Feestje voor een 90-jarige loser

COLUMN - Shimon Peres is 90 jaar en dat wordt groots gevierd. Maar het is een feestje voor een loser.

Deze dagen was in Israël een knalfuif aan de gang ter gelegenheid van de 90ste verjaardag van Shimon Peres, Israëls president. Ettelijke duizenden genodigden waren uitgerukt voor de feestelijkheid, die was opgetuigd als een symposium dat de prachtige naam ‘Facing the Future’ heeft gekregen. Onder hen diva Barbra Streisand die een liedje zong (en als verzoeknummer ook nog het synagogale lied Avinu Malkenu), Tony Blair, Benjamin Netanyahu en oud-president Bill Clinton die speeches hielden en veder onder meer de acteurs Sharon Stone en Robert de Niro, prins Albert II van Monaco, president Kagame van Ruanda-Burundi en Rahm Emanuel, de burgemeester van Chicago.

De totale kosten van het verjaardagsfeest bedroegen 11 miljoen shekel (zo’n 3,5 miljoen euro). So what, zou je zeggen, de man wordt tenslotte 90! Maar toen las ik hoe schaamteloos Peres daar werd bewierookt en de hemel in geprezen  kon ik het toch niet laten om iets te schrijven. Dat Blair en Netanyahu hem een ‘man van de vrede’ noemden was nog tot daaraan toe, uit hun mond klonk dat banaal genoeg. Maar wat te denken van Clinton die in ruil voor een honorarium van 500.000 dollar Peres beschreef als:

‘…the world’s social Einstein. You have tried to put together a unified theory of meaning to unite politics and philosophy and psychology and history and science and technology. Every one of us who has been blessed enough to know you… has been made a little bigger, a little stronger, and a little more optimistic that one day your theory will be real. On your 90th birthday, what we really celebrate, is your great gift to all of us. God bless you.”

Of Peres die een dag later Clinton als dank voor deze pluimstrijkerij de hoogste Israëlische onderscheiding omhing, de ‘presidentiële vrijheidsmedaille’, en hem vertelde dat hij, Clinton, de de uitvinder van de twee-statenoplossing zou zijn: “Your work laid the foundations which will one day bring peace to our region – the two state solution is your gift to Israel.”

Kul

Clinton de bedenker van de twee-statenoplossing. Wat een kul. Maar wel ongeveer net zo onzinnig als Peres een sociale Einstein noemen. Ik moest onmiddellijk denken aan die keer dat ik Peres meemaakte tijdens een verkiezingscampagne voor zijn partij, de Arbeidspartij. Dat was in 1981 in Tel Aviv in een zaal waar Peres kwam spreken voor Georgische partij-aanhangers. Georgische immigranten vormden toen de armste onderlaag die in Israël te vinden was. Peres kwam het podium op en meteen klonk er luid boegeroep. En ongelukkigerwijs had de sociale Einstein daar volstrekt geen antwoord op. Hij reageerde beledigd, en in plaats van een dialoog aan te gaan, of de zaal te vragen wat hun grieven waren hield hij gekwetst zijn mond. Een plaatselijke partijvertegenwoordiger moest om stilte vragen. Uiteindelijk sprak Peres een kort speechje uit dat nog een paar keer door boegeroep werd onderbroken, daarna verliet hij ijlings de zaal. Een week later verloor hij de verkiezingen van Likud-leider Menachem Begin.

En dat was dus al de tweede keer. De eerste was in 1977, nadat hij Yitzhak Rabin had opgevolgd, die had moeten aftreden als premier, omdat was onthuld dat zijn vrouw tegen de regels een dollarrekening had aangehouden in de VS.

Ik ontmoette Peres voor het eerst een jaar na deze eerste nederlaag. Het was 1978 en hij was in Nederland als gastspreker op een viering van het dertigjarige bestaan van Israël. Het werd een ontluisterende ontmoeting. Ik was een nog vrij groene verslaggever van Het Vrije Volk, toen een lokale sociaaldemocratische krant in Rotterdam en had het gesprek met Peres weten te regelen via mijn goede contacten met de Israëlische sociaaldemocratie (ik was, zo moet ik bekennen, toen nog zionist). Er was een redelijke ruimte in de krant voor gereserveerd.

Het binnenkomen verliep stroef. Ik zei iets in het Hebreeuws, wat hem de vraag ontlokte of ik die taal ook echt sprak. Dat deed ik niet. Ik stelde dus snel maar mijn eerste vraag: ’30 jaar Israël. En u was er vanaf het begin bij. Hoe voelt dat?’

Ik had gedacht dat dat Peres wel ruimte zou geven voor wat persoonlijke noten, en ik had allerlei vragen bedacht die daar op zouden kunnen inhaken. Maar er gebeurde iets wat ik totaal niet had verwacht. Er viel een ongemakkelijke stilte. Peres keek naar zijn nagels en daarna naar het plafond. Vervolgens begon hij een verhaal op te dreunen op zo’n toon dat ik onmiddellijk begreep dat het de tekst van zijn rede van die avond was. (Dat was ook zo, ik kon het die avond verifiëren). Ik was teleurgesteld – zijn toespraak was niet wat ik in de krant wilde zetten. Maar ik was ook van mijn stuk gebracht, want ik hield op deze manier weinig vragen over. Ik probeerde in te breken in zijn verhaal, hem persoonlijke noten te ontfutselen, maar zonder resultaat. Tenslotte week ik maar uit naar de rest van mijn vragen – over de actuele politiek.

De derde vraag ging over de nederzettingen. Had hij niet de stichting van de nederzetting Kiryat Arba bij Hebron gesteund? Waarom was dat? Peres reageerde als door een adder gebeten. ‘Your information is wrong,’ zei hij met zijn sterke Poolse accent. ‘But it is not important.’ Daarna zei hij helemaal niets meer.

Schaar

De volgende ochtend bij de krant was het eerste wat ik deed, informeren of er nog ergens een stuk van een vel of twee in voorraad was, zodat een eventueel gat kon worden gedicht. Dat was er. Vervolgens haalde ik een schaar uit mijn la en knipte ik het interview met Peres dat ik op vier vel had uitgeschreven, letterlijk in tweeën. De vraag over Kiryat Arba heeft me overigens nog wel een tijdje bezig gehouden. Pas geruime tijd later kwam ik erachter dat wat ik had gelezen inderdaad fout was. Peres had niet de nederzetting Kiryat Arba gesteund. Maar om zijn collega Yitzak Rabin een hak te zetten had hij als minister van Defensie wel meegewerkt aan de oprichting van een andere nederzetting, namelijk Eilon Moreh.

Tot zover mijn persoonlijke ervaringen met Peres, de man van de vrede en de sociale Einstein. En ze stonden niet op zichzelf. In hetzelfde verkiezingsjaar 1981 waarin ik hem af zag gaan bij de Georgiërs, had ik ook een lang gesprek met een belangrijke partijgenoot van hem (ik meen een vroegere minister van Economische Zaken, ik ben helaas zijn naam vergeten) op het partijhoofdkwartier in Tel Aviv, die mij onderhield over het voor hem onbegrijpelijke fenomeen dat Peres zo geweldig impopulair was. Deze partijgenoot begreep er niets van dat veel mensen Peres een onbetrouwbare leugenaar en een mooiprater vonden (de partijgenoot zei dat zelf, het waren niet mijn woorden). Peres was juist zo gevoelig, zei deze partijgenoot. ‘Hij schrijft gedichten. Hoeveel mensen weten dat nou?’.

Niet veel mensen, schat ik. Maar feit is dat Peres niet alleen de verkiezingen van 1977 en 1981 verloor van Menachem Begin, maar ook die van 1988 (aan Yitzhak Shamir) en die van 1996 (aan Benyamin Netanyahu). Dat laatste gebeurde toen hij, toen hij andermaal Yitzhak Rabin had opgevolgd, nadat deze was vermoord. Peres had als waarnemend premier meteen verkiezingen kunnen laten uitschrijven, maar wachtte een paar maanden. In de tussentijd liet hij een Israëlische militaire actie uitvoeren in Libanon (Codenaam ‘Druiven der gramschap’), waarbij ook een Israëlische beschieting plaatsvond van een VN-post in Qana, waar veel Libanese burgers schuilden. Meer dan 100 mensen werden daarbij gedood. Het kostte Peres de overwinning, doordat de Israëlische Palestijnen die tot dan toe overwegend de Arbeidspartij hadden gesteund, zich massaal van stemming onthielden.

Eeuwig verliezersschap

Later, in 2000 slaagde Peres er ook nog in de verkiezingen voor het presidentschap verliezen van Moshe Katzav en in 2005 de verkiezingen voor het voorzitterschap van zijn partij van Amir Peretz. Volgens mij heeft echt niemand in zijn loopbaan zoveel verkiezingen verloren als Shimon Peres.

Naast dit eeuwige verliezerschap kleeft echter aan Peres ook zijn gedrag van politieke windvaan.Nadat hij in 2005 het partijleiderschap was kwijtgeraakt liep hij over naar Kadimah. En via die partij werd hij uiteindelijk in 2007 president, nadat Katzav was ontmaskerd als serieverkrachter. Daaraan was voorafgegaan dat Peres in 2001, toen zijn partij andermaal buiten een regering bleef, tot woede van het grootste deel van zijn partij minister van Buitenlandse Zaken werd in een kabinet van de havik Ariël Sharon.

Maar misschien was dat nog niet zo’n vreemde wending in zijn carrière, die hij als beschermeling van Ben Gurion begon. In onderhandelingen met de Fransen wist hij toen de nucleaire reactor van Dimona binnen te halen, zodat hij de vader van de Israëlische atoombom mag heten. Ook onderhandelde voerde hij de onderhandelingen met Frankrijk en Engeland voordat Israël samen met deze twee landen optrok tegen Egypte in de Suez-oorlog van 1956, een oorlog die wel de laatste oprisping van het kolonialisme wordt genoemd.

Peres, de man van de vrede. Fraaie redevoering over regionale economische samenwerking, een federatie van Israel, Jordanië en Palestina en de twee-statenoplossing is vooralsnog Peres’ grootste verdienste op dit gebied. In 1985 liet hij een overeenkomst met koning Hussein over een overdracht van de bezette gebieden aan een samenwerkingsverband van Jordanië en de PLO lopen, toen zijn coalitiegenoot Yitzhak Shamir een veto uitsprak (Peres had een kabinetscrisis kunnen forceren en de zaak voorleggen aan de Israëlische kiezers, maar deed het niet). In 1993 had hij een werkzaam aandeel in de totstandkoming van de Oslo-akkoorden, maar toen het na de dood van zijn collega Yithak Rabin erop aankwam het werk af te maken, verprutste hij het totaal.

En natuurlijk waren veel deelnemers aan de feestelijkheden voor de 90-jarige bewust van het gebrek aan werkelijke verdiensten van deze sociale Einstein. Maar misschien is het wel symptomatisch voor de manier waarop Israëls elite zichzelf graag een rad voor ogen draait dat haast niemand zich aan dit overdreven circus stoort.