Abu Graib: Oorlog Of Vrede, de keus tussen alliantie en ethiek

In zijn wereldbefaamde roman “Oorlog en Vrede” beschrijft Lev Tolstoy de wetten achter grote historische gebeurtenissen: is het de grootheid van het geniale individu of zijn het de massale bewegingen van de deus machina, in welke elk individu slechts een klein radertje is. Deze twee visies vind je ook terug in de oude sociaal politieke strijd tussen socialisten en sociaal-liberalen aan de ene kant en de klassieke liberalen en neo-liberalen aan de andere kant. Zijn het de omgeving, de omstandigheden en de technologische voorwaarden die de geschiedenis bepalen, of is het juist de individuele verantwoordelijkheid van de enkele vrije mens. Uiteindelijk is dezelfde discussie zelfs terug te vinden in de oerdiscussie tussen vrijheid en materialisme, het grot dilemma van Plato en is bevrijding wel mogelijk of zijn wij a priori gedoemd tot de Kantiaanse uitgaansprincipes van ons denken.

Nu ik weer een paar dagen terug in Nederland ben uit de VS, bekijk ik met een mix van enorme zwartgalligheid en een hoopvol optimisme naar de discussie en analyses van de mishandelingen door Amerikaanse reservisten in de Abu Graib gevangenis in Baghdad, Irak. Ik kijk met schok en vrees naar de eenzijdige en oppervlakkige Amerikaanse analyse, dat het hier 6 geisoleerde en moreel gedegenereerde individuen betreft die in schril contrast staan met de 150.000 Amerikaanse gedisciplineerde en goedwillende soldaten die de Amerikaanse principes van Vrijheid en Democratie implementeren in Irak. Maar ben enigszins hoopvol na het zien van de diepgaander en intellectueler analyse in de Nederlandse media, die concluderen dat het hier een strategisch beleid betreft dat is ingezet met Guantanamo Bay, de verhoren op “undisclosed locations”, de verhoren in Marokko, internationale wateren, het verwerpen van het gezag van het Internationale Hof in Den Haag, het instellen van het concept “enemy combattants” etc., waarvan het misbruik in Bagdad slechts een uitkomst is, en een topje van de ijsberg.

Ik maak mij grote zorgen over het Amerikaanse debat over Irak op dit moment. Intellectuelen zijn monddood gemaakt in de discussie, de boventoon wordt gevoerd door een gepolitiseerde politiek waarin argumenten alleen gelden als bevestiging van het eigen gelijk, een media die polariseert, een intellectuele klasse die niet gehoord wordt. Er vind op dit moment, absoluut geen kritische reflectie plaats in het debat in de VS, laat staan dat er een nieuwsgierigheid is naar de opinie van andere partijen. Het huidige Amerikaanse publieke debat is narcistisch en pathologisch tot op het bot. Als Europa zich niet harder opstelt ten aanzien van de VS en de VS pacificeert ten gunste van een alliantie die voor Amerika al lang niet meer relevant is, behalve dat zij de interne politieke agenda van de diverse kandidaten dient, zie ik de VS alleen nog maar verder afglijden.

Het is misschien politiek niet gewoon, maar Europa moet een publiekelijk standpunt innemen en alleen een dergelijk publiek signaal, dat de VS met de neus op de feiten drukt, kan het tij nog enigszins keren. Dat zal moeten plaatsvinden voor de verkiezingen van November in de VS, want Kerry is met zijn genuanceerde en intellectueler imago, een twijfelachtig karakter in een tijd van oorlog. De pyschologie van de oorlog en de propaganda van de Bush campagne hebben Europa nu op sleeptouw, en de koers is regelrecht naar het oog van de orkaan. Europa moet nu de lijnen doorkappen en het initiatief nemen. Het is geen tijd en situatie om nog langer achter de VS aan te lopen, als we regelrecht op een ravijn af stevenen.