Terug van zomerreces voor Gaza debat

ANALYSE - Op verzoek van de SP onderbreekt de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken de zomervakantie voor een debat over de crisis in Gaza. Het debat is vanmiddag live te volgen via de website van de Tweede Kamer en de app Debat Direct.

De fracties van GroenLinks-PvdA, VVD, D66, CDA, SP, DENK, PvdD, ChristenUnie, Forum voor Democratie en Volt stemden in met het verzoek. De fracties van PVV, NSC, BBB en SGP waren tegen. Van JA21 was geen reactie ontvangen.

Dat was een week eerder wel anders. Een soortgelijk verzoek van GL-PvdA en D66 haalde geen meerderheid.

GL-PvdA, D66, SP, DENK, PvdD, en Volt stemden in met het verzoek. PVV, NSC, BBB en SGP waren tegen en van VVD, CDA, ChristenUnie, FvD en JA21 waren geen reacties ontvangen.

Vertaald naar Kamerzetels (23-juli = verzoek GL-PvdA, D66, 29-juli verzoek SP):

Wat was er in één week veranderd? Het verzoek (23 juli) van GL-PvdA en D66 was aldus gemotiveerd:

Volgens de VN zijn de afgelopen weken meer dan 1000 Palestijnen in Gaza vermoord die in de rij stonden voor voedsel, elke dag sterven mensen door geweld en hongersnood, en de Israëlische regering zet de plannen voor een etnische zuivering voort
Vorige week hebben de Europese ministers van buitenlandse zaken geen enkele sanctiemaatregel ingesteld tegen Israël, in afwachting van verbetering van de situatie. Aangezien daar duidelijk geen sprake van is, willen we een debat met de minister

Aanleiding tot het verzoek van de SP (29 juli) was de brief minister Veldkamp (28 juli) over de situatie in Gaza en de opstelling van de Nederlandse regering. De SP schreef:

Gisterenavond hebben we een brief ontvangen van minister Veldkamp over de situatie in Gaza en de opstelling van de Nederlandse regering. Eerder deden de leden Paternotte en Piri een terecht verzoek tot een debat over de situatie in Gaza die geen meerderheid kreeg. Nu er een brief ligt van minister Veldkamp, is er een nieuwe situatie ontstaan, en zouden we hierover een debat willen voeren. Graag daarom het verzoek tot een commissiedebat, deze of volgende week te voeren – gezien de urgente situatie in Gaza (zoals ook beschreven in de brief van minister Veldkamp) kan dat niet wachten tot na het reces

Dat dit verzoek nu wel op een meerderheid kon rekenen is te danken aan vier partijen (VVD, CDA, CU en FvD) die op 23 juli kennelijk nog zo in diepe zomervakantieslaap waren dat ze toen geen reactie gaven). De notoire tegenstanders voor het debat (PVV, NSC, BBB en SGP) bleven ook op 29 juli tegen.

Doet kabinet genoeg?

Het debat zal vooral gaan over de inspanningen die Nederlandse regering levert om Israël te dwingen een einde aan de genocide in Gaza te maken. Minister Veldkamp somt in de brief 21 acties en voornemens op. Van sancties tegen organisaties  en personen tot een gedeeltelijke handelsboycot. Van diplomatieke strategieën tot praktische en financiële ondersteuning ten behoeve van de bevoorrading van hulpgoederen. De rode draad van de inzet van het kabinet: druk en dialoog. Een samenvatting van de 21 punten vind je hier.

Een paar punten uitgelicht. Het kabinet
> blijft voortrekker voor aanvullende EU-sancties tegen Hamas en Palestinian Islamic Jihad.

> wil zoveel mogelijk bijdragen aan het verlichten van het lijden van de Gazaanse bevolking en bekijkt de mogelijkheden om een bijdrage te leveren aan bevoorrading via land en/of lucht (Opm.: In een brief van 1 augustus 2025 deelt de minsister mee dat vanaf 8 augustus, voor een periode van 2 weken een C-130 transportvliegtuig en bijbehorend detachement zal worden ingezet om dagelijks een airdrop uit te voeren)

> maakt een aanvullende bijdrage van 1,5 miljoen euro vrij voor het VN-Bureau voor Projectondersteunende Diensten (UNOPS) waarmee Nederland bijdraagt aan het operationeel houden van de bevoorradingsroute via Jordanië en geeft een extra bijdrage van 3 miljoen euro aan het Nederlandse Rode Kruis, waarmee de steun aan het essentiële werk van de Palestijnse Rode Halve Maan in de Gazastrook wordt voortgezet.

> steunt het voorstel, dat Europese investeringen in mogelijke ontwikkeling van dual use technologie door Israëlische bedrijven nog verder beperkt.

> zal bij de Europese Commissie aandringen op handelspolitieke maatregelen ten aanzien van goederenimport uit de door Israël illegale nederzettingen in bezet gebied.

> heeft besloten de Israëlische ministers Smotrich en Ben-Gvir tot persona non grata te verklaren te verklaren en heeft de inzet om hen te registreren als ongewenste vreemdelingen in het Schengenregistratiesysteem SIS.

> spreekt zich met klem uit tegen het Israëlisch E1-nederzettingenplan, dat de Westelijke Jordaanoever in tweeën zou splitsen, een schending van het internationaal recht zou betekenen en een tweestatenoplossing ondermijnt.

> heeft elf vergunningaanvragen voor de uitvoer van militaire goederen en dual-use goederen met militair eindgebruik in Israël afgewezen. Zie ook Kamerbrief 9 december 2024 (Kamerstuk 23 432, nr. 544).

> heeft tegelijkertijd sinds 7 oktober 2023 twee vergunningen verleend voor de uitvoer via Duitsland van onderdelen ten behoeve van het Iron Dome-luchtafweersysteem in Israël, omdat het kabinet erkent dat Israël het recht op zelfverdediging heeft.

Maatregelen om genocide te voorkomen

De 21 stappen passen voor een deel bij een ongevraagd advies die de Commissie van advies inzake volkenrechtelijke vraagstukken (CAVV) het kabinet heeft doen toekomen. In hoofdstuk 4 (Maatregelen om genocide te voorkomen) noemt de commissie in oplopende schaal een aantal diplomatieke en juridische  maatregelen. Bijvoorbeeld:

– diplomatieke stappen zoals ‘naming and shaming’, démarches of het terugroepen van ambassadeurs;
– retorsies, zoals visumrestricties, het weigeren van wapenleveranties of het opschorten van een verdrag indien het in deze mogelijkheid voorziet;
– tegenmaatregelen (represailles) die in beginsel onrechtmatig zijn, maar gerechtvaardigd kunnen zijn als deze op proportionele wijze een staat die internationale verplichtingen schendt, tot rechtmatig gedrag aansporen;
– juridische stappen zoals het aanhangig maken van een zaak bij het Internationaal Gerechtshof of een verwijzing naar de Aanklager van het Internationaal Strafhof.

Heeft debat nog zin?

Wat kan het debat van donderdag aan dit alles nog toevoegen? Vooropgesteld: zonder de toenemende druk van de publiek opinie en de langzaam maar zeker steeds kritischer wordende houding jegens Israël van landen om ons heen, is het nog maar de vraag of het kabinet zo ver zou zijn gekomen als waar het nu staat. Maar het is te weinig en komt te laat.

The Rights Forum (onafhankelijk Nederlands kenniscentrum, opgericht op initiatief van voormalig minister-president Dries van Agt) maakt in een analyse duidelijk waar het in de brief van Veldkamp aan schort.

Allereerst: het kabinet beschrijft de situatie in Gaza als een ‘humanitaire noodsituatie’ die het gevolg is van de ‘Israëlische humanitaire blokkade’. The Rights Forum vindt het een misser dat in de hele brief niet wordt gerept van de genocide die nu alweer 22 maanden aan de gang is.

Een paar van de negen punten die The Rights Forum aandraagt:

Prima dat twee Israëlische kabinetsleden tot persona non grata zijn verklaard, maar die maatregel zou moeten gelden voor alle Israëlische bestuurders en politici die oproepen tot genocide en etnische zuivering, of daar uitvoering aan geven, de Israëlische president Yitzhak Herzog incluis.

Hetzelfde geldt voor “Nederlandse sancties tegen alle Israëlische kolonisten die zich illegaal in bezet Palestijns gebied hebben gevestigd, en tegen personen en organisaties die de illegale kolonisatie promoten”.

Zolang Israël het internationaal recht aan haar laars lapt, zou elke vorm van militaire samenwerking en wapenhandel met Israël beëindigd moeten worden.

Het ‘ontmoedigingsbeleid’ (bedrijven aansporen geen zaken te doen met Israëlische bedrijven in de bezette gebieden), is niet voldoende. Een “volledig verbod op handel met (en investeringen in) Israëls illegale nederzettingen” is op zijn plaats.

Blijf druk uitoefenen

Vanmiddag buigt de vaste commissie voor Buitenlandse Zaken zich dus over het Gaza-beleid. Te volgen van 14:00 – 18:00 uur via de website van de Tweede Kamer en de app Debat Direct.
Wie wat meer druk wil uitoefenen op de Kamerleden en de regering om tot meer effectievere maatregelen te komen kan  zich aansluiten bij een van de acties die vandaag worden gehouden. Bijvoorbeeld aansluiten bij de permanente 24-uurs wake bij het ministerie van Buitenlandse Zaken (Locatie: Rijnstraat 8, Den Haag). Hier worden namen van slachtoffers voorgelezen.

Of ga naar de lawaaidemonstratie bij Tweede Kamer (Bezuidenhoutseweg 67, Den Haag), aanvang 17 uur. Bekijk ook de actie-agenda van The Rights Forum.