Spaarvarkens en geldwolven

GeenCommentaar heeft ruimte voor gastloggers. Dit kunnen stukjes zijn die we overnemen van andere weblogs, zoals dit stuk van JL, dat eerder verscheen op zijn eigen weblog.

Poen, pieken, cash. Gewoon wat woorden, zou je zeggen. Maar deze woorden herbergen een grote, onheilspellende psychologische kracht. Laat ze een paar keer door je mond rollen (geld moet immers rollen) en je wordt een compleet ander persoon. Alleen al nadenken over woorden die men associeert met geld schijnt ons terughoudender te maken om anderen te helpen. En het kan vreemder: het tastbaar in handen hebben van wat geld kan de steek van sociale afwijzing en zelfs fysieke pijn verlichten.

Dit alles is zeer merkwaardig wanneer je nagaat wat geld eigenlijk behoort te zijn. Voor economen is het niet meer dan een ruilmiddel dat het leven efficiënter maakt. Net als een hamer ons in staat stelt een spijker in een plank te slaan, stelt geld ons in staat markten te hebben die de prijs bepalen van praktisch alles, van een pak melk tot een Picasso. Echter: geld wakkert veel meer passie aan dan een hamer ooit zou kunnen. We kunnen er gewoonweg niet rationeel mee omgaan. Maar waarom niet? De realiteit is dat we niet rationeel zijn. In plaats van het te behandelen als een werktuig dat met objectieve precisie gebruikt dient te worden, staan we geld toe in eeuwenoude emotionele delen van ons brein te tappen, vaak met onvoorspelbare gevolgen.

Onze relatie met geld heeft vele verschillende facetten. Hoe meer we ontdekken over het effect dat geld op ons heeft, des te duidelijker komt boven water dat de hersenen van de ene persoon erop reageren als ware het een drug, terwijl het voor een ander als een vriend is. Sommige mensen lijken verslaafd aan het oppotten van iedere cent, terwijl anderen door het gat in hun hand naar de wereld kijken en onmogelijk kunnen sparen voor een appeltje voor de dorst. Een aantal studies suggereren zelfs dat onze zucht naar geld verweven is met onze hongergevoelens. Proefpersonen die honger hadden, waren veel minder geneigd geld te geven aan een goed doel dan proefpersonen die net hun buikje hadden rondgegeten. En omdat het hebben van een grote hoeveelheid geld betekent dat je meer spullen kunt kopen, staat het virtueel synoniem met status – zozeer dat het verliezen ervan kan leiden tot depressie en zelfmoord.

Geld heeft dus een veel ingewikkeldere greep op ons dan de meeste economen willen accepteren. In deze tijden van financiële tekortkoming kan inzicht in de psychologie van geld de wijze waarop we ermee omgaan verbeteren. Dit zielloze ruilmiddel heeft een grote emotionele en mentale impact en het is tijd dat de modellen van economen hier rekening mee houden.