukje maak. Die brigade heeft wel resultaat, maar er is mogelijk veel meer uit te halen als het op ministersniveau belegd wordt (structureel).
Kortom in elke organisatie moeten zo min mogelijk organisatielagen zijn en daarbij nog eens korte communicatielijnen tussen de verschillende lagen. Verhelderend.
Klinkt nogal paradoxaal: een extra minister, met staf en wellicht ministerie, ofwel: extra bureaucratie. En dat om de bureaucratie te bestrijden…
Tussen haakjes, en met alle respect voor het NL niet-vatten van de B staatsstructuur : Q is maar één player in B op het vlak van vereenvoudiging. Alleen is het zijn enige bevoegdheid (hij weegt politiek nog wat te licht voor ander ministerwerk), vandaar dat hij zich er zo zwaar en zgn. “uniek” op profileert. De gemeenschappen en gewesten hebben ook hun wetsmatigingsprojecten, en ook sommige steden en gemeenten, en de mensen die dààr werken zullen u zeggen dat Q niet altijd zo solidair is qua
afstemmen van regionale en federale vereenvoudigingsprocessen. Op dat vlak zijn er die zeggen : liever een goed uitgekiende volgende fase van de staatshervorming (waarna het vlotter doorvereenvoudigen wordt), dan de quick win triomftrompetjes van Q.
— Redactie: Uit spamfilter gevist —
Tegelijk las ik vandaag in De Standaard hoe NL dan weer voorsprong heeft op België qua overheid & ICT (cf. introductie e-government als motor van administratieve vereenvoudiging & vice versa wisselwerking).
#21: kan ik begrijpen, maar ze zijn nodig om de anderen te adviseren, coachen, sensibiliseren, etc. Belangrijk is ook de grondige introductie van KISS principes in de opleiding van juristen en alle anderen die wetten en richtlijnen schrijven.
@Meester #2: Dat is inderdaad wel een bekend verschijnsel. En uiteindelijk kosten al die regels meer geld dan dat er aan compensatie uitgekeerd wordt. Penny wise, pound foolish.
@Xiwel: Van buiten? Dat komt vaak neer op meer adviseurs die er geen belang bij hebben om hun eigen baan op te heffen (ultime doel). Juist iemand die ook in de ministerraad kan zitten, kan de andere ministers er op aan spreken.
@ambtenaar #11: punt van die gemeentes is toch wel valide hoor. Ook al komen de regels van boven, vaak vertalen gemeenten dat weer naar meer regels in de uitwerking.
@Apparadsjik: Ja, dat is zo. Maar als je het aan de ministeries zelf over laat, is de dwang te laag. Juist een vreemde kan wat onafhankelijker oordelen. De eigen mensen vinden sommige regels vaak toch te belangrijk om los te laten.
@Linkse klerk: Tja, een goed uitgewerkte staatshervorming zou inderdaad beter zijn. Maar de ervaring leert dat je daar rustig 50 jaar op kunt wachten. Dus dat mag geen excuus zijn om alvast wat quick wins te proberen.
@Steeph: met ‘van buiten’ had ik duidelijk aangegeven dat het van buiten de politiek is, dus een ombudsmanplus of dergelijke. Ik zit ook niet te wachten op het zoveelste particuliere adviesbureautje die rapportjes maakt waar de opdrachtgever om vraagt.
@Xiwel: Oh, sorry, te snel gelezen. Maar dan hou je wel het punt van de mogelijkheid tot beinvloeding. Net als de ombudsman nu, kan zo iemand wel een hoop constateren, maar of dat ook zaken verandert? Daarvoor moet je toch meer directe sturing kunnen geven. En de structuur van regering laat dan niet echt toe.