Misplaatste religie in War of the Worlds

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Waarschuwing: Deze pots bevat spoilers. Zo wordt verklapt wie er wint in de film, de mens of de marsmannetjes, en de wijze waarop (alhoewel Wells dat ook al eind 19e eeuw heeft verraden).

Grote kans dat de schappen in uw DVD-o-theek zijn volgeplemt met exemplaren van ‘The War of the Worlds’. Deze blockbuster van Steven Spielberg met Tom Cruise in de hoofdrol, is ook een echte filmfilm. Spannend vanaf het begin tot het einde met majestueuze special effects. Het is dat ik vanwege het luxe bioscoopaanbod in het Amsterdamse stadje A. amper Pathe-bioscopen bezoek, maar was ik woonachtig in Almere oid geweest dan had ik deze film waarschijnlijk al meteen in de bioscoop gezien.

Tom Cruise speelt Ray Ferrier, een gescheiden vader die zijn puberzoon en dochtertje een weekendje te logeren heeft net als de Marsmannetjes de aarde gaan veroveren. Cruise’ personage is een beetje een irritant ventje met een slechtbetaald baantje, en hij worstelt om zijn vaderlijk gezag over zijn kinderen te laten gelden. Niet zo’n gepolijste setting, wat de karakters erg goed te verdragen maakt. Echt interessante familiale verwikkelingen hoeven zich niet af te spelen, want de actie is het belangrijkste ingredient. En daarmee zit het meer dan snor (snorder). De dialoogjes zijn trouwens prima in orde, bijvoorbeeld als de zoon na het zien van ruimtevoertuigen vraagt of de terroristen hebben toegeslagen, waarop Cruise antwoordt dat ze van elders komen, de zoon: “You mean, like from Europe?”. En ook het dochtertje is niet fullhouserig irritant neergezet (gilt goed hard).

Wat ook aardig is, is dat de genadeklap tegen de marsmannetjes niet wordt toegebracht door Ferrier die samen met de president van Amerika in een straaljager de thuisbasis kapotknalt (trouwens, beter dan deze climax wordt het toch nimmer). Maar dat de bacterien het leven van de buitenaardsen onmogelijk maken. De film eindigt met de uitleg van de zware stem van acteur Morgan Freeman:

From the moment the invaders arrived, breathed our air, ate, and drank, they were doomed. They were undone, destroyed, after all of man’s weapons and devices had failed, by the tiniest creatures that God in his wisdom put upon this earth. By the toll of a billion deaths, man had earned his immunity, his right to survive among this planet’s infinite organisms. And that right is ours against all challenges. For neither do men live nor die in vain.

Op zich niets mis mee, zou je zeggen. Maar de “wijsheid van God”, had mijn nieuwsgierigheid gewekt. Was hier sprake van dichterlijke vrijheid of betrof het een stukje subliminale religieuze propaganda?

Het fenomeen van (al dan niet terechte) religieuze claims op films lijkt zich steeds vaker voor te doen. Een tijdje terug verhitte de documentaire March of the Penguins de Amerikaanse gemoederen. De religieuze rechterflank zag in het zorgzame en monogame gedrag van de penguin duidelijk een goddelijke sturing die ook bij de mensheid hoort. De filmmakers waren wat minder blij met de annexatie door de gelovigen, maar het zal de bezoekcijfers geen kwaad hebben gedaan. Sinds het kassucces van Mel Gibson’s Passion of the Christ (nog steeds niet gezien, zie zo op tegen dat lijden….) is het duidelijk dat relimarketing van films ook kan lonen. Bij de Disneyfilm The Chronicles of Narnia wordt zelfs op twee borden geschaakt. Een religieus marketingbureau verovert de christelijke markt, maar aan de andere kant wordt het christelijke karakter ontkend omdat een al te religieus karakter een wezenlijk deel van de markt kan afstoten.

Verdenking van Spielberg van zo’n strategie leek echter vergezocht. H.G. Wells, die in 1898 het verhaal schreef, had namelijk soortgelijke woorden zelf gebruikt. Er zijn echter wel verschillen te signaleren, zo gebruikt Wells het in een passage met daarin veel meer aandacht voor de natuurlijke selectie die de mens het evolutionaire voordeel op de marsmannetjes verschaft. Bovendien laat Spielberg een soort alwetende verteller opdraven voor de ‘uitleg’, waar er schijnbaar in Wells’ verhaal van een meer subjectieve invalshoek sprake is. En als je daar bij optelt dat Wells bekend stond om zijn atheisme en dat hij de verwijzing naar God ironisch bedoelde, dan kan ik niet anders dan concluderen dat Spielberg ten minste de geest van het oorspronkelijk werk geen recht heeft gedaan. Het was in elk geval genoeg om relirecensent Jeffrey Huston te enthousiasmeren:

“War of the Worlds” wraps with a surprising affirmation of man’s God-ordained role as the ruling species on the planet (essentially saying as much), and its theme that men neither live nor die in vain is a stirring evocation of the firemen, policemen, and soldiers who defend us at our most harrowing hours.

Religieuze marketing, voor ieder wat wils, een religieuze intepretatie van Spielberg of een vergezochte complottheorie van uw Sargasso reliwatch? Alhoewel het weinig van de kwaliteit van de film afdoet, blijf ik het in elk geval een schoonheidsfoutje vinden. Als een bestaand verhaal wordt verfilmd, dan lijkt mij dat de regisseur zich goed op de hoogte moet stellen van de oorspronkelijke opzet. En als daarvan wordt afgeweken, dan vind ik het wel zo sjiek als dat met een duidelijke visie gebeurt. Spielberg doet dat in elk geval niet, en daarom blijft de zweem van onzorgvuldigheid en de mogelijkheid van een stiekeme poging tot relimarketing aan het einde kleven.

Hier het stuk van Wells, oordeelt u zelf:

In another moment I had scrambled up the earthen rampart and stood upon its crest, and the interior of the redoubt was below me. A mighty space it was, with gigantic machines here and there within it, huge mounds of material and strange shelter places. And scattered about it, some in their overturned war-machines, some in the now rigid handling-machines, and a dozen of them stark and silent and laid in a row, were the Martians–_dead_!–slain by the putrefactive and disease bacteria against which their systems were unprepared; slain as the red weed was being slain; slain, after all man’s devices had failed, by the humblest things that God, in his wisdom, has put upon this earth.

For so it had come about, as indeed I and many men might have foreseen had not terror and disaster blinded our minds. These germs of disease have taken toll of humanity since the beginning of things–taken toll of our prehuman ancestors since life began here. But by virtue of this natural selection of our kind we have developed resisting power; to no germs do we succumb without a struggle, and to many–those that cause putrefaction in dead matter, for instance–our living frames are altogether immune. But there are no bacteria in Mars, and directly these invaders arrived, directly they drank and fed, our microscopic allies began to work their overthrow. Already when I watched them they were irrevocably doomed, dying and rotting even as they went to and fro. It was inevitable. By the toll of a billion deaths man has bought his birthright of the earth, and it is his against all comers; it would still be his were the Martians ten times as mighty as they are. For neither do men live nor die in vain.

Reacties (18)

#1 HansR

Ja. Follow the money! Natuurlijk is het de christelijke evangelisatie invloed. Niets is toeval.

Overigens is van C.S. Lewis duidelijk dat hij een christelijk sprookje heeft geschreven. De christelijke paralellen in zijn Narnia verhalen liggen er zo dik bovenop dat je het een film niet kwalijk kan nemen als dat toont. Bij Wells is dat duidelijk anders dus als dat in een afsluitende monoloog even duidelijk wordt gemaakt dat God en mens in een eenduidig verbond de aarde regeren en reli-recensenten gaan er mee aan de haal, dan heb je gelijk als je invloed van reli-geld vermoedt.
Valt me wel tegen van Spielberg trouwens.

  • Volgende discussie
#2 Keyser Soze

Ben benieuwd in hoeverre dit verhaal ook opgaat voor hoorspel van O. Welles.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 phonkee

Spielberg heeft eerder met het evanlgelische bijltje gehakt. In E.T. the Extra-Terrestrial (1982) ondergaat het koddige wezentje Goede Vrijdag, Pasen, Pinksteren en Hemelvaart in ongeveer een etmaal.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 dr Banner

God is hier in mijn optiek puur spreekwoordelijk gebruikt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 MixMasterMike

Het was sowieso eleganter geweest als Spielberg zijn film had afgesloten met de oorspronkelijke tekst van Wells, ongeacht religie.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Crachàt

De teneur van Wells lijkt me inderdaad eerder turboDarwinistisch te zijn dan door de Vage Aanbedene.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Bootvis

Spielberg mag zijn film toch maken zoals hij dat wil?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 lmgikke

Aliens die ons al miljoenen jaren in de gaten houden, reeds lang geleden al die machines begroeven. Die gaan ons uitroeien, en dan kunnen ze ons alleen opsporen met hun ogen? Niet met rontgen, infra rood? Wat een bagger film. Daar moet onderhand wel propaganda achter zitten….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 InvertedPantsMan

helemaal eens met Imgikke, ik kon nauwelijks wakker blijven. Zelf Tim Robbins wist deze flim niet te redden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 JJ

Persoonlijk vond ik de film bij Tim Robbins wat inzakken.

Maar wat ik Spielberg meer kwalijk neem dan met een doorsnee Amerikaanse godsverwijzing (ene oor in andere oor uit normaal gesproken) deze film te eindigen is dat hij het tegen het eind van de film niet laten kon om Cruise in de heldenrol te duwen.
Wat de film m.i. revolutionair maakt in het actie/sci-fi genre is dat het geheel gefilmd wordt vanuit het perspectief van een average Joe. De magistrale effecten zijn altijd op de achtergrond, de camera staat altijd laag, er zijn nauwelijks overzichtbeelden.
Maar dan lijkt Cruise toch niet de average Joe. Eigenhandig zo’n tripod opblazen (waarom wordt Cruise wel uit de zuiger van dat ding getrokken en die arme drommel 5 sec voor hem niet). En uitgerekend Cruise wijst de elitetroepen erop dat de tripods kwetsbaar zijn geworden.
Spielberg heeft er een handje van om zijn films aan het eind de nek om te draaien (AI, Close Encounters).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Leon

De God-sponsering waar het hier over gaat is terug te herleiden naar een van de producers van de film … Tom Cruise zelf.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 HansR

@JJ
doorsnee Amerikaanse godsverwijzing (ene oor in andere oor uit normaal gesproken) . Je onderschat toch een beetje wat er gaande is in reli-land.

@Leon
Precies. En dan zit je ook meteen bij het geld.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 Mark

@JJ: Leuke analyse, dat ‘average Joe-aspect’ vond ik ook goed. Ik kan je overigens wel vertellen waarom Cruise wel uit die zuigschacht werd getrokken en de voorafgaande arme drommel niet: Geluk (en misschien een beetje charisma). Je vraagstelling klopt overigens ook niet helemaal, want als die arme drommel voor hem toevallig was gered, dan was zijn verhaal verfilmd.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 JJ

HansR: “Je onderschat toch een beetje wat er gaande is in reli-land.”
Kunt u dat nader toelichten?

@Mark: Ik bedoelde eigenlijk dat het mij logischer leek als ze beiden niet waren gered. Een hoofdpersoon kan prima het loodje leggen in een film wat mij betreft. En dat had beter in de film gepast.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 HansR

@JJ
Volgens mij is er een behoorlijke reli-revival aan de gang en die wordt gestuurd. Ik heb geen uitgebreide studie bij de hand – als die al bestaat – om e.e.a. toe te lichten dus als je dat anders ziet is het een kwestie van meningen en kunnen we er beter niet op doorgaan.

Ik ben in elk geval van mening, dat het beter is te luisteren naar wat de reli’s allemaal zeggen en willen en te kijken naar waar ze hun invloed uitoefenen en met welk geld ze dat doen.

Een lastig onderwerp. Ik ben ermee bezig ben maar waar ik ben er nog niet uit. Even een paar links om aan te geven dat we het hier over een mega-operatie hebben (en dus over mega-belangen). Een tekort aan geld (zie het forbes artikel) heeft aanzuivering nodig en daar heb je een domme massa voor nodig. En daar gaat het in de reli-wereld om. Informatie over financiering van evangelisaties in Oost-Europa bestaat ook.

Forbes artikel
Forbes sidebar
Ghanese discussie uit 2002

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Think Tank

Bij mij was het ene oor in, andere oor uit. Als Spielberg het echt zo reli bedoeld heeft, ik heb er niks van gemerkt. Zowel origineel als film refereren heel kort aan God, in dit geval vind ik het lange tenen van de reli-watchers (en nee ik ben zelf niet religieus). De hoofdrolspeler is ook niet echt een rechtschapen christen te noemen (zie volgende punt).

Beste aan de film is dat Cruise Robbins vermoordt. Eindelijk niet alleen maar goodie-goodie hoofdrolspelers. En dat irritante schreeuwkind had van mij mooi doodgemogen.

Dat het einde ietwat flauw is (hoogbeschaafde aliens die vergeten dat bacterien hen wel es zouden kunnen doden) mag Spielberg vergeven worden. Dat zat ook in het originele verhaal en was voor die tijd een mooie oplossing. En ook tenminste niet zo’n hoogdravende menselijke overwinning. We just got lucky.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 JJ

@HansR: ik zie het revival-aspect eerlijk gezegd niet zo. De VS was altijd al een diepreligieuze samenleving.
Ik zie eerder een reli-revival in ons eigen land, maar dat is helemaal een andere discussie :-)

Ik volg met veel belangstelling de Intelligent Design kwestie in de VS, maar ook die is slechts een herhaling van zetten van de al langer bestaande creationisten.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 Lars

Wat ik zo’n tegenvaller vond is dat die zoon ineens opduikt, terwijl het zo’n fijn Sophie’s Choicesk einde had kunnen zijn, met de moeder die de vader dankt dat hij dan toch minstens één kind terugbrengt.

En die straat in Boston… her en der wat geparkeerde auto’s maar de familiy unit komt vanachter de ongeschonden, met geslepen glas ingelegde voordeur…

Typisch gevalletje van misplaatste melodrama (Spielberg lukte het nog in Schindler’s List om Oskar een huilbui te laten krijgen over een gouden nazi-button). Magoed.

Ik ben erg benieuwd naar München, die later deze maand uitkomt…

  • Vorige discussie