COLUMN - Als kind van de jaren tachtig kreeg ik nogal wat Amerikaanse televisieseries mee. The A-Team, Knight Rider, de Cosby Show. Veel herhalingen ook. Daarmee krijg je onbedoeld de culturele waarden mee, die erin verondersteld worden.
Een serie waar ik de laatste jaren steeds vaker onwillekeurig aan terugdenk, is de sitcom All in The Family. Dat komt door het typetje Archie Bunker. Archie was een typische vijftiger uit de arbeidersklasse die dan moet zijn opgegroeid in de jaren twintig en dertig, en die de hele dag zat af te geven op immigranten, feminisme en Democraten.
Bunker vond zijn schoonzoon maar een liberale hippie, en vond het maar niks dat vrouwen achter het fornuis vandaan kwamen en de plekken innamen die mannen rechtens toebehoorde. Hij maakt zich in die serie voortdurend belachelijk door zijn chagrijn en onmiskenbare bevooroordeeldheid.
Mentaliteitsverandering
De veronderstelling in de serie is dat de kijker onmiddellijk doorheeft dat Archie zich daarmee belachelijk maakt. Dat zegt iets over de culturele wind die in de jaren zeventig waaide. Zo’n Archie Bunker werd beschouwd als een fossiel uit een voorbije tijd. Veel twintigers en dertigers herkenden ongetwijfeld hun vaders: je kon moeilijk anders dan van ze houden, maar hun overtuigingen waren blijven steken in de jaren vijftig.
Het trof me jaren geleden al hoezeer de rabiaat-rechtse commentator Rush Limbaugh gelijkenissen vertoont met dat typetje van Archie Bunker. Niet alleen qua opvattingen, maar ook fysiek, van de gezichtsbouw tot en met de sigaar aan toe. Alleen is ‘ie lang niet zo aandoenlijk.
Nu was Limbaugh tot voor tien jaar terug een vrij marginale figuur, hoewel zeer populair bij een specifiek segment van de Amerikaanse samenleving. Sinds de verkiezing van Donald Trump tot het hoogste Amerikaanse ambt is echter duidelijk dat ‘Archie Bunker’ bepaald niet is verdwenen en in de vergetelheid is geraakt.
Reactionaire contrarevolutie
Integendeel zelfs. De Archie Bunkers hebben veertig jaar lang gewerkt aan de culturele contrarevolutie, samen met fundamentalistische christenen, steenrijke industriëlen, mediamagnaten en lobbyisten.
Dit monsterverbond trof afgelopen verkiezing een dankbaar publiek in een generatie jonge blanke mannen voor wie het systeem steeds minder een reëel perspectief biedt op bestaanszekerheid, inkomen en status; en die hun bevoorrechting bedreigd zien door immigranten, kleurlingen en allerlei maatschappijkritische bewegingen (feminisme, Black Lives Matter, transgenderactivisme; doorgaans door tegenstanders aangeduid als ‘Social Justice Warriors’, afgekort als SJW’s).
Internetwegwijs als ze is, viert deze generatie jongemannen online naar hartelust hun collectieve frustraties bot over de teloorgang van hun maatschappelijke positie.
Als u dacht dat Trump een hikje was op weg naar een op Europese leest geschoeide sociaal-democratie en dat komende, weldenkende generaties deze flater vanzelf recht zullen trekken, heeft u het dus mis. Het wordt de komende dertig jaar enkel erger.
Slechts het begin
Onzekerheid over de handhaving van de eigen maatschappelijke positie voedt vijanddenken, en dat leidt ertoe dat men stemt op autoritaire partijen, die beloven te voorkomen dat anderen de dominante groep het kaas van het brood zullen eten, maar daarmee de maatschappelijke onzekerheid ook voor de eigen achterban nog vergroten.
Wat denkt u dat er zal gebeuren als de gevolgen van de klimaatverandering meer en meer om zich heen zullen grijpen? Zal men dan bij zinnen komen? Pas als welgestelde blanken zelf het water aan de lippen staat, vrees ik. Tot die tijd zal men nog harder willen trappen naar de gestage stroom immigranten die een veilig heenkomen zoeken, en zal men voor een politiek stemmen die hen met steeds draconischer maatregelen buiten de deur moet houden.
We zitten met z’n allen op de Titanic. Het schip schuurt al lang en breed tegen de ijsberg aan, en de passagiers in de eerste klasse jutten de passagiers in de tweede klasse op, om het gepeupel van de derde klasse buiten het midden- en bovendek te houden. Ondertussen speelt de band gezellig voort.
Nee, het einde van zelfdestructieve politiek is nog lang niet in zicht.
Reacties (23)
De vergelijking met Europa en extreem-rechts ligt natuurlijk voor de hand. Ook in Europa heeft het neoliberalisme gaten geslagen in de zekerheden van gewone burgers. Die gaan dan op zoek naar simplistische oplossingen.
De auteur maakt een hele rare draai aan het eind, van sociale issues naar klimaat-verandering, en scheert daarmee alles wat haar onbekend is, over een kam. Volgens mij zijn er plenty VVD-ers die aan de ene kant vinden dat SJW’s zich over niet-ter-zake-doende dingen druk maken en zich wreed aan het overschreeuwen zijn, op het moment, maar die ook vinden dat onze huidige CO2 uitstoot problematisch is.
De president van de VS heeft beperkte macht. Heb je enige aandacht voor de grotere machthebbers de shadow government en de deep state? Als Trump straks is weggewerkt gaan deze mensen en instanties door, zoals ze altijd gedaan hebben en volgen niet het algemeen belang. Een omschrijving van deze lui, bijv. op: https://www.youtube.com/watch?v=XHbrOg092GA
@2: “Volgens mij zijn er plenty VVD-ers die aan de ene kant vinden dat SJW’s zich over niet-ter-zake-doende dingen druk maken en zich wreed aan het overschreeuwen zijn, op het moment, maar die ook vinden dat onze huidige CO2 uitstoot problematisch is.”
Maar helaas is als het puntje bij het paaltje komt voor die plenty VVD’ers het eerste belangrijker dan het laatste (wel-zo-ter-zake-doende?) en klappen ze dus lustig voor dat ander deel van de VVD dat maar al te graag mee doet met de nieuwe oerconservatieve klimaatontkennende trend uit de VS.
@2: Maar klimaatverandering ís een sociaal issue. Zie Houston, waar gekleurde mensen disproportioneel worden geraakt.
De oplossingen van klimaatverandering morrelen ook allemaal aan de zekerheden van het (gegoede middenklasse)bestaan. Je zal waarschijnlijk welvaart moeten inleveren. Daar verzetten mensen zich tegen, en aangezien dat bij klimaatverandering betekent dat je niets doet, is het ook nog eens de makkelijkste oplossing.
@3 Republikeins rechts heeft niet enkel het presidentschap in handen, maar ook het Huis van Afgevaardigden en de Senaat, en in tal van staten de wetgevende organen, naast commissies voor onderwijs, wetenschap, etc.
Sowieso kunnen de Republikeinen nu ultrarechtse rechters benoemen, die weer doorstromen naar hogere gerechtsorganen, zoals het Hooggerechtshof.
Dit werkt nog jaren door in beslissingen, zoals de beslissing dat campagnefinanciering een vorm van meningsuiting is.
Je mag daardoor als multimiljardair best honderden miljoenen pompen in PACS en andere actiecomité’s steken, teneinde kandidaten van jouw keuze verkozen te krijgen. (Kandidaten die vervolgens met handen en voeten gebonden zijn aan die multimiljardairs: wiens brood men eet, diens lied men speelt).
De beslissing om actieve bescherming van het kiesrecht van etnische minderheden (Latino’s, zwarte Amerikanen) in te trekken is ook zoiets. Niet meer nodig, vond dit overwegend conservatieve gerechtshof, want discriminatie van zwarte Amerikanen ligt inmiddels achter ons.
Nonsens, natuurlijk. Op allerlei manieren worden zwarte Amerikanen namelijk gedwarsboomd om te stemmen. Door kiescommissies die bevolkt worden door blanke Republikeinen.
Kris Kobach – die nu door Trump naar het Witte Huis is gehaald om zijn experimenten met het uitsluiten van minderheden landelijk door te voeren – was secretary of state in Kansas. Als twee mensen Juan Gonzales heten, worden ze al aangemerkt als verkiezingsfraudeurs en uitgesloten, ook als ze verschillende tweede namen hebben, verschillende leeftijden en in verschillende districten wonen.
Overigens hebben de Republikeinen nog veel meer vieze trucjes om te winnen, zoals de praktijk van herverdeling van kiesdistricten zodat de optelsom in het voordeel van de Republikeinen uitvalt. In 2000 is de verkiezing gewoon gestolen, want het was bepaald niet duidelijk of George W. Bush danwel Al Gore had gewonnen in Florida; en Katherine Harris was daar de secretary of state, die destijds bepaalde dat de hertelling gestaakt moest worden.
Handig hoor, als je jouw mensen op sleutelposities hebt zitten. De ‘deep state’ bemoeit zich daar niet mee, want Republikeinen of centristische Democraten, dat is hen om het even.
Oké, Trump is teveel een ongeleid projectiel, maar die zal naar verwachting in de komende twaalf maanden afgezet worden; dan krijg je hardvochtig en evangelisch-fundamentalistisch beleid met Pence. Die is nu al een campagnekas aan het ritselen voor 2020.
@5: Volgens mij is de gemiddelde Kazakhstaanse boer het niet met je eens. Uitsluitend je voorbeelden uit de VS halen is – met jouw woorden – makkelijk, maar geeft geen universeel beeld.
@7: Behalve dan dat die voorbeelden niet enkel in de VS zijn. Kazakhstan, lag dat niet aan het Aralmeer? hmmm…
@7: Wat wil je daarmee zeggen? Dat er ook mensen zijn voor wie klimaatverandering potentieel positief kan uitpakken? Joh.
De oplossingen van de huidige klimaatcrisis liggen overigens hoofdzakelijk in het rijke westen en china.
Maar misschien kan je naar Azië kijken om wat voorbeelden van andere “sociale issues” rondom klimaatverandering te vinden.
@2
Mij ontgaat ook de essentie van het betoog. Behalve dan dat Prediker een kind van zijn tijd is. En dan is het geruststellend om te zien dat ik ook een kind van mijn tijd ben. (dus níet de jaren 80 en dus een andere interpretatie van Archie Bunker)
@5
Tsja..Houston. Dat geeft ook jouw gekleurde blik weer. Wat dacht je van Bangladesh en omstreken?!? Dat is een delta zoals de onze. Iets van 1200 doden las ik vandaag. En jij maakt je druk om een zwarte in Houston? Die heeft nog geluk.
Is dit nog ergens op gebaseerd, of doe je er maar een slag naar?
Want ik meende begrepen te hebben dat de demografische ontwikkelingen de andere kant op gaan:
http://www.gallup.com/poll/201152/conservative-liberal-gap-continues-narrow-tuesday.aspx
“Norman Lear originally intended that Bunker be strongly disliked by audiences. Lear was shocked when Bunker quietly became a beloved figure to much of middle America.”
Tekenend citaat van Wikipedia over de slecht men weet wat er in veel mensen omgaat.
Het westen was 40 jaar geleden relatief gezien veel invloedrijker dan het nu is. Andere landen komen op. Grenzen zijn poreus. Demografische verschuivingen.
Veel progressieve dingen konden ontstaan juist omdat we zo’n machtige positie hadden in de wereld. Kalft die positie af dan neemt automatisch ook de support voor het linkse af.
Als ik toch bezig ben, kan jij misschien die claim onderbouwen met iets dat lijkt op een argument?
Want het lijkt me nogal in tegenspraak met het succes van linkse bewegingen in straatarme landen.
@14: die linkse bewegingen zijn veel populistischer naar die lokale bevolking toe dan links dat hier is.
Links in het westen kijkt met afschuw naar populistische sentimenten.
“Als ik toch bezig ben, kan jij misschien die claim onderbouwen met iets dat lijkt op een argument”
Ik laat meestal gewoon mijn gevoel spreken (lees: onderbuik). Is dat niet goed genoeg?
@15: Neen. Ook in #15 doe je weer zo’n uitspraak die onderbouwing nodig heeft.
@15: Ik laat meestal gewoon mijn gevoel spreken (lees: onderbuik). Is dat niet goed genoeg?
Ik moest even grinniken om de ironische lading van bovenstaande quote. Totdat ik me realiseerde dat dit bij jou niet ironisch is.
@11: kuch #9 kuch
[ Hij maakt zich in die serie voortdurend belachelijk ]
Dat zegt een tegenstander van Archie.
Volgens mij bleek uit onderzoek dat de Archie Bunker types zich prima vermaakten met de show waarin volgens hen de links liberale “Meathead” zichzelf belachelijk maakte.
@19: Van Es en Jacobse – effect. Ook Kooten en De Bie schrokken ervan. Toen ik nog een etage bewoonde in Den Haag rond 1980 had ik een bovenbewoner die het trappenhuis versierde met plaatjes van die twee. Dat waren zijn helden. Als ‘kind van de jaren ’80’ vertelt Prediker overigens een prima jaren ’70 verhaal.
@20: [ Als ‘kind van de jaren ’80’ vertelt Prediker overigens een prima jaren ’70 verhaal. ]
Precies, 9 seizoenen vanaf 1972.
Volgen de NL Wiki heet het “het Archie Bunker effect”.
@21: Dat effect zet zich dezer dagen voort. Bijvoorbeeld in Colbert Study: Conservatives Don’t Know He’s Joking
@22: Dezer dagen?
Toen was Cobert nog een soort parodie.
Tegenwoordig zegt hij gewoon fuck you, Trump, dat verstaat zelfs een conservative.