“De laatste speler in het publieke debat is de meest verwoestende. Dat bent u, en tot nader orde ook ik. Het verlies van ankerpunten in de samenleving heeft er in combinatie met een krankzinnig geloof in het individu voor gezorgd dat alle moeilijke onderwerpen uiteindelijk aan ons worden overgelaten. Er is een geconstrueerd beeld ontstaan van wat het volk wil en denkt dat in de media de maat mag aangeven, maar het volk laat ook van zich horen. Niet gehinderd door kennis of inzicht sms’t, twittert of mailt de burger zijn kijk op de zaken de wereld in.”
Tussen de kernfusionele hitte en het brandpunt van TNT door, gooien we vandaag een ietwat introspectievere quote naar u toe. Op Apache geeft Peter Casteels in een column een pleiade aan halve meningen en dito observaties. Er zitten een aantal parels in het stuk, niet in de laatste plaats wanneer het gaat over de individuele verantwoordelijkheid. Wat dit stuk doet is een aanzet geven om dieper in te gaan op een mijns insziens belangrijke vraag waar we in de toekomst mee af gaan moeten rekenen. En die is: “hoe gedraagt het individu zich in een wereld waarin hij de systemen heeft omver geworpen ten voordele van zichzelf?”
Zullen daar nieuwe systemen uit ontstaan? Is de mens geneigd om zich als sociaal wezen te verenigen?
Of hoe de schrijver het op het einde zelf verwoordt: “Het debat dat vandaag wordt gevoerd lijkt het meeste op een veldslag van persoonlijke meningen, verzuchtingen en belangen. Het wekt geen verbazing dat degene die de meeste middelen heeft om in te zetten meestal wint. De vuurtorens zijn neergehaald. Omdat we het zelf beter dachten te weten, omdat men ons verplichtte het beter te weten.[…] De vraag is of wij in staat zijn meritocratische instituten op te richten die in een ontkerkelijkte en ontzuilde wereld richting kunnen geven en respect afdwingen.”
Reacties (10)
Dank, een prachtartikel wat mij betreft! Uit het hart gegrepen. Ik verbaasde mij er gisteravond nog over dat zelfs in het Jeugdjournaal gevraagd werd om de mening van de kinders over Libie, zie
http://cgi.nos.nl/cgi/nosrtv/jeugdjournaal/poll/poll.php
Ik heb altijd het idee dat het radio 1 programma Stand.nl een sleutelrol heeft gespeeld in de opmars van de peilingen, stellingen e.d. Typerend.
Ook erg herkenbaar: dat allerlei types in meningenprogramma’s (P&W, DWDD enz enz) over van alles gaan lullen. Bart Chabot heet dan ineens een ‘politiek commentator’ oid. Tja.
Veel terechte kritiek in het stuk, niet in het minst op dat eeuwige binaire denken dat leidt tot fake debatten waarin wetenschap tegensprekelijk wordt gemaakt uit gemakzucht. Het is nu aan de media zelf om eindelijk ’s iets aan te vangen met al die slimme mediakritiek van de voorbije jaren (klikmelink). Hallo mediabeleid, hallo hoofdredacteurs?
Als we Amerika als ons voorland beschouwen dan staat ontwaarding van echte kennis en onafhankelijke duiding bij ons nog maar aan het begin………
De vraag is of wij in staat zijn meritocratische instituten op te richten
De vraag is of wij dat überhaupt willen.
mjo. Of nog beter: wie wil dat waarom niet?
Ach, waarom zou een kudde mensen met allemaal meningen geen richting kunnen houden. Waarom zouden er vuurtorens nodig zijn?
Weleens een vlucht spreeuwen of een school sardientjes gezien? Ordelijk, georganiseerd, met richting en reagerend.
Denk je dat de mensheid als vlucht of als school anders zou functioneren? het individuele kan richtingloos zijn, de mensheid als geheel zal dat nooit zijn.
Het is gewoon weer zo’n vroeger was het beter verhaal. Het is anders maar waarom zou de mensheid er aan ten onder gaan? Als we naar de kloten gaan is het vanwege voedselgebrek, vuil water en CO2. Niet omdat de massa individuen sms’t.
Dus: Zullen daar nieuwe systemen uit ontstaan? Is de mens geneigd om zich als sociaal wezen te verenigen?
Ja en Ja.
Wat een lulverhaal.
en spreeuwtjes, kwerti, beschikken die niet over een groter instinct dan dat van den mensch?
Het feit alleen al dat jij lettertjes op een klavier tikt, dat onderscheidt jou al de facto van het kwierelierdier.
Dus als je zo salonfeehig jij “Ja en Ja” meent te moeten schijten – heb je daar ook maar één voor elkeen begrijpbare reden voor?
Ga je mond spoelen als je een vraag met een vraag wilt kaltstellen.
of breng iets bij hé…
echt man, ik kan geen pijnlijker leeg commentje bedenken dan jouw 6+je.
“Kranten en omroepen geven door wat zij binnen krijgen en verder moet iedereen het zelf maar uitzoeken.”
Ik lees ook wel pareltjes in het stuk, maar dit vind ik een mooie. Het probleem is dat de onafhankelijke media hun plicht niet doen, niet meer secuur wegen en analyseren, niet meer confrontatie van goedkope opvattingen met scherp onderzochte en vergeleken feiten.
“Facts are subversive” is de titel van een Garton Ash bundel.
Het is inderdaad moeilijk te verdragen, alle kakelend pluimvee dat zijn meninkjes gelijkwaardig vindt aan serieuze geschriften, die proberen een gedachte te ontwikkelen.
Dat noemen we democratie, jaja. Maar er is ondanks internet toch nog waar en onwaar…
Tsja, het grauw blijkt ook een mening te hebben. En ze hebben nu ook nog wat te besteden.. vroeger was alles beter
In het Westen is het begonnen. Daar hebben ze 1. de standen (groepen) afgeschaft en kwamen 2. de individuen (individualisme) daarvoor in de plaats.
Met ‘individuen’ bedoel ik de rol van individu*, door mensen hier nolens volens te spelen.
Intermediair tussen 1. en 2. waren de grote, soms verschrikkelijke (socialistische) ideologieën, maar die lijken nu ook terrein aan het verliezen, wat vanzelf weer meer onverholen individualisme oplevert. Het een komt van het ander. We zijn er dus nog niet. Het individualiseringsproces gaat rampzalig / gelukzalig door. We zitten in een adembenemend avontuur met onverzekerde goede afloop.
Wat nu, lijkt de auteur van ‘De vuurtorens zijn neergehaald’ te verzuchten, en imiteert daarmee Rousseau.
Rousseau zag individuen in zijn tijd overal geketend, en daar wilde hij van af. Wel voorzag hij een probleem van formaat. Nadat die vrije toestand zou zijn gekomen, hoe alle vrije individuen, die andere anderen, onder één noemer te krijgen? Een orde-probleem dus. Want dat een sociale structuur een vereiste is, stond voor Jean-Jacques Rousseau vast. Een amorfe horde van bandeloze individuen was voor hem ondenkbaar. Rousseau als vader van de Anthropologie wist de natuurmens te onderscheiden van het cultureel gevormde wezen, de homo civilis.
Voor de totstandkoming van zo’n nieuwe orde waarvan de noodzakelijkheid zich op een dag zou voordoen, bedacht J.-J. Rousseau de volgende oplossing. De gemeenschap van vrije individuen – in feite een contradictio in terminis – zou worden bereikt ‘Door de totale vervreemding van iedere deelgenoot met al zijn rechten ten gunste van de samenleving als geheel [ ……. ] Doordat iedereen zich geeft aan allen, geeft hij zich aan niemand. Op zo’n manier ontstaat er een geheel dat de naam aanneemt van Republiek of Politiek Lichaam.’ (Rousseau, Du Contrat Social, p. 243).
Ook bij heel wat van zijn bewonderaars heeft Rousseau’s voorstel onthutste en afwijzende reacties uitgelokt. Zoiets schimmigs van zo’n erudiete en revolutionaire man! Zijn voorstel heeft het karakter van een – ouderwetse – toneelstuk waarin ontknoping van een vastgelopen situatie uit de lucht komt vallen. Verder laat ik Rousseau’s ‘trouvaille’ inhoudelijk voor wat zij is, om mij in plaats daarvan op enige formele aspecten van zijn politieke theorie te concentreren.
In feite, zou je kunnen menen, had Rousseau geen flauw idee hoe je vrije, dat is: autonome individuen in een maatschappij kon onderbrengen en verzon hij daarom maar wat. Toch was het logisch van hem, en dat misschien ondanks zijn persoonlijke logica, om iets van buitenaf te laten komen om die eenheid te realiseren. Omdat wat er allemaal aan eenheid bestond, iets was waar hij vanaf wilde. Dus kan in de toestand zoals hij die zag alleen ‘god uit de machine’ uitkomst brengen.
En zo is het gebleven. We kunnen het individualiseringsproces niet stoppen. Waar het op uitloopt, weet nog steeds alleen Deus. Als Die het al weet. De zich ontknopende individu is een beangstigend raadsel.
* 1. ‘Het empirische subject van spraak, gedachte en wil, ondeelbare representant van de mensheid die ik om reden van analytische duidelijkheid de aparte mens zal noemen, en in alle maatschappijen of culturen wordt gevonden.’ en:
2. ‘Het onafhankelijke, autonome en aldus (essentieel) niet-sociale wezen, zoals dat primair in onze moderne ideologie van mens en maatschappij wordt gevonden.’ Ter onderrichting voegt Dumont daaraan toe: ‘Ik geloof dat veel ethnocentrisme of sociocentrisme in de sociologische litteratuur afkomstig is van de onverantwoordelijke toepassing van het tweede element op maatschappijen die dat element niet hebben.’ {Dumont, L., Frans antropoloog en Sanskritist (1911-1998), Contributions, Oct. 1965, p. 15}.