ACHTERGROND - Slechts een paar maanden nadat de NAVO zich begon te mengen in de Libische burgeroorlog, luiden overheden uit noordwest Afrika de noodklok over de gevaren van de verspreiding van Libische wapens. Alle leden van het Permanent Interstate Committee for Drought Control in the Sahel (Burkina Faso, Kaapverdië, Gambia, Guinee-Bissau, Mali, Mauritanië, Niger, Senegal en Tsjaad) waren ‘in verhoogde staat van paraatheid vanwege de dreigende komst van vrijgekomen wapens naar hun grenzen.’
In Mali liep de situatie volledig uit de hand. Maar ook verder naar het zuiden, in Nigeria, is het flink misgegaan. Enkele recente voorbeelden illustreren hoe chaotisch en gevaarlijk het is in het noordoostelijke deel van het land. Regeringstroepen, burgerwachten en de Islamitische terreurgroep Boko Haram bestrijden elkaar op leven en dood. Op 8 september braken in het noordoosten van Nigeria gevechten uit tussen Boko Haram-militanten en de door de overheid gesteunde burgerwachten. Dertien leden van de burgerwacht en vijf Boko Haram-leden stierven tijdens het gevecht. Zes dagen later, bij een ander incident, werd een burgerwacht doodgeschoten door de politie. Volgens collega’s van het slachtoffer werd hun auto door de politie aangehouden wegens verkeerd rijden in een straat met eenrichtingsverkeer. Ze legden de politie uit dat ze net een Boko Haram-verdachte hadden gearresteerd en dat ze het niet aandurfden de juiste weg te gebruiken. Als reactie ‘opende de politieagent het vuur en doodde een van onze leden,’ aldus de burgerwacht. Boze jongeren reageerden vervolgens gewelddadig. Ze doden een politieagent en dreigden het politiebureau plat te branden.Het leger zegt dat het de burgerwachten op wil heffen. Een woordvoerder van de 7e Divisie van de Nigeriaanse krijgsmacht meldde dat zijn divisie, wanneer volledig gevormd, de burgerwachten zal vervangen in de strijd tegen Boko Haram.
Boko Harma heeft zijn invloed ook al binnen de krijgsmacht. Op 16 september meldt de Nigeriaanse Guardian dat de militaire rechtbank doodstraffen en gevangenisstraffen oplegde aan achttien soldaten, vanwege banden met Boko Haram.
Vorige week bombardeerde de Nigeriaanse luchtmacht Boko Haramkampementen. Opvallend is dat in dezelfde week bekend werd dat Sabena Technics, een bedrijf van Belgische oorsprong, de Nigeriaanse luchtmacht ondersteunde met het opknappen en aanpassen van haar Alpha Yets (lichte aanvals- en traningsvliegtuigen) en Hercules-130 transportvliegtuigen.
Wapens uit Libië voor Boko Haram
Boko Haram is een goed georganiseerde groep van een onbekende grootte, maar gezien de enorme ravage die ze veroorzaakt en het gegeven dat in de afgelopen drie maanden duizend militanten werden gearresteerd, is het meer dan een kleine terroristische organisatie. De groep wil in het noordelijke deel van Nigeria de islamitische wetgeving invoeren. Sinds 2009 zijn 3.500 mensen omgekomen als gevolg van het geweld dat aan de groep wordt toegeschreven. In augustus 2013 alleen al gaat het om 160 sterfgevallen. Maar ook het Nigeriaanse leger gebruikt extreem geweld in de strijd. Deze oorlog komt bovenop de vele onopgeloste problemen in het verwaarloosde noorden van Nigeria, zoals corruptie, nepotisme en extreme armoede.
Boko Haram heeft geen probleem om wapens te krijgen. De bewaking van de Nigeriaanse grenzen is zwak tot afwezig. Douanebeambten zijn vaak corrupt. Er zijn 1.499 illegale grensovergangen (in vergelijking met 84 legale) in de bergen en de jungle. De controle wordt nog bemoeilijkt doordat etnische groepen en families met nauwe contacten aan beide zijden van de grens wonen.
Waarnemers zien de gemakkelijke toegang tot wapens uit Libië als een van de belangrijkste bronnen voor bewapening van Boko Haram. Veel van die wapens gingen eerst naar Mali. De verkoop ervan stelt hen in staat om hun activiteiten te financieren. Aniebo Nwamu, een Nigeriaanse journalist, schreef dat : ‘Wapens uit Mali, Libië, Libanon en andere delen van de Midden-Oosten Nigeria overspoelden. Er is niets dan chaos te verwachten, ( … ) als gewapende overvallers en andere terroristen een AK-47 kunnen kopen voor slechts N10,000 [€ 46]. Waarop kan dan de hoop op het herstel van de vrede in dit land gebouwd worden?’
De link tussen de Libische/Malinese wapens en Boko Haram wordt ook duidelijk door het gegeven dat de Franse interventie in Mali leidde tot een vermindering van de wapenstromen naar Nigeria. Volgens professor Agwu, senior onderzoeker bij het Nigeriaanse Institute of International Affairs ( NIIA), is ‘het is geen toeval dat de leiders van Boko Haram in Nigeria een staakt-het-vuren overwogen op het moment dat hun toegang tot Malinese middelen weggenomen werd.’
Helaas is die steun niet volledig weggenomen. ‘Tijdens de opstand door Boko Haram werden honderden wapens, waaronder RPG’s, raketwerpers, luchtdoelraketten en AK-47 geweren onderschept door veiligheidsagenten op verschillende plekken in het noordoosten van Nigeria. Het wordt algemeen aangenomen dat deze wapens hun weg naar Nigeria vonden vanuit Libië en Mali,’ stelt Freedom C . Onuoha in september 2013 in een studie voor Al Jazeera. Hij noemde daarin ook drie recente confiscaties van grote hoeveelheden geavanceerde wapens.
Regionale zaken
Niet alleen Nigeria, maar de gehele sub-Saharaanse regio is getroffen. In Jeune Afrique van 10 juni 2013 zei president Deby van Tsjaad: ‘ … de oorlog in Mali kwam uit Libië en in Libië hergroeperen de militanten zich nu weer. Dit is een zaak voor de hele internationale gemeenschap, omdat gemakkelijk de link kan worden gelegd tussen Boko Haram in Nigeria en de groepen in het noorden van Niger. Dit is niet bemoedigend en we zijn niet voorbereid op dit soort situaties. Terrorisme kan toeslaan wanneer het wil, zelfs in Tsjaad.’
Het antwoord op het probleem moet, naast een beter uitgeruste en opgeleide douane, de samenwerking bij grenscontroles in de hele regio zijn. Dit zal moeilijk worden, omdat de regionale samenwerking niet is ingebed in multi-nationale structuren. Nigeria en Niger behoren tot ECOWAS, Tsjaad is een lid van ECCAS, Mauritanië is geen lid van ECOWAS en Algerije ligt in de Arabische Maghreb-zone. Maar ‘alle landen zijn bereid op een meer gecoördineerde manier samen te werken,’ schreef de VN-Veiligheidsraad in een rapport uit januari 2012. De noodklokken van de Noordwest- Afrikaanse landen luidde niet om niets in november 2011. De ongecontroleerde Libische wapens zaaien nog steeds dood en verderf.
Dit artikel is onderdeel van een serie over de verspreiding van Libische wapens in Afrika en het Midden-Oosten. Onderzoek gefinancierd door Fonds Vredesprojecten.
Reacties (15)
Dit artikel:
“Slechts een paar maanden nadat de NAVO zich begon te mengen in de Libische burgeroorlog, luiden overheden uit noordwest Afrika de noodklok over de gevaren van de verspreiding van Libische wapens.”
De eerste link:
“Since the beginning of the conflict in Libya that toppled the Gaddafi’s regime, weapon trafficking has been on the rise in the Sahel region.”
Iemand heeft een agenda?
Ach denk ik dan bij mezelf, Nederland is één van de grootste wapenexporteurs ter wereld dus er ook maar iemand in de politiek hier iets van durft te zeggen dan heeft die een ongelofelijke plaat voor zijn harses (als ze die al hebben die sukkels in Den Haag).
Citaat: “Volgens cijfers van het Zweedse onderzoeksinstituut Sipri staat Nederland momenteel op de vijfde plaats, achter de Verenigde Staten, Rusland, Duitsland en Frankrijk. Daarmee blijft Nederland het Verenigd Koninkrijk voor.”
@2: Nederland exporteert hightech, schepen en een tijdje oud materieel. Werd op dat moment geleverd aan stabiele landen. Eén van die landen Egypte staat nu wel aan de verkeerde kant van de lijn.
Meeste doden vallen door small arms en daar zijn onze zuiderburen een stuk beter in. Die duiken ook op in vrijwel elk conflictgebied.
In de afgelopen maanden is de olieproduktie in Nigeria flink gedaald. Daardoor dalen ook de olie-inkomsten voor de regering. De regering wordt gedwongen om te bezuinigen, bijvoorbeeld door de subsidie op brandstof te verlagen. En dat leidt ertoe dat de bevolking opstandig wordt en bevattelijk voor propaganda van extremisten.
In Egypte zijn de olie-inkomsten voor de regering sinds 2009 compleet weggevallen en daar zien we nu de opkomst van de moslimbroederschap. Ook de Syrische regering heeft te maken met teruglopende olie-opbrengsten en de opkomst van moslim-extremisten.
Misschien is het allemaal toeval… maar misschien zit er een patroon in.
@4: In Tunesië en Libië was dat niet het geval.
Broederschap is er in Egypte altijd geweest alleen de kopstukken daarvan zaten achter de tralies.
Opstanden zijn denk ik meer het gevolg van de nieuwe media, regiems hebben de informatie voorziening niet meer onder controle.
@4:
Ik zie wel een patroon in jouw reacties.
@4 Goed gezien! Wellicht is er een verband tussen het dalen van de olieproductie en het teruglopen van de inkomsten!
@5:
Dat kan inderdaad een factor zijn.
Ik denk trouwens dat Nigerianen niet veel nieuwe media nodig hebben om heel precies te zien hoe corrupt hun land is. Ik vind het dus eigenlijk wel begrijpelijk dat een club als Boko Haram aan kracht wint – los van de wapens. Wat in Nigeria door moet gaan voor “democratie” zal bij nogal wat mensen geen enthousiasme losmaken.
Voor een groot gedeelte heb jij daar gelijk in alleen Boko Haram is gelinkt aan Al-Qaeda in the Islamic Maghreb en die hebben zelf ook niet veel op met democratie.
@9: Dat bedoel ik.
Wat zij hebben gezien van democratie wordt bepaald door regimes als het Nigeriaanse. En ze keren zich daarvan af. Het hele democratische idee verliest aan waarde.
Wat voor nut heeft democratie als het je alleen maar ellende brengt?
@10: Ik denk dat het meer in dat laatste zit, de ellende en niet het begrip democratie, de mensen zullen zelf ook wel door hebben dat deze nep is en de meeste hebben ook geen zin in Al-Qaeda.
De voedingsbodem van Al-Qaeda is armoede, oorlog, chaos en slechte scholing.
http://en.wikipedia.org/wiki/Al-Qaeda_in_the_Islamic_Maghreb
@1: Een agenda? Feit is dat al in 2011 een analyse is verschenen van Boko Haram en AQIM waarin de doelstellingen en agenda van die groepen wordt belicht. De analyse is gemaakt op verzoek van de NCTB. Maar er is ook een bericht dat de NCTB analyse zelf een agenda volgt…:
http://www.ddh.nl/pipermail/vredeslijst/2013/000418.html
@11: “De voedingsbodem van Al-Qaeda is armoede, oorlog, chaos en slechte scholing.”
Dat klinkt als een verwijt aan Al-Qaeda, terwijl het verwijt gericht zou moeten zijn aan degenen die verantwoordelijk zijn voor die armoede, oorlog, chaos en slechte scholing.
@5: de olieproduktie in Tunesië is ook dalend.
Sinds 2001 is Tunesië een netto-importeur van aardolie.
Ook voor aardgas is Tunesië afhankelijk van import.
http://www.eia.gov/countries/country-data.cfm?fips=TS&trk=m#cde
@11:
Financiële ondersteuning en levering van wapens lijkt me ook onontbeerlijk. De ISI in Pakistan steunde Al Qaeda in Afghanistan. Qatar ondersteunt de opstandelingen in Libië en Syrië met geld en wapens.